Nowożytność
Nowożytny pałac w Wersalu na obrazie z 1668 roku.
Nowożytność – epoka historyczna obejmująca okres od przełomu XV i XVI stulecia. Jako pierwszy wyodrębnił ją niemiecki uczony Christoph Cellarius w 1685 roku. Podzielił on dzieje na trzy etapy: znane już starożytność i średniowiecze oraz epokę mu współczesną, czyli nowożytną. Badacz ten twierdził, iż średniowiecze dobiegło końca wraz upadkiem Konstantynopola w 1453 roku. Ta umowna data graniczna jest nadal stosowana, choć podaje się też wiele innych cezur.
Zdaniem różnych badaczy za początek nowożytności można uznać także wprowadzenie do użytku prasy drukarskiej (ok. 1450 roku), „odkrycie” Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492), zakończenie rekonkwisty na Półwyspie Iberyjskim (też 1492) czy wreszcie wystąpienie Marcina Lutra, zapoczątkowujące reformację (1517). Wydarzenia te można powiązać z poszczególnymi, najbardziej charakterystycznymi cechami nowych czasów: rozwojem globalnej ekspansji i handlu międzynarodowego, upowszechnieniem nauki oraz nowych środków przekazu i rozbiciem dotąd jednolitej religijnie Europy Zachodniej.
Pewnego wyjaśnienia wymaga też data końcowa epoki. W przypadku historii Polski jest ona względnie oczywista: przyjmuje się, że nowożytność trwała nad Wisłą tak długo, jak niezależna polska państwowość, a więc do trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej w 1795 roku. W odniesieniu do dziejów powszechnych sprawa nie jest równie oczywista. Od kilkudziesięciu lat, zwłaszcza w anglosaskiej literaturze, mówi się nie tyle o epoce nowożytnej, co „wczesnonowożytnej”. Ta miała trwać do wybuchu rewolucji francuskiej w 1789 roku. Po niej natomiast nastąpiły czasy nowożytne czy też nowoczesne, trwające po dziś dzień.
-
-
Kot o dziewięciu ogonach i hiszpański osioł, czyli kary cielesne w wojsku
-
Jak powstało voodoo? Prawda o najbardziej tajemniczej i mrocznej religii w dziejach
-
„Polakożercy” na łonie Familii. „Niegodziwie i barbarzyńsko” zdradzili Polskę
-
Husaria. Największa duma polskiego oręża
-
Intrygi, trucizny i czarne msze. Makabryczna historia markizy de Montespan
Co nowego w nowożytności?
Historia nowożytna. O czym piszemy?
Tutaj znajdziecie wszystkie nasze nowożytne ciekawostki: od początków XVI po schyłek XVIII wieku. W przypadku historii powszechnej to wydarzenia obejmujące wszystko od polowań na czarownice i reformacji, przez czasy Ludwika XIV i wojny trzydziestoletniej, po schyłek ancien régime’u na kontynencie, a więc rok 1791. W Polsce nowożytność – obejmująca czasy od panowania Jana Olbrachta (1492), przez rządy ostatnich Jagiellonów, epokę Wazów i Wettynów, aż po III rozbiór Rzeczpospolitej – umownie trwała cztery lata dłużej: do roku 1795.
- Władza i polityka w epoce nowożytnej
-
06.04.2021
Jak powstało voodoo? Prawda o najbardziej tajemniczej i mrocznej religii w dziejach
Krwawe rytuały, zombie i tajemnicze laleczki – z tym dziś głównie kojarzy nam się voodoo. Ten zrodzony na Haiti system wierzeń ze zrozumiałych względów budzi ogromną ciekawość. Równie intrygująca, jak otaczająca voodoo mistyka, jest jednak również historia powstania tej religii i to, w jaki sposób wpłynęła na oblicze całego regionu.
-
03.04.2021
„Polakożercy” na łonie Familii. „Niegodziwie i barbarzyńsko” zdradzili Polskę
Adam Jerzy Czartoryski był polskim patriotą i mężem stanu – nadrzędnym celem jego życia było szczęście ojczyzny. Cóż z tego, skoro jego szwagier sprzyjał Prusom i Rosji, a siostrzeniec walczył w powstaniu listopadowym… w armii carskiej. Skąd wzięły się te czarne owce w zacnej polskiej rodzinie?
