Nowożytność
Nowożytny pałac w Wersalu na obrazie z 1668 roku.
Nowożytność – epoka historyczna obejmująca okres od przełomu XV i XVI stulecia. Jako pierwszy wyodrębnił ją niemiecki uczony Christoph Cellarius w 1685 roku. Podzielił on dzieje na trzy etapy: znane już starożytność i średniowiecze oraz epokę mu współczesną, czyli nowożytną. Badacz ten twierdził, iż średniowiecze dobiegło końca wraz upadkiem Konstantynopola w 1453 roku. Ta umowna data graniczna jest nadal stosowana, choć podaje się też wiele innych cezur.
Zdaniem różnych badaczy za początek nowożytności można uznać także wprowadzenie do użytku prasy drukarskiej (ok. 1450 roku), „odkrycie” Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492), zakończenie rekonkwisty na Półwyspie Iberyjskim (też 1492) czy wreszcie wystąpienie Marcina Lutra, zapoczątkowujące reformację (1517). Wydarzenia te można powiązać z poszczególnymi, najbardziej charakterystycznymi cechami nowych czasów: rozwojem globalnej ekspansji i handlu międzynarodowego, upowszechnieniem nauki oraz nowych środków przekazu i rozbiciem dotąd jednolitej religijnie Europy Zachodniej.
Pewnego wyjaśnienia wymaga też data końcowa epoki. W przypadku historii Polski jest ona względnie oczywista: przyjmuje się, że nowożytność trwała nad Wisłą tak długo, jak niezależna polska państwowość, a więc do trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej w 1795 roku. W odniesieniu do dziejów powszechnych sprawa nie jest równie oczywista. Od kilkudziesięciu lat, zwłaszcza w anglosaskiej literaturze, mówi się nie tyle o epoce nowożytnej, co „wczesnonowożytnej”. Ta miała trwać do wybuchu rewolucji francuskiej w 1789 roku. Po niej natomiast nastąpiły czasy nowożytne czy też nowoczesne, trwające po dziś dzień.
-
-
Nawet 150 osób asystowało przy porodzie na europejskich dworach. Publiczne porody były normą w epoce nowożytnej
-
Mógł jeszcze tyle osiągnąć, ale zabrała go tajemnicza choroba. Czy najbardziej zapomniany polski król miał syfilis?
-
Agafia Gruszecka – polska feministka na Kremlu
-
Niewydolność nerek, otrucie, błąd lekarski czy kiła? Co zabiło Jana III Sobieskiego?
-
Wyjątkowo twarda matka, czyli jak świat przekonał się do cesarskiego cięcia
Co nowego w nowożytności?
Szczególnie polecamy. Nasze najlepsze artykuły o nowożytności
Historia nowożytna. O czym piszemy?
Tutaj znajdziecie wszystkie nasze nowożytne ciekawostki: od początków XVI po schyłek XVIII wieku. W przypadku historii powszechnej to wydarzenia obejmujące wszystko od polowań na czarownice i reformacji, przez czasy Ludwika XIV i wojny trzydziestoletniej, po schyłek ancien régime’u na kontynencie, a więc rok 1791. W Polsce nowożytność – obejmująca czasy od panowania Jana Olbrachta (1492), przez rządy ostatnich Jagiellonów, epokę Wazów i Wettynów, aż po III rozbiór Rzeczpospolitej – umownie trwała cztery lata dłużej: do roku 1795.
-
18.07.2020
Kim byli pierwsi Amerykanie? Pionierzy w niebezpiecznej podróży
Po wojnie o niepodległość zakończonej pokojem wersalskim w 1783 roku Amerykanie wzbogacili się o nowe tereny, nad którymi dotychczas panowali Brytyjczycy. Ogromne, bogate w surowce terytorium na północny zachód od rzeki Ohio czekało na białych osadników.
-
11.07.2020
Najpłodniejsi królowie, czyli liczne potomstwo wybranych władców Polski
Królewskie małżeństwa miały najczęściej charakter polityczny i parom nie zawsze udawało się osiągnąć sukces na polu miłości czy pożycia. Liczyły się efekty, czyli potomstwo…
-
05.06.2020
Sodoma, Gomora i faceci w spódniczkach. Czy Henryk Walezy naprawdę wolał panów?
Wawelski dwór był raczej tradycyjny. Oczywiście polscy królowie miewali kochanki i wyprawiali rozmaite bezeceństwa, jednak wszystko to stało się bez znaczenia, gdy na scenę wkroczył on – w rajstopach, z pełnym makijażem i kolczykiem w uchu. Na domiar złego człowiek, który odtąd miał władać Rzeczpospolitą, był otoczony wianuszkiem mężczyzn… przebranych za kobiety. Czy jednak rzeczywiście świadczyło to o jego łóżkowych preferencjach?
-
04.04.2020
Złota klatka króla Stasia, czyli co Stanisław August Poniatowski robił na „emeryturze”
Po utracie korony Stanisław August Poniatowski zamieszkał w Rosji. Wiódł tam życie na wysokim poziomie. Traktowano go z szacunkiem należnym panującemu monarsze. Nic jednak nie mogło ukoić złamanego serca Polaka…
Władza i polityka w epoce nowożytnej
-
27.04.2020
Azjatyccy piraci i bitwa na krańcach świata
Historia wielu narodów ma swoje Termopile. Nawet takie, o których rzadko się mówi, a niejednokrotnie zajmują umysły tylko pasjonatów historii. Nie inaczej było z hiszpańskim imperium kolonialnym. Oto słońce, które nad nim nigdy nie zachodziło, napotkało inne, tym razem wschodzące słońce nowego gracza na arenie międzynarodowej – Japonii.
-
29.03.2020
Huzarzy kontra… okręty
Huzarzy – zawadiacy pól bitewnych. Aroganccy do bólu i nałogowo szukający niebezpieczeństw. Ich odwaga, spryt i niekonwencjonalne działania uczyniły ich legendarnymi, ale w 1795 roku prześcignęli samych siebie…
-
24.03.2020
Francuski desant w Wielkiej Brytanii. Fishguard, czyli siła iluzji
Nie ma wojny bez podstępu. Oszukać przeciwnika, zmylić trop, udać swoją przewagę, wywieść w pole, a czasem uniknąć batalii – to kanon wytrawnych dowódców. I chociaż niekiedy historycy wojskowości nie doceniają roli blefu na polu walki, to w przypadku pewnego walijskiego miasteczka muszą zwrócić honor…
-
03.03.2020
Bitwa, której… nie było?
Karne szeregi w rytm werbli maszerujące we mgle i deszczu. Nawoływania oficerów i śpiewy żołnierzy. Ziejące ogniem paszcze armat i górujący nad tym wszystkim… wiatrak. Wiejący w jego skrzydła wiatr historii sprawił, że stał się symbolem bitwy, której być może nie było, a która uratowała rewolucję francuską.
Wojsko i militaria w epoce nowożytnej
Niezwykła epopeja polskiej sztuki wojennej. Wszystkie kraje podbite przez Rzeczpospolitą.
-
13.09.2020
Nawet 150 osób asystowało przy porodzie na europejskich dworach. Publiczne porody były normą w epoce nowożytnej
Monarchinie i księżniczki były pozbawione prywatności podczas jednej z najbardziej intymnych czynności – wydania na świat swojego dziecka. Narodziny dziedzica lub dziedziczki były sprawą wagi państwowej, dlatego należało wyeliminować ryzyko podmiany noworodka.
-
09.09.2020
Agafia Gruszecka – polska feministka na Kremlu
Za pierwszą rosyjską feministkę należy uznać Agafię Gruszecką (1663-1681), polską żonę cara Fiodora (1661- 1682). Wyprowadziła kobiety z domowej izolacji i utorowała drogę reformom Piotra I.
-
26.08.2020
Niewydolność nerek, otrucie, błąd lekarski czy kiła? Co zabiło Jana III Sobieskiego?
W ostatnich latach życia Jan III Sobieski coraz bardziej zapadał na zdrowiu. Nadworni lekarze bezradnie rozkładali ręce, przyglądając się powolnej agonii monarchy. Nawet kiedy zmarł, nie byli zgodni w kwestii diagnozy. Wśród możliwych przyczyn zgonu władcy wymieniali atak serca, chorobę nerek, syfilis, a nawet… morderstwo.
-
25.08.2020
Wyjątkowo twarda matka, czyli jak świat przekonał się do cesarskiego cięcia
Cesarskie cięcia przeprowadzano już w starożytności, ale bezpieczne stały się dopiero niedawno… W czym bardzo pomogła pewna niezwykle wytrzymała mieszkanka Holsztyna.
Kobiety w epoce nowożytnej
Niezwykłe damy najwspanialszej epoki w dziejach Polski.
-
13.09.2020
Nawet 150 osób asystowało przy porodzie na europejskich dworach. Publiczne porody były normą w epoce nowożytnej
Monarchinie i księżniczki były pozbawione prywatności podczas jednej z najbardziej intymnych czynności – wydania na świat swojego dziecka. Narodziny dziedzica lub dziedziczki były sprawą wagi państwowej, dlatego należało wyeliminować ryzyko podmiany noworodka.
-
10.09.2020
Mógł jeszcze tyle osiągnąć, ale zabrała go tajemnicza choroba. Czy najbardziej zapomniany polski król miał syfilis?
Klątwa Wenery nie oszczędzała nikogo. Dopadała sprawiedliwie mieszczan, wieśniaków i szlachetnie urodzonych. Z powodu syfilisu cierpiało co najmniej kilku polskich władców. Czy był wśród nich Aleksander Jagiellończyk? Przecież – w odróżnieniu od starszego brata – nie słynął z rozpustnego stylu życia. Wręcz przeciwnie! Co zatem ukrywał?
-
25.08.2020
Wyjątkowo twarda matka, czyli jak świat przekonał się do cesarskiego cięcia
Cesarskie cięcia przeprowadzano już w starożytności, ale bezpieczne stały się dopiero niedawno… W czym bardzo pomogła pewna niezwykle wytrzymała mieszkanka Holsztyna.
-
17.08.2020
Oni zawojowali świat. Poznaj polskich odkrywców, o których do tej pory nie słyszałeś
Arkady Fiedler, Wanda Rutkiewicz czy Maria Skłodowska-Curie to jedni z najbardziej rozpoznawalnych polskich odkrywców świata przyrody, sportu czy nauki. Jednakże nadal pozostaje wielu nieznanych szeroko w naszym kraju nazwisk Polaków rozsławionych w świecie i zasłużonych dla dobra ludzkości. Sprawdź, czy kiedykolwiek o nich słyszałeś.
Życie codzienne w epoce nowożytnej
Czy wiesz że...? Ciekawostki o nowożytności
-
07.06.2020
Iwan IV Groźny – psychopata i okrutnik, który zamordował własnego syna
Iwan IV Groźny (1530-1584) był psychopatą. Zalał swój kraj krwią i bez mrugnięcia okiem patrzył na cierpienia współobywateli. W swoim okrucieństwie zaszedł tak daleko, że zamordował własnego syna.
-
03.04.2020
Jedna z najgorszych seryjnych morderczyń w dziejach. Zabiła ponad 2500 dzieci, a ich zwłoki wykorzystywała podczas czarnych mszy
W domu tej XVII-wiecznej „fabrykantki aniołków” znaleziono szczątki ponad 2500 noworodków i płodów, na których dokonała nielegalnych aborcji. Ciała dzieci były jej potrzebne do satanistycznych rytuałów. Do historii przeszła jednak z zupełnie innego powodu – jako trucicielka, która chciała zabić króla.
-
16.01.2020
Anioł rozkazujący zabić Zygmunta III Wazę
W tym roku mija 400 lat od próby zamordowania króla Zygmunta III Wazy. Była to pierwsza próba królobójstwa ze strony stanu szlacheckiego w dziejach dawnej Rzeczpospolitej. Jak wyglądał zamach i dlaczego do niego doszło?
-
10.12.2019
Sproszkowane ludzkie zwłoki i afera, która mogła zainspirować Mary Shelley
Jedna z teorii głosi, iż inspiracją dla Mary Shelley i opowieści o doktorze Frankensteinie mogła być makabryczna historia, która wydarzyła się na terenie dzisiejszych Ząbkowic Śląskich w XVII wieku. Miejscowość nosiła wówczas nazwę Frankenstein i stała się słynna za sprawą afery, której główni bohaterowie zostali oskarżeni o czary i sprowadzenie zarazy. Czy śląscy grabarze zjadali ludzkie serca i wycinali płody z brzuchów martwych kobiet?
Przestępczość i zbrodnie w epoce nowożytnej
-
26.08.2020
Niewydolność nerek, otrucie, błąd lekarski czy kiła? Co zabiło Jana III Sobieskiego?
W ostatnich latach życia Jan III Sobieski coraz bardziej zapadał na zdrowiu. Nadworni lekarze bezradnie rozkładali ręce, przyglądając się powolnej agonii monarchy. Nawet kiedy zmarł, nie byli zgodni w kwestii diagnozy. Wśród możliwych przyczyn zgonu władcy wymieniali atak serca, chorobę nerek, syfilis, a nawet… morderstwo.
-
27.07.2020
Polscy homoseksualiści spaleni na stosie?
Do niedawna powszechnie uważano, że homoseksualistów w dawnej Polsce nie było. Ten pogląd trzeba jednak zweryfikować: zachowały się źródła mówiące nawet o przypadkach stawiania sodomitów przed sądem i karaniu ich śmiercią. Pytanie tylko: co dokładnie rozumiano pod pojęciem „sodomia”?
-
26.07.2020
Najważniejsze kochanki Stanisława Augusta Poniatowskiego
Przez sypialnię Stanisława Augusta Poniatowskiego przewinęły się tłumy kochanek. Chociaż każdy krok monarchy był skrzętnie odnotowywany, nawet najdociekliwsi obserwatorzy jego życia nie byli w stanie zliczyć, ile kobiet romansowało ze Stanisławem Augustem. Tym bardziej że często król miał kilka kochanek w tym samