Chyba żadne małżeństwo w dziejach Polski nie przyniosło tylu szkód naszemu krajowi.

Jest taka hipoteza, ale nic poza tym. Patrząc zresztą na wiek obojga to raczej Ludwik uwiódł ją, a nie na odwrót. Zresztą jedno trzeba mu przyznać. Mianowice to, że dopóki żył to trzymał ją z dala od polityki na odległość porządnego kija. Widać dobrze ją znał.

A cały artykuł bez zmian. Dalej lansowanie tezy o „boskości” Elżbiety. Czekam tylko aż autor ogłosi ją oficjalnie „przez Boga zesłaną” i „optimus et maximus”. Przynajmniej jednak mam potwierdzenie mojej tezy, że nadto wyraźna niechęć do Kazimierza Wielkiego (po porównaniu z opisem Ludwika) nie wzięła się tak naprawdę z powodu obiekcji do niego samego jako władcy czy nawet człowieka, ale z powodu… jego płci, zupełnie jak siostrzeńca zresztą. Teraz jestem właściwie pewien, że gdyby zamiast Kazimierza była Kazimiera, a zamiast Ludwika Luiza to byłaby zupełnie inna rozmowa.

Człowieku, daj już spokój. Co się wchodzi w komentarze, to się widzi twoje bóldupienia – a to o gazetę, dla której pisywał któryś z tutejszych redaktorów, a to o opisywanie postaci kobiecych. Rozumiem, że wolałbyś, żeby pisano tutaj jedynie o wybranych przez ciebie osobach i o niczym innym. Nie wiem, zaparz sobie meliski albo wyjdź na spacer. Ciepło się zrobiło.

Droga Kobieto, bardzo dziękujemy za ten przemyślany i merytoryczny wpis. „Doprawiony” na końcu nutą ironią :) Również serdecznie pozdrawiamy.

Odważna teza, że niby „okazała się lepszym politykiem od Kazimierza”. W jakim niby wymiarze? Bo to co pani raczyła napisać to zwykła nieprawda (albo kopiuj-wklej z tutejszych tekstów, delikatnie mówiąc kontrowersyjnych). To nie Elżbieta zapewniła synowi tron polski. Skąd niby ten pomysł? Tron Ludwik miał zapewniony w razie bezdzietnej śmierci wuja od co najmniej 1355 r. (jak nie wcześniej), później było to jeszcze potwierdzane. I nie jest prawdopodobnie prawdą to, że Kazimierz chciał wprowadzić wnuka przed Ludwikiem. Bardziej możliwe jest to, że w zamyśle króla Kaźko Słupski miał być następcą właśnie Ludwika (w Polsce oczywiście), a nie bezpośrednio swojego dziadka. Pamiętajmy, że król Węgier też nie miał synów. Co do testamentu Kazimierza (zwłaszcza nadania lenne dla wnuka, które miały uniemożliwić jego pominięcie w czasie przeprowadzania sukcesji po bezpotomnym Andegawenie) to unieważnił go właśnie Ludwik, a nie jego matka, co udało mu się zresztą poprzez najzwyklejsze w śmiecie przekupstwo, a nie jakieś wybitne zdolności polityczne. Jeszcze co do testamentu to jak niby Kazimierz był winien jego unieważnienia? Przecież on już wtedy nie żył. Miał powrócić jako upiór i zabić Ludwika czy coś?? Winien był tutaj właściwie tylko jeden człowiek, mianowicie Janusz Suchywilk, jeden z najbliższych współpracowników zamarłego króla, zobowiązany przez tego ostatniego do NATYCHMIASTOWEGO wykonania postanowień testamentu. Dodajmy, że był to człowiek, któremu nie brakło talentu czy inteligencji (Kazimierz nie otaczał się miernotami i takowych nie promował). Ponadto Janusz nie pałał (podobno, jest to nieco śliska sprawa) zbytnią miłością do Andegawenów. Dlaczego więc nie spełnił ostatniej woli swojego władcy? Otóż ten faktycznie znakomity polityk (według jednego z użytkowników wręcz szara eminencja pociągająca za sznurki Kazimierza jak u bezwolnej marionetki, hehe) dał się oszukać jak małe dziecko przysłanemu przez Ludwika Władysławowi Opolczykowi (swoją drogą wyjątkowa kanalia), który przekonał Suchywilka do zwłoki. Plan Kazimierza był bardzo sprytny, jakby się udał byłby to wręcz majstersztyk (i to taki, że niektórzy jak np. Cat-Mackiewicz nawet po kilku wiekach nie potrafili zrozumieć królewskiej koncepcji, oskarżając go o jakieś niestworzone rzeczy i głosząc bzdury), ale niestety zawiódł go w krytycznym momencie człowiek do którego miał największe zaufanie, i który jak pisałem miał wszelkie dane ku temu by spełnić wolę zmarłego monarchy. I to zawiódł w żenujący sposób. Tak więc, w świetle tego wszystkiego, jak niby Elżbieta cokolwiek unieważniła lub synowi zapewniła? W praktyce NIC w tej akurat kwestii nie zrobiła. Kompletnie i całkowicie nic.

Co do „rozpływania się” nad talentami Elżbiety jako takimi to nigdy jej ich nie odmawiałem. Mam jednak trochę inne podejście niż co poniektórzy, nie będę pisał otwarcie kogo mam na myśli. Problem w tym, że autor systematycznie przegina w wychwalaniu jej tak samo jak przegina w próbach ośmieszenia i zdyskredytowania Kazimierza Wielkiego (a na to z mojej strony zgody nie ma i nie będzie). Oczywistym jest, że nie uda mu się to, bo parafrazując pani wypowiedź: „Większość historyków również rozpływa się nad politycznymi zdolnościami Kazimierza Wielkiego…”, i mam tutaj na myśli historyków tak polskich jak i zagranicznych, także średniowiecznych i późniejszych kronikarzy z kraju i zagranicy. Oczywiście możemy postawić tezę, że wszyscy ci ludzie to były i są, kolokwialnie mówiąc, zwykłe matoły nieznające się na rzeczy, a pan Janicki (przy całym szacunku dla niego) to największy guru i objawienie historiografii wszelakiej, ponieważ napisał coś kontrowersyjnie i „pod prąd”, ale czy teza takowa jest warta postawienia, nie mówiąc o jej dyskutowaniu? To, że ktoś pisze o czymś specjalnie inaczej niż praktycznie wszyscy w celu (ewidentnie) wzbudzenia taniej sensacji nie znaczy, że właśnie on ma racje. Często jest wręcz przeciwnie, co nie powinno zresztą stanowić tajemnicy. Jeszcze co do tej „genialnej polityczki” Elżbiety to może mi pani wyjaśnić jak to się stało, że owa persona, górująca według pani swoim poziomem nad poślednim (w porównaniu do niej) bratem zakończyła swoje namiestnictwo w ojczyźnie w sposób nie dający się określić inaczej niż żałosny? Przecież wyjechała z Polski w niesławie, niemal kompletnie znienawidzona. Gdyby była taka genialna, to chyba nie doszłoby do takiego fiaska, prawda?

Już bez przesady z tą generalizacją. Wszędzie znajdziemy łajdaków.

Dobrze, że zdaje sobie panie sprawę z tego, że Kazimierz nie miał takich możliwości jak Andegawenowie czy Luksemburgowie. I nie jest to z mojej strony ironia bądź przytyk, ponieważ autentycznie wielu „laików” nie zdaje sobie z tego sprawy, jak ważne były czynniki inne niż indywidualne talenty i inteligencja władców. Nie pomagają tutejsze artykuły często pozbawione owego kontekstu. Jak Kazimierz musiał iść na ustępstwa matrymonialne (już zresztą nie przesadzajmy, nikt nie wiedział, że Adelajda jest bezpłodna) z Luksemburgami bo planował ekspansję w kierunku Rusi halickiej i zwyczajnie potrzebował owych dobrych stosunków żeby zabezpieczyć granicę to należy to wyraźnie podkreślić, a nie kreować wizerunek króla-idioty, który dał się łatwo oszukać. Tak szczerze powiedziawszy to tylko osoba niepoważna (łagodnie mówiąc) może lekceważyć różnicę potencjałów politycznego, gospodarczego, militarnego itd. pomiędzy ówczesną Polską, a Czechami czy Węgrami, różnicę, którą Kazimierz zaczął niwelować i osiągnął w czasie swoich rządów niedający się chyba przecenić sukces w owej materii. Nie jest jego winą (a czytając niektóre tutejsze teksty można nabrać co do tego wątpliwości), że Polska jaką pozostawił mu tatuś, totalnie zmitologizowany w powszechnej świadomości (niestety także u niektórych historyków) Władysław Łokietek, była (piszę to ze smutkiem, ale taka była prawda) państwem zwyczajnie dziadowskim, kolokwialnie to nazywając. Nic nie pomogli bardzo dobrzy doradcy i solidna małżonka Jadwiga (z której tutaj również robi się nie wiadomo kogo), „niziołek” pozostał właściwie tym samym człowiekiem (nienadającym się, bo zupełnie niedorosłym, do roli króla, upartość i odwaga to nie wszystko) aż do końca i niemal doprowadził kraj do upadku (gdyby Luksemburczyk połączył się z Krzyżakami pod Kaliszem… aż strach pomyśleć co by się stało). To właśnie jego syn wyprowadził swoje królestwo z owych „dziadów” i uczynił je na powrót silnym i co najważniejsze z naprawdę dobrymi widokami na przyszłość. Niestety kolejni władcy nie wykorzystali w pełni pozostawionego sobie przez Kazimierza potencjału, a o Ludwiku I Szkodniku Węgierskim to nawet nie będę pisał. Człowiek ten na Węgrzech słusznie wielki u nas zasłużył właściwie tylko i wyłącznie na niesławę swoimi postępkami.

Co do Elżbiety to jej niepopularność i w ogóle skrajna niechęć kręgów polskich do jej osoby wzięły się nie tylko dlatego, że była „politykującą” kobietą. Nic bardziej mylnego. Wynikało to w równie dużej mierze z jej postępowania. Przez te kilkadziesiąt lat stała się osobą całkowicie obcą mentalnie dla Polaków. Nie potrafiła się odnaleźć w ojczyźnie, a ponadto mniemanie o sobie miała bardzo duże. Przepis gotowy na klęskę polityczną. Ponadto to ona przywlokła ze sobą (asystował jej gorliwie synek), że tak to górnolotnie nazwę „zgniliznę korupcji” na dużą skalę. Zapewniła tron wnuczką? Tak, tak zrobiła… i w ten sposób dołożyła swoją cegiełkę pod „psucie” stanu szlacheckiego, budując w nim przekonanie, że kolejni władcy muszą się im okupować za „przywilej” panowania nad nimi. To wszystko zaczęło się tak naprawdę od Ludwika i jego matki… Czy naprawdę mamy im za co gratulować? Osobiście wątpię.

A co do „szczerych sojuszników” to trudno mówić o szczerości i uczciwości w polityce (coś takiego tak naprawdę nie istnieje), to po pierwsze. Po drugie zaś wracamy do punktu wyjścia i „dziadostwa” ówczesnej Polski będącej przez niemal całe życie Kazimierza na dorobku. Mając takie, a nie inne możliwości nie było się przez długi czas atrakcyjnym partnerem dla znacznie silniejszych od siebie. Bolko sam sobie zresztą zaszkodził przez ciągłe lawirowanie. Mając tylko jedną córkę powinien sam dążyć do maksymalnego zacieśnienia związków z wujem (może nawet przepisać na niego swoje księstwo?) jeśli był taki dobry… Nie zrobił jednak tego i w ten sposób „zrobił dobrze” Karolowi. A tak przynajmniej Kazimierz (a potem Polska jako państwo) miałby niepodważalne (nie jakieś mgliste na zasadzie „a bo kiedyś”) roszczenia do części Śląska. Co do Litwy to był to wtedy (i później też zresztą) sojusznik niepewny, chwiejny, wiarołomny i wręcz przejściowy. Zresztą Kazimierz nie miał na ten przykład zwad z Olgierdem, niestety Kiejstut będący de facto współwładcą miał zupełnie inną od brata politykę. Jak więc widać po Giedyminie nie można nawet mówić o czymś takim jak jednolita polityka zagraniczna w wydaniu Litwy (mimo to pod koniec życia Kazimierz dążył do odnowy tych stosunków). Na koniec dnia Kazimierz rozumiał to czego nie rozumieją dzisiaj różnej maści głupcy, a mianowicie to, że nie ma stałych przyjaciół, stałe są tylko i wyłącznie interesy. A mając taki potencjał jaki miał musiał dobierać odpowiednie argumenty żeby w ogóle ci „ważni” chcieli z nim rozmawiać.

Co do polityki dynastycznej króla to jej ocena również musi brać pod uwagę okoliczności. Kazimierz bardzo długi czas liczył na syna. Zresztą historia pokazuje, że był na dobrej drodze, może gdyby bardziej dbał o swoje zdrowie… ale najwyraźniej był zbyt pewny siebie. Taki Ludwik była całkowicie bezdzietny przez 17 lat, narodziny jego córki Katarzyny w 1370 roku najprawdopodobniej były powszechnie uznane za cud. Dobra kondycja i wynikające stąd kolejne dzieci (niestety znowu córki) mogły zmylić Kazimierza, który myślał, że ma jeszcze dość czasu, dlatego pewnych kwestii nie uregulował do końca, a ludzie którzy mieli to zrobić za niego zawiedli. Ponadto nie jestem pewien czy gdyby Kaźko był oficjalnie ogłoszony następcą jeszcze przed śmiercią dziadka, a układ z Ludwikiem otwarcie zerwany, to król Węgier pogodziłby się z porażką. Na pewno byłby poważne retorsje z jego strony, a po śmierci wuja mógłby dochodzić „swojego” siłą (i pewnie by to zrobił). Argumenty pieniężne i siłę militarną miał po swojej stronie. Jedyną szansą hipotetycznego „Kazimierza II” (błędnie zwanego IV) byłaby tylko aktywna pomoc jego szwagra, cesarza Karola, i pełnoskalowa wojna Polski i Czech z Węgrami. Jak więc widać nie była to wesoła perspektywa. No i oczywiście nie byłoby gwarancji, że Karol nie wolałby dogadać się z Ludwikiem, co w realu zrobił, uzyskując pełne zrzeczenie się praw polskich do Śląska. Tak jest, Ludwik to zrobił, a nie Kazimierz. Kolejny z jego grzeszków.

Czy pani właśnie zasugerowała, że Kazimierz był gorszy od swojego ojca?? Proszę nie iść w tą stronę, naprawdę, bo to nie będzie nawet śmieszne. Oczywiście każdy ma prawo do swojej opinii, ale w konfrontacji Łokietek-Wielki ten pierwszy jest zdruzgotany już przy pierwszym podejściu. Fakty mówią tym przypadku same za siebie. Ten człowiek (Władysław I) niemal doprowadził pod koniec życia do upadku królestwa. Zresztą Węgrzy to nie byli dobrzy Samarytanie, raz nam pomagali, raz nie. Generalnie patrzyli tylko na własne interesy, a my mieliśmy szczęście, że tak się akurat złożyło, że rywalizowali z Czechami Luksemburgów. W przeciwnym razie nie byłby im Łokietek do niczego potrzebny. Ponadto Karol Robert prowadził politykę dynastyczną, a w niej jest tak, że czasami trzeba długo i mozolnie inwestować czekając na korzyści. Co do tego rzekomego popsucia stosunków z Litwą to już pisałem, że był to sprzymierzeniec bardzo niewygodny, przekonał się o tym dotkliwie Łokietek, który naprawdę miał szczęście, że Papież nie obłożył go ekskomuniką. Olgierd prowadził swoją politykę wschodnią i z tego powodu nie szukał zwady z Polską. Niestety Kiejstut był de facto współrządcą (choć nominalnie to jego starszy brat był wielkim księciem) i mógł robić na kierunku zachodnim co mu się podobało. Co do Lubarta (który miał chrapkę na urządzenie sobie w Haliczu własnego księstwa w ramach państwa litewskiego) to on także miał generalnie wolną rękę. Jeszcze co do problemu Rusi to była ona zbyt ważna dla przyszłego rozwoju Polski i zwiększenia jej potencjału ludnościowego i ekonomicznego żeby z niej zrezygnować. Nie wiem też czy pani wie, ale to Kazimierz był prawowitym dziedzicem tamtej ziemi. Było tak na podstawie układu zawartego z jego piastowskim krewniakiem – Bolesławem Jerzym Trojdenowicem, który był ostatnim udzielnym władcą księstwa halicko-włodzimierskiego. W myśl tego układu po ewentualnej bezpotomnej śmierci Bolesława Jerzego jego następcą miał być Kazimierz. Doszło również do uregulowania kwestii węgierskich pretensji (w sumie dość bzdurnych, ale kto bogatemu zabroni). Ludwik zgodził się na zajęcie tamtego obszaru przez wuja, a w razie pozostawienia przez tego ostatniego legalnych potomków płci męskiej miał mieć król Węgier prawo do potencjalnego wykupu. Oczywiście w razie sukcesji Ludwika Ruś miała pozostać przy Polsce (jednak Andegawen zaraz bo objęciu tronu w Krakowie „zrobił z gęby cholewę” i zaczął w perfidny sposób dążyć do terytorialnego okrojenia naszego kraju). Nie ma więc mowy o jakimś popsuciu stosunków z Węgrami z tego powodu. Przecież Kazimierz otrzymywał nawet węgierskie posiłki do wali z Litwinami, a nawet jego siostrzeniec przybywał czasem osobiście na czele tych posiłków. Gdzie więc tutaj jakieś niesnaski? Teraz wracając do meritum, czy uważa pani, że Kazimierz, prawowity dziedzic ziemi halickiej, włodzimierskiej itd. miał ustąpić ze swoich słusznych pretensji (i nie tylko nie wzmocnić, ale i wręcz osłabić swoje królestwo, a wzmocnić de facto konkurenta w postaci Litwy) z powodu awanturnictwa Kiejstuta i Lubarta?? Gdzie tutaj logika? Gdzie sens? Co właściwie obchodziły polskiego króla ambicje jego byłych szwagrów? Miał swoje własne i głupotą byłoby rezygnować z nich i to w imię czego? Niepewnego, chwiejnego i niewygodnego sojuszu?. Jak już pisałem Kazimierz rozumiał to czego większość ludzi w Polsce dzisiaj nie rozumie, a nawet zrozumieć nie chce. Zdawał sobie sprawę, że tylko interesy są stałe, sojusze to sprawa zmienna. Ponadto co niby z tą Litwą? Jakaś święta krowa by jej ustępować na każde kiwnięcie paluszka? Na szczęście tamta Polska to nie była ta obecna, a Kazimierz Wieki deklasował obecne miernoty polityczne. Jak Litwa była nam potrzebna to dobrze, a kiedy stał się ciężarem czy niedogodnością to, no cóż… Ich problem, a my róbmy swoje, choćby w czasowej współpracy z Zakonem. Na tym polega pragmatyzm, a nie jakiś naiwny idealizm.

Kazimierz z niczego tak naprawdę nie zrezygnował. Zawsze kluczył i starał się zachować choćby minimalnie uchyloną furtkę na przyszłość. To Ludwik i jego następcy pokpili sprawę, a mówiąc dosadniej zwyczajnie olali ją (tylko Zygmunt III podjął jeszcze jedną próbę rewindykacji na początku wojny 30 letniej, ale „bracia Kozacy” skutecznie uwalili te plany wywołując wielką wojnę z Imperium Osmańskim) i to pomimo tego, że dzięki Kazimierzowi Polska była później wystarczająco silna żeby przy sprzyjających okolicznościach upomnieć się o swoje. „Skręt ideologiczny na wschód” doby Kazimierza to kolejny z licznych wymysłów pseudonaukowych nie poparty tak naprawdę niczym prócz chciejstwa. Owego zwrotu dokonali Jagiellonowie, przegrana dynastia na polskim tronie (mogli naprawdę wiele, zrobili stosunkowo mało w stosunku do posiadanych możliwości, możemy tylko spekulować co z takim potencjałem wyjściowym zrobiłby wielki król). Kazimierz jedynie odkładał te kwestie na później, bo jak wiadomo nie mógł się porwać z motyką na słońce. To znaczy oczywiście mógł, ale na całe szczęście nie był swoim ojcem, któremu tylko machanie mieczykiem siedziało we łbie. Czasami trzeba cierpliwie czekać, a Kazimierz i czekał, stale wszechstronnie wzmacniając kraj, i co jakiś czas próbował sił zawsze umiejąc umiejętnie się wycofać bez ponoszenia strat ze swojej strony (antyteza ojca). Chyba nie muszę cytować Machiavella? I proszę wybaczyć, ale teza o „Kazimierzu Wielkim, który zrezygnował ze Śląska” panuje już tylko u, będę tutaj brutalny, historycznych niedouków i zupełnych laików, którzy coś tam słyszeli, ale nie wiedzą gdzie i co dokładnie. Wystarczy trochę poczytać żeby zorientować się jak było naprawdę. Łokietek wykorzystywał Węgrów??? Raczy szanowna pani żartować. Łokietek dla Karola Roberta był tylko narzędziem w jego polityce środkowoeuropejskiej, w której najważniejszym czynnikiem była rozgrywka z Janem Luksemburskim o prymat o regionie. To Kazimierz zaczął się powoli wybijać na niezależność i dlatego stosunki nie były już tak „dobre” (niemal jak między panem i sługą). A choć układ sukcesyjny sensu stricto to faktycznie być może rok 1335, ale jeszcze Łokietek złożył zięciowi obietnice sukcesji w razie śmierci Kazimierza w okresie jego choroby (rok 1327). Oczywiście ktoś może powiedzieć: „to była tylko obietnica, nic wiążącego”. Otóż nie do końca, ta obietnica dawała królowi Węgier wystarczającą podkładkę do roszczeń (gdyby małżeństwo nie wystarczyło). Zresztą nie wiemy czy Łokietek nie złożył dalej idących zobowiązań. Jest to prawdopodobne zważywszy na to, że był on raczej miernym politykiem, a zięć tak całkiem za darmo by nie pomagał (naiwnością jest wiara w taki wariant). Jak pisałem wcześniej najważniejsze było jednak posłużenie się Polską w rozgrywce z Luksemburgami. Zresztą nie przesadzajmy z tą Węgierską pomocą bo tak Karol Robert jak i Ludwik nie mieli oporów przed zawieraniem niekorzystnych dla Polski układów z Janem i Karolem. Robili w ostatecznym rozrachunku to co były korzystne dla Węgier, więc powtórzę raz jeszcze: to węgierska racja stanu wymagała wspomagania (na ogół) Polski, a nie jakiś geniusz polityczny „kurdupla”, który zresztą sprowadził kraj na dziady i niemal doprowadził do upadku. To jego syn ma wiekopomną zasługę wyciągnięcia królestwa z tego bagna, w jakie władowało je rozbicie, a potem poprawił tatuś „zjednoczyciel” (tak naprawdę nieudolny zbieracz resztek po Wacławie II). Zresztą do dzisiaj to pokutuje, że władcy którzy musieli sprzątać po poprzednikach na ogół dostawali po tyłkach. Kazimierz jest tutaj jednym z szczęśliwych wyjątków (bo był tak świetny, a równocześnie Łokietek tak mierny), ale spójrzmy choćby na jego przodka Władysława Hermana. On też musiał sprzątać po bracie, opętanym chorymi ambicjami, który przez swój brak pohamowania i zdrowego rozsądku spadł ze szczytu na samo dno. I co go za ową zasługę (jemu zawdzięczamy, że nie doszło do powtórki z Mieszka II, a było już naprawdę blisko) spotkało? Lżenie, upokorzenia, wyśmiewanie, ciągłe pretensje, zarzuty i słowa potępienia (oczywiście wszystko to od historyków, poczynając od pewnego opłaconego kronikarza, na szczęście powoli następuje rewizja), wreszcie próby (szczęśliwie u kompletnego marginesu, który spotkać można właściwie tylko w internecie) odarcia z resztek godności poprzez ukucie bzdurnej (bo niemożliwej do udowodnienia i wziętej z sufitu) tezy o „bękarcie Sieciecha Krzywoustym”, bo przecież ten żałosny nieudacznik nie mógł mieć tak „boskiego” syna… Kazimierz gdyby nie całokształt mógłby skończyć podobnie, spójrzmy na zupełnie niesłuszne „napompowanie” Łokietka „bo on walczył”. Tak, walczył, i co mu z tego przyszło? Klęski, klęski i jeszcze raz klęski. Ale jak pisałem w kontekście Szczodrego i Hermana, my chyba po prostu kochamy takich „romantycznych” awanturników-przegrywów, a w pogardzie mamy (na ogół) tych spokojnych i zrównoważonych monarchów, mierzących siły nad zamiary i idących na ustępstwa tam gdzie trzeba było to zrobić, gdyż były one niestety konieczne (choć nie musieli tego wcale lubić). To samo z Bolesławem Kędzierzawym i jego hołdem dla potężnego przecież Fryderyka Barbarossy (forma faktycznie upokarzająca, ale korzyści polityczne nie do przecenienia). Kolejni przereklamowani Batory (spaprana polityka wewnętrzna i głupawe palny zagraniczne, na szczęście umarł), Władysław IV (dobry początek, ale właściwie zmarnowany okres „złotego pokoju” i na koniec sprowokowanie rewolty Chmielnickiego, ponadto fatalna polityka kadrowa) i Sobieski (nie znał się naprawdę dobrze właściwie na niczym poza sprawami militarnymi, do śmierci nie stał się królem, a pozostał koronowanym magnatem, był też stanowczo za miękki), a objeżdżany jest Zygmunt III (według mnie całościowo najlepszego z władców elekcyjnych obieranych po Jagiellonach, miał po prostu najlepszy bilans w stosunku do długości panowania) itd. Można wymieniać i wymieniać. Przysparzam za offtop, ale chciałem pokazać trochę szerszy kontekst.

Nie po raz pierwszy i nie ostatni. Zresztą to naprawdę mało piwo w porównaniu do innych zagadnień, do których można się tutaj doczepić.

Powtarzam raz jeszcze: nie zrzekł się. Po prostu odpuścił na jakiś czas, może nawet na całe życie (tak się okazało w praktyce) bo wiedział, że i tak nie da rady doprowadzić do rewindykacji. Przecież wyprawiał się kilka razy na Śląsk i nie osiągnął tam większego sukcesu co było dowodem, że wciąż było za wcześnie. Na Pomorzu Zachodnim sprawy szły w dobrą stronę, może powoli, ale w tamtych okolicznościach było to raczej wskazane. Najważniejsze, że konsekwentnie do przodu. I znowu – Jagiellonowie – był taki moment kiedy książęta pomorscy sami się prosili o złożenie hołdu lennego królowi polskiemu. Jakie podjęto kroki? Szkoda nawet gadać. A co do Śląska to już Jagiełło miał dużo większe możliwości w związku z wojnami husyckimi… nie wyobrażam sobie Kazimierza nie wykorzystującego takiej okazji. Niestety nie miał takowych, wręcz przeciwnie, Czechy były u szczytu potęgi pod rządami Karola.nJego ojciec to taki ichni odpowiednik Łokietka, czyli chronicznie cierpiący na brak gotówki awanturnik. W sumie to dość ironiczne kiedy się na to spojrzy. Obaj przeciętni (Jan i Władysław), ale z wybitnymi synami (Karol i Kazimierz). Na tym generalnie polegała myśl przewodnia polityki kazimierzowskiej – wzmocnić kraj oraz czekać na dogodną koniunkturę i dopiero wtedy działać na poważnie w kierunku zachodnim. Po to była ekspansja na Ruś, wzmocnienie ludnościowe, polityczne i ekonomiczne, a także rozwój handlu poprzez opanowanie atrakcyjnych szlaków handlowych. Do tamtego momentu działać ostrożnie i z umiarem. Chyba pani przyzna, że to już nie jego wina, że zwyczajnie nie dożył (i tak nie miał na to szans, musiałby żyć ponad 100 lat) do takiego momentu, prawda? Jak pisałem, aby do wojen husyckich i poszłoby z górki, no ale niestety mieliśmy już wtedy obcych władców, których nie bardzo obchodziła „polska racja stanu”, że tak to nazwę.

Akurat Oleśnicki w ostatecznym rozrachunku będący szkodnikiem, niestety, bo politykiem był wybitnym, chciał okrojenia terytorialnego Litwy na korzyść Polski (reszta Podola i Wołyń), więc przynajmniej tutaj kierował się jak najbardziej polskimi interesami.

Jeszcze co do Kazimierza to niby go pani nie oskarża o to wszystko, ale jednak mówi, że „plany się nie liczą”. Zgadzam się tylko powtórzę raz jeszcze: Kazimierz podchodził do sprawy wręcz do bólu racjonalnie. Popróbował sił na Śląsku po pewnym czasie spokoju i reform? Spróbował, okazało się, że jeszcze za wcześnie, a Polska nie ma jeszcze sił walczyć z Czechami, w końcu nie było szans na to by tak szybko odrobić zaległości. Wystarczy sobie porównać, że Czechy już sto kilkadziesiąt lat wcześniej, za Przemysła Ottokara I, stały się jednolitym państwem, które wkroczyło na drogę szybkiego rozwoju. To było na przełomie XII i XIII w. A u nas co? Piastowie rozrodzili się jak głupi, a jakikolwiek (choćby symboliczny, ale jednak) autorytet centralny „zdechł” nędzną śmiercią po zamordowaniu Leszka Białego. To z kolei miało miejsce w 1227 r. Od tamtego momentu mamy do czynienia z rozbiciem totalnym. Jeszcze potem nieudana próba Henryków Śląskich, ale to przynajmniej nie była ich wina. Tylko organizacja kościelna utrzymywała jakieś pozory jedności i trwania państwa polskiego. Gdyby nie to to właściwie moglibyśmy powiedzieć, że w praktyce Królestwo Polskie przestało całkowicie istnieć (pozostałoby tylko w sferze pewnej idei), zastąpione przez wiele niezależnych organizmów państwowych. Najbardziej haniebne jest to, że potrzeba było obcego władcy, Wacława II Przemyślidy, żeby pozbierać to do kupy, bo sami Piastowie zbyt nisko upadli (kompromitacja Łokietka). Potem ledwo ledwo udało się cokolwiek sklecić pewnemu fuksiarzowi, który sam sobą nic wielkiego jednak nie reprezentował. Dzięki Bogu miał takiego, a nie innego syna, bo byłoby naprawdę źle. Nic więc dziwnego, że nawet w te dajmy na to 30 lat nie dało się nadrobić ponad 100, to było niewykonalne, nawet dla kogoś formatu Kazimierza. Co do Pomorza to znowu, Krzyżacy byli stanowczo zbyt mocni, a za Winricha von Kniprode był Zakon właściwie w zenicie swojej potęgi. Więc z czym do ludzi? Właśnie na tym (między innymi) polegała wielkość Kazimierza na tle miernoty jego ojca. Łokietek praktycznie nie myślał nad tym czy się da, czy ma dość sił. Po prostu nie mógł się opanować od tego machania mieczem (jak niegdyś Bolesław Szczodry) na zbyt długo. Jak już pisałem pod koniec jego życia o mały włos nie skończyło się to zagładą królestwa. Gdyby tylko Czesi połączyli się z Krzyżakami to… Finis Poloniae. Do tego doprowadziło parcie do rewindykacji terytorialnej za wszelką cenę, bez posiadania odpowiedniego zaplecza. Co do Pomorza Zachodniego to przecież doszło do zbliżenia z tamtejszymi książętami, a jeden z Gryfitów (choć również Piast po kądzieli) miał wręcz zostać prędzej czy później królem Polski (niestety nie przeżył Ludwika, bo kto wie czy by się wtedy nie upomniał). Owi książęta byli jednak niepodlegli, a ponadto ich ziemie wchodziły formalnie w skład Cesarstwa, tak więc ich ewentualne podporządkowanie poprzez hołdy lenne mogłoby się odbyć tylko za ich zgodą i z ich wyjściowej inicjatywy. Zbliżenie było dobre na początek i ono było. To za Jagiellonów zaczęli się władcy pomorscy napraszać z taką inicjatywą, ale ówcześni królowie (choćby Zygmunt Stary) nie byli zainteresowani, to i tamci po jakimś czasie przestali być, Tak to jest jak się nie wykorzystuje szans.

Jagiellonów nie demonizuje, tylko stwierdzam fakty. To, że Jagiełło jako neofita musiał brać swoje niedawne pogaństwo pod uwagę to fakt, ale od pokolenia jego synów? Już Władysław i Kazimierz (nie wspominając o dzieciach i wnukach tego ostatniego) to chrześcijanie z urodzenia, więc absolutnie nie było tutaj tego problemu. A warunki jak pisałem mieli takie, że Kazimierz Wielki mógł o takowych tylko pomarzyć. I co takiego, w porównaniu z nim chociażby, osiągnęli? Odpowiedź brzmi niestety: dość mało. Oczywiście owo „mało” pada w kontekście potencjału jakim dysponowali. Mogli spokojnie hołdować Pomorze Zachodnie, a nawet pokusić się o Śląsk, nie mówiąc o ewentualnym umocnieniu swojej dynastii na polskim tronie, nawet tutaj praktycznie nic nie zrobili. Porównajmy ich sobie chociażby z Habsburgami, i co nam wyjdzie?

Przecież napisałem, że Oleśnicki był w ostatecznym rozrachunku szkodnikiem, prawda? Sam pomysł okrojenia Litwy nie byłby głupi, gdyby u władzy byli nadal nasi prawowici, piastowscy władcy. Przy Jagiellonach u władzy była to dziwna koncepcja. Z drugiej strony Oleśnicki prędzej by sczezł niż połączył siły z herezją husycką (i trudno odmówić mu tutaj pewnej logiki, a nie tylko fanatyzmu religijnego).

Litwini sami byli wiarołomcami, tak więc nie można było im za bardzo ufać i na nich polegać. Nikt sobie jeszcze wtedy nie roił żadnych unii. Pogański kraj to był dobry teren pod ekspansję, a nie pewny i solidny sojusznik. Zresztą nigdy nie było pewne co im w danej chwili odbije. W czasie wojny trzynastoletniej to nie pomogli nie przez zmarłego wkrótce Zbyszka, ale dlatego, że nie widzieli interesu dla siebie w zbytnim wzmocnieniu Polski. Taki to był partner „unijny”. Zygmunt Kiejstutowicz (ten niby mocno propolski) przed swoją śmiercią nie ukrywał tego, że „Polacy są nam potrzebni jeszcze tylko przez chwilę”. Stało się jak wiemy inaczej, ale stał za tym raczej korzystny zbieg okoliczności, a nie jakiś genialny zamysł polityczny. A co do samego Kazimierza Jagiellończyka to chyba lepiej by zrobił dogadując się z Maciejem Korwinem zamiast antagonizować go ku uciesze żony i jej rodziny. Nic mu to w ostatecznym rozrachunku nie dało. Władysław panował tylko w części Czech i musiał dzielić tytuł królewski z Maciejem. Gdyby nie kolejny ślepy traf i przedwczesna śmierć Korwina to kto wie co by było. Zamiast bawić się w politykę dynastyczno-wielkomocarstwową należało jak najwięcej zagarniać dla Polski i temperować Moskwę na wschodzie. Niestety Jagiellonowie woleli próbować złapania zbyt wielu srok za ogon i ostatecznie wyszło jak wyszło, czyli dość miernie.

Jest pani zbyt idealistyczna w swoim podejściu do Litwy. Ja ze swojej strony jestem pozbawiony złudzeń. Sytuacja optymalna (niestety zupełnie niewykonalna z różnych względów) to byłoby po prostu wcielenie Litwy w skład Polski (nawet w czasie opracowywania Unii Lubelskiej była taka koncepcja) i nie bawić się w żadne unie i kompromisy. W praktyce to interesy litewskie były niemal zawsze na pierwszym planie, często ze szkodą dla polskiej racji stanu. Nie wspominając o stopniowej, katastrofalnej ewolucji ustroju w kierunku litewskim. Takie są niestety fakty. Polityka Oleśnickiego nie miała żadnego związku z litewskim podejściem do sprawy. Oni po prosu świadomie dążyli do wykorzystania Polski do własnych celów. Co by nie mówić złego o Zbyszku (a zasłużył sobie), to on właśnie ten prosty fakt doskonale rozumiał. Pani niestety chyba nie potrafi tego zaakceptować, ale broń Boże nie traktuję tego jako zarzutu. Dobrzy ludzie często nie potrafią zrozumieć takiego cynizmu. Ja sam go nie lubię, ale tak to niestety wyglądało, wygląda i pewnie będzie wyglądać. Tak niestety robią właściwie wszyscy dobrzy politycy (np. Kazimierz Wielki). A Zygmunt August wcielił w skład Korony te ziemie, które wcielił, żeby uzmysłowić litewskim pastuchom prostą prawdę, której ci ostatni nie chcieli zaakceptować. Mianowicie pokazał im, że bez Polski ich właściwie już nie ma. Jest za to Iwan z jednej, a realny polski zabór z drugiej strony. Przekaz był jasny i czytelny: „Albo idziecie z nami (tj. z Polakami), albo my i tak bierzemy to co chcemy, a resztę bierze Groźny i jego Oprycznina. Żadnych marzeń, Panowie, i żadnych mrzonek”. I otóż cud nad cudy, nawet najwięksi twardogłowi (Radziwiłłowie, Chodkiewicz itd.) zrozumieli, a wydawali się niereformowalni. Zygmunt skutecznie uświadomił im, że jak Polacy będą chcieli to i owszem, pójdą walczyć z Iwanem, ale ewentualnie tylko po to by wziąć całość litewskiego tortu dla siebie.

Cieszę się, że się zgadzamy w sprawie „polityki dynastycznej” (jeśli tak można nazwać tą prowizorkę) Jagiellończyka. Ze swojej strony mogę tylko dodać, że zawsze mógł zawrzeć dodatkowe porozumienie z Maciejem, że jeśli ten nie doczeka się syna/synów z jego córką, to zaakceptuje szwagrów jako swoich następców. Zresztą gdyby w porę zawrzeć porozumienie, to może Korwin odpuściłby Czechy i jak w oryginale można by tam wysłać „Rex Bene”. Słowo daję, tego nieudacznika trzeba było się pozbyć jak najdalej.

Co do sprawy Halicza to owszem, Olgierd się zrzekł. Zresztą pisałem już wcześniej, że z nim zatargów nie było, ale niestety Kiejstut był współwładcą i robił co chciał. To, że jeden książę (formalnie ten najważniejszy) był w miarę prawdomówny nie równoważyło faktu, ze był jeszcze jego wiarołomny i awanturniczy brat. Zresztą taka była słabość tej polityki. Jak tu się z takimi układać? Formalnie jako wielki książę panował Olgierd, i z nim był spokój, ale w praktyce poszczególni kunigasi mieli duży zakres autonomii, a jak już kilkakrotnie pisałem Kiejstut miał w praktyce taki sam status jak starszy brat. Zresztą nawet jeśli Kiejstut by odpuścił, to dalej bruździłby Lubart i tak w kółko. Z tak zdecentralizowanym krajem (niczym Polska za rozbicia) bardzo trudno było prowadzić spójną politykę, a czasami było to niemożliwe.

Pozdrawiam.

Niestety prawda jest taka, że to raczej nasze potrzeby zostały zarzucone dla dobra Litwy, a nie na odwrót. Przecież gdyby nie Polacy to po Litwie z czasem nic by nie zostało. Podbiliby ją i ujarzmili Moskale. Od śmierci Kazimierza Jagiellończyka stawało się to coraz bardziej i bardziej pewne, aż za Zygmunta Augusta stało się „oczywistą oczywistością”, cytując klasyka. Co do Kazimierza IV (II) i jego polityki to już pisałem, że powinien najpierw wziąć przykład z rodziny żony – Habsburgów – i ich wzorem zadbać najpierw o stworzeniu silnego dominium. Tak jak tamci zrobili z Austrią, do której przyszli jako parweniusze z Szwajcarii, a potem co? Habsburg = Austria. Niestety u nas pozostało to na zasadzie: Piast = Polska, Jagiellon = Litwa-nieudolnie-przesiedlone-do-Polski. Co do tego czy Jagiellończyk był taki wybitny by stawiać go na 2 miejscu za piastowskim imiennikiem to mam jednak pewne wątpliwości. Nie jestem fanem Jasienicy, ale jego opinia, że Kazimierz co najwyżej dorównywał talentami ojcu (a raczej mu jednak ustępował), ma pewne podstawy. Jagiellończyk był na ten przykład zupełnym dyletantem (jak większość z tej dynastii) w kwestiach militarnych. A ustój to NASZ ewoluował niestety w kierunku litewskiego (tzw., zwłaszcza dawniej, „oligarchia magnacka”, przecież to czysta Litwa). A z Oleśnickim to chodził mi nie o to, że jego niechęć do Litwy brała się z niczego, ale że litewska dwulicowość w stosunku do Polski nie miała nic wspólnego z machinacjami Zbyszka. Nawet jakby kardynał się im podlizywał to i tak panowałaby doktryna, którą wyłuszczył Zygmunt Kiejstutowicz: „Polska jest nam potrzebna jeszcze na trochę, a potem…” (a potem to by nam zaczęli dyktować warunki, na szczęście przeliczyli się srodze w tych swoich koncepcjach). Przykład Anglii i Szkocji to trochę co innego (od początku Anglia miała miażdżącą wręcz przewagę nad Szkocją i w praktyce dyktowała warunki i wiodła prym), a i tak pięknie to też nie było. Słyszała pani o rebeliach jakobickich? Mało brakło, a unia rozpadłaby się krótko po jej zawarciu (gdyby tylko Karol Edward Stuart „Młodszy Pretendent” wygrał decydującą bitwę z karną ekspedycją „czerwonych kubraków” księcia Wilhelma Augusta hanowerskiego to kto wie… a bitwa była prawdopodobnie do wygrania). Obecnie mająca stale znacząco przeważający wpływ na możliwości Brytanii Anglia musi się podlizywać dużo słabszej od siebie Szkocji byle tylko ta się nie odłączała… Jestem ciekaw jak długo Anglicy będą to jeszcze znosić? Podobno duże ustępstwa Camerona przed ostatnim referendum niepodległościowym nie zostały przyjęte zbyt dobrze bo słusznie uznano, że Szkocja dostaje stanowczo za dużo, ale to tylko plotki, nie wiem jak jest naprawdę. Tak czy siak z Litwą było podobnie. Partner słabszy, ale to silniejsza Polska musiała iść względem niej na ustępstwa i ponosić główne koszta.

Co oni tam sobie ewentualnie wyobrażali to nie mam pojęcia. Chyba wyłaził z nich ów „prymitywizm”, za który objeżdżał ich Jasienica. Nawet w dobie unii lubelskiej mieli jakieś dziwne rojenia, dopóki Zygmunt nie sprowadził ich brutalnie na ziemię.

Najbardziej to chyba zawiniło odsunięcie od władzy prawowitej dynastii. Tej, która stworzyła państwowość. Niemal analogicznie (różnica polegała na tym, że tam całkiem one wygasły, u nas tylko jedna linia) potoczyło się to w Czechach i na Węgrzech. W tych pierwszych zabrakło Przemyślidów, a w drugich Arpadów. Co prawda Luksemburgowie i Andegawenowie, mając bezpośrednie związki krwi z tamtymi dynastiami, jeszcze to ciągnęli, a nawet doprowadzili do zenitu potęgi (stąd ta teoria, o której pisałem, że Kazimierz nie był może taki na nie co do sukcesji potomków siostry w Polsce), ale nazbyt długo nie przeżyli (zwłaszcza ci drudzy) naszego Kazia. U nas Andegaweni teoretycznie mogliby co prawda zrobić w Polsce to samo co na Węgrzech. Pisałem już o Janie, synu Stefana. Miał on dokładnie taką samą relację do Kazimierza Wielkiego, jak jego dziadek Karol Robert do Władysława IV Kumańczyka, przedostatniego Arpada węgierskiego (obaj byli wnukami sióstr tych władców). Zaczynając z takiego pułapu (wnuk siostry byłego króla) zdołał Karol stworzyć wrażenie niemalże pełnej ciągłości dynastycznej (stąd nowy herb będący po połowie herbem Arpadów i Andegawenów). Może jego wnuk (jakby odziedziczył jego talenty) mógłby zrobić podobnie? Niestety nigdy się tego nie dowiemy, ponieważ Jan zmarł jeszcze jako dziecko i zamiast dostać swoich „prywatnych” Andegawenów byliśmy skazani na dużo bardziej niekorzystny wariant unii personalnej, w której wiadomo było, że będziemy na dalszym planie. Co do Jagiellonów to tragedia (nie dosłownie) Jagiełły polegała na tym, że nie doczekał się z Jadwigą zdrowego syna, który byłby dziedzicznym następcą nie tylko na Litwie, ale i w Polsce. To byłby bardzo ciekawy scenariusz. Niestety znowu pech, Jadwiga nie była biologicznie przystosowana do roli matki. Tak na marginesie podejrzewam, że prawdopodobnie podobnie było, choć niekoniecznie z tych samych powodów, z matką Krzywoustego, która po problemach z zajściem w ciążę ledwo zdołała to jedyne dziecko urodzić, tylko po to żeby umrzeć po 4 miesiącach nie powróciwszy do zdrowia. Jadwiga co prawda zmarła szybciej, ale z powodu zbyt wąskiej miednicy też ledwo urodziła (wcześniej też nie mogła długo zajść), ale z tą różnicą, że urodziła bardzo szybko zmarłą dziewczynkę. Późniejsi synowie nie mięli prawa do tronu polskiego, bo nie miał go tak naprawdę sam Jagiełło (w sensie dziedzicznym), no bo niby z jakiej racji. Resztę zawalił Kazimierz Jagiellończyk, który po wojnie trzynastoletniej powinien skupić swoje wysiłki właśnie na umocnieniu pozycji swojej rodziny w Polsce. Zaniedbał to w imię czesko-węgierskich mrzonek, a Habsburgowie się cieszyli. Jasienica (przypominam, nie mój idol) przesadzał z pisaniem o „prymitywizmie politycznym” Jagiellonów, ale trochę racji niestety w swojej ocenie tej dynastii miał rację. Zastanawiam się poważnie, czy nie tylko Piastowie, ale faktycznie Andegawenowie czy nawet Luksemburgowie nie byliby długofalowo lepsi. Zresztą Jagiellonowie jako dynastia to była niemal efemeryda. Tylko 4 pokolenia? Bardzo mierny wynik.

Akurat Kazimierz Piastów faktycznie odsunął, ale osobiście nie mam mu za złe takiego toku myślenia. W końcu z jego perspektywy to były małe, upadłe książątka. Jeśli Piastowie, to tylko bezpośredni potomkowie Wielkiego, niestety poszło to wszystko inaczej inaczej. Poszliśmy drogą Czech i Węgier (obce dynastie), a nie Francuską (w praktyce ta sama dynastia przez liczne stulecia, z krótkimi przerwami od X do XIX w., to robi wrażenie).

Co do Piastów to niestety rozbicie było wielką tragedią polityczną oraz dynastyczną, i osobiście nie bardzo interesują mnie „dobre chęci” Krzywoustego. Dobrymi chęciami to piekło jest wybrukowane, a Bolesław mógł to załatwić inaczej, w sposób bardziej przemyślany (np. wzorować się na Czechach gdzie senior miał na ogół dość znaczną przewagę nad juniorami, a nie iść najgorszym z możliwych „wariantem ruskim”). Niestety najprawdopodobniej z jednej strony uległ naciskom Salomei, a z drugiej nie docenił roli możnowładztwa i jego dążeń (co patrząc na okoliczności dojścia do władzy tak jego ojca jak i samego Krzywoustego zakrawa wręcz na głupotę). Ale jego osobiście nie żałuję. Mógł nie warcholić przeciwko ojcu z malkontentami, dostałby wtedy władzę w całości państwa po śmierci rodzica i nie byłoby tej głupiej afery ze Zbigniewem i dalszych problemów… No ale za błędy młodości trzeba było zapłacić. Szkoda tylko, że nie tylko on musiał zapłacić ową cenę, ale wszyscy potomkowie Mieszka i całe państwo.

Szanowny „Ja”, myślę że zarówno Pana wnuczka, jak i osoby duchowne odwiedzały lub odwiedzą kiedyś galerię sztuki. Na tapecie bowiem nie znajdują się „gołe dupy”, ale dzieła sztuki przedstawiające kobiece akty lub antyczne bóstwa, które większość świata uznała za sztukę. Obcowanie natomiast ze sztuką nie ma raczej zgubnego wpływu, a przynajmniej oficjalnie takiego nie stwierdzono. Przeciwnie – zaleca się niekiedy i terapię z jej wykorzystaniem! Pozdrawiamy :)