-
02.03.2021
Władysław Jabłonowski. Czarnoskóry polski generał
Generał Władysław Jabłonowski nazywany był „Murzynkiem”. Nie bez powodu – był jedynym polskim czarnoskórym generałem. Wsławił się w obronie Pragi, w walkach na półwyspie Apenińskim i na San Domingo.
-
21.02.2021
Młot na Kozaków – czarna legenda kniazia Wiśniowieckiego
Słynął z bezkompromisowości, talentu do wojaczki i okrucieństwa. Jeremi Wiśniowiecki krwawo tłumił bunt kozacki na Ukrainie. Dla wrogów nie miał litości, nie respektował też zawieszenia broni. Tych, którzy trafili w ręce krwawego magnata, czekał straszny los. Równocześnie ten sam człowiek ocalił setki rodzin przed torturami i śmiercią z rąk Kozaków. Dzięki opiece jego wojska cywilom z Zadnieprza udało się uniknąć niewyobrażalnych cierpień.
- Wojsko i militaria w epoce nowożytnej
-
14.04.2021
Kot o dziewięciu ogonach i hiszpański osioł, czyli kary cielesne w wojsku
„Armia składa się po większej części z próżniaczych i bezczynnych typów. Bez stałego nadzoru dowódcy, ta machina szybko ulega rozpadowi” – mawiał Fryderyk Wielki. I rzeczywiście – w trosce o armię ten król-filozof i bezwzględny perfekcjonista doprowadził do tego, że jego żołnierze bardziej bali się swoich oficerów niż starć z nieprzyjacielem…
-
03.04.2021
„Polakożercy” na łonie Familii. „Niegodziwie i barbarzyńsko” zdradzili Polskę
Adam Jerzy Czartoryski był polskim patriotą i mężem stanu – nadrzędnym celem jego życia było szczęście ojczyzny. Cóż z tego, skoro jego szwagier sprzyjał Prusom i Rosji, a siostrzeniec walczył w powstaniu listopadowym… w armii carskiej. Skąd wzięły się te czarne owce w zacnej polskiej rodzinie?
-
31.03.2021
Husaria. Największa duma polskiego oręża
To od serbskich najemników zaczyna się historia kawalerii, która z Rzeczypospolitej uczyniła imperium.
-
02.03.2021
Władysław Jabłonowski. Czarnoskóry polski generał
Generał Władysław Jabłonowski nazywany był „Murzynkiem”. Nie bez powodu – był jedynym polskim czarnoskórym generałem. Wsławił się w obronie Pragi, w walkach na półwyspie Apenińskim i na San Domingo.
Niezwykła epopeja polskiej sztuki wojennej. Wszystkie kraje podbite przez Rzeczpospolitą.
- Kobiety w epoce nowożytnej
-
03.04.2021
„Polakożercy” na łonie Familii. „Niegodziwie i barbarzyńsko” zdradzili Polskę
Adam Jerzy Czartoryski był polskim patriotą i mężem stanu – nadrzędnym celem jego życia było szczęście ojczyzny. Cóż z tego, skoro jego szwagier sprzyjał Prusom i Rosji, a siostrzeniec walczył w powstaniu listopadowym… w armii carskiej. Skąd wzięły się te czarne owce w zacnej polskiej rodzinie?
-
13.03.2021
Intrygi, trucizny i czarne msze. Makabryczna historia markizy de Montespan
W 1676 roku madame de Brinvilliers została skazana na ścięcie za zamordowanie ojca i dwóch braci. Podczas tortur wyznała, że nie ona jedna parała się w Paryżu trucicielstwem. Król Ludwika XIV w celu wyjaśnienia sprawy zlecił przeprowadzenie śledztwa. Przyczyniło się ono do odkrycia afery trucicielskiej, sięgającej swoimi mackami osób bardzo bliskich władcy – na czele z jego faworytą, markizą de Montespan.
-
23.02.2021
Madame z arszenikiem – wstrząsająca historia markizy de Brinvilliers
Gdy latem 1676 roku Marie-Madeleine Gobelin, znaną jako markizę de Brinvilliers, poddawano torturom w związku ze śmiercią jej ojca, dwóch braci oraz kochanka, nikt w Paryżu nie spodziewał się, jakie konsekwencje przyniosą jej zeznania. Za jej sprawą wybuchła afera trucicielska, która na zawsze odmieniła postrzeganie francuskiej arystokracji – a w szczególności wywodzących się z niej kobiet.
-
18.02.2021
Rodzice zamordowali jego ciężarną żonę, a kolejne małżonki notorycznie go zdradzały. Kim był „pierwszy rogacz” Rzeczpospolitej?
Do historii przeszedł jako jeden z największych zdrajców w dziejach Polski – był współtwórcą osławionej Targowicy i walnie przyczynił się do rozbiorów. Ale sam także doświadczył zdrady. I to wielokrotnie. Mówiono, że z kilkanaściorga oficjalnych dzieci Szczęsnego Potockiego żadne nie było jego. Jedyne, którego ojcostwa mógł być (w miarę) pewny, zmarło w łonie swej matki zamordowanej na zlecenie rodziców szlachcica…
Niezwykłe damy najwspanialszej epoki w dziejach Polski.
- Życie codzienne w epoce nowożytnej
-
18.02.2021
Rodzice zamordowali jego ciężarną żonę, a kolejne małżonki notorycznie go zdradzały. Kim był „pierwszy rogacz” Rzeczpospolitej?
Do historii przeszedł jako jeden z największych zdrajców w dziejach Polski – był współtwórcą osławionej Targowicy i walnie przyczynił się do rozbiorów. Ale sam także doświadczył zdrady. I to wielokrotnie. Mówiono, że z kilkanaściorga oficjalnych dzieci Szczęsnego Potockiego żadne nie było jego. Jedyne, którego ojcostwa mógł być (w miarę) pewny, zmarło w łonie swej matki zamordowanej na zlecenie rodziców szlachcica…
-
12.02.2021
Lekarstwo idealne, czyli o dobroczynnych właściwościach zwłok skazańców
W roku 1861 w Niemczech John Ross Browne, amerykański podróżnik i pisarz, był świadkiem nietypowego zdarzenia. W mieście Hanau oglądał egzekucję miejscowego mordercy, skazanego na ścięcie za zabójstwo. Nie różniłoby się to niczym od innych podobnych „widowisk”, gdyby nie kilka osób czekających, aż kat spełni swoje zadanie. Byli to chorzy na epilepsję, a w dłoniach trzymali naczynia, które po śmierci skazańca napełnili jego jeszcze ciepłą krwią i wypili. Wierzyli, że jest ona lekiem – i o dziwo nie byli w tym przekonaniu odosobnieni.
-
10.01.2021
Ulubiona gra Napoleona, Jana Sobieskiego i carycy Katarzyny, czyli kilka słów o szachach
Strategiczna gra planszowa, którą zachwycali się zarówno władcy, jak i władczynie. Taktyka, manipulacje, intuicja – dziś dzięki tej szczególnej rozgrywce możemy zrozumieć przemiany zachodzące w sztuce, polityce i kulturze. Jak narodził się fenomen szachów, nie bez powodu nazywanych królewskimi?
-
01.01.2021
Nowy Rok w marcu? A może we wrześniu? Ery i style rozpoczynania roku w historii
Kalendarz jest narzędziem umownym – podobnie jak czas oraz jego liczenie. Zagadnienia fizyczne zostawmy jednak w spokoju, zajmijmy się tymi historycznymi. Czy Nowy Rok zawsze rozpoczynano pierwszego dnia stycznia?
- Przestępczość i zbrodnie w epoce nowożytnej
-
14.04.2021
Kot o dziewięciu ogonach i hiszpański osioł, czyli kary cielesne w wojsku
„Armia składa się po większej części z próżniaczych i bezczynnych typów. Bez stałego nadzoru dowódcy, ta machina szybko ulega rozpadowi” – mawiał Fryderyk Wielki. I rzeczywiście – w trosce o armię ten król-filozof i bezwzględny perfekcjonista doprowadził do tego, że jego żołnierze bardziej bali się swoich oficerów niż starć z nieprzyjacielem…
-
23.02.2021
Madame z arszenikiem – wstrząsająca historia markizy de Brinvilliers
Gdy latem 1676 roku Marie-Madeleine Gobelin, znaną jako markizę de Brinvilliers, poddawano torturom w związku ze śmiercią jej ojca, dwóch braci oraz kochanka, nikt w Paryżu nie spodziewał się, jakie konsekwencje przyniosą jej zeznania. Za jej sprawą wybuchła afera trucicielska, która na zawsze odmieniła postrzeganie francuskiej arystokracji – a w szczególności wywodzących się z niej kobiet.
-
18.02.2021
Rodzice zamordowali jego ciężarną żonę, a kolejne małżonki notorycznie go zdradzały. Kim był „pierwszy rogacz” Rzeczpospolitej?
Do historii przeszedł jako jeden z największych zdrajców w dziejach Polski – był współtwórcą osławionej Targowicy i walnie przyczynił się do rozbiorów. Ale sam także doświadczył zdrady. I to wielokrotnie. Mówiono, że z kilkanaściorga oficjalnych dzieci Szczęsnego Potockiego żadne nie było jego. Jedyne, którego ojcostwa mógł być (w miarę) pewny, zmarło w łonie swej matki zamordowanej na zlecenie rodziców szlachcica…
-
03.02.2021
Bestia z Gévaudan. Co zabijało na południu Francji w XVIII wieku?
W XVIII wieku tajemnicze stworzenie siało postrach w małej prowincji Gévaudan na południu Francji. Kryptozoolodzy, którzy zajmują się „badaniem” zwierząt występujących w legendach oraz mitach, zaliczają je do kryptyd – hipotetycznie występujących stworzeń. Czym jednak krwiożercza bestia mogła naprawdę być?
- Seks w epoce nowożytnej
-
13.03.2021
Intrygi, trucizny i czarne msze. Makabryczna historia markizy de Montespan
W 1676 roku madame de Brinvilliers została skazana na ścięcie za zamordowanie ojca i dwóch braci. Podczas tortur wyznała, że nie ona jedna parała się w Paryżu trucicielstwem. Król Ludwika XIV w celu wyjaśnienia sprawy zlecił przeprowadzenie śledztwa. Przyczyniło się ono do odkrycia afery trucicielskiej, sięgającej swoimi mackami osób bardzo bliskich władcy – na czele z jego faworytą, markizą de Montespan.
-
18.02.2021
Rodzice zamordowali jego ciężarną żonę, a kolejne małżonki notorycznie go zdradzały. Kim był „pierwszy rogacz” Rzeczpospolitej?
Do historii przeszedł jako jeden z największych zdrajców w dziejach Polski – był współtwórcą osławionej Targowicy i walnie przyczynił się do rozbiorów. Ale sam także doświadczył zdrady. I to wielokrotnie. Mówiono, że z kilkanaściorga oficjalnych dzieci Szczęsnego Potockiego żadne nie było jego. Jedyne, którego ojcostwa mógł być (w miarę) pewny, zmarło w łonie swej matki zamordowanej na zlecenie rodziców szlachcica…
-
08.12.2020
Nie wszystko Słońce, co się świeci. Prywatne życie Ludwika XIV
Przeżył 77 lat (bez czterech dni), panował przez 72 lata, trzy miesiące i 18 dni. Rządził najdłużej spośród europejskich władców, a na kartach historii zapisał się jako Ludwik XIV Wielki. I nie bez powodu, choć pod złotą otoczką Króla Słońce kryło się sporo brudu. I to nie tylko dlatego, że monarcha był na bakier z higieną…
-
02.12.2020
Zróbmy sobie następcę, czyli jak doczekać się syna w epoce Tudorów
Podobno angielscy mężczyźni w czasach Henryka VIII uchodzili za wstrzemięźliwych i niezbyt gorących kochanków. Oczywiście z wyjątkiem samego króla, który słynął z gorącego temperamentu. Tylko co z tego, skoro nie był w stanie począć syna? Z pomocą przychodziły mu ówczesna wiedza medyczna, religijne nakazy i zakazy, a także… nieoceniony Tomasz Cromwell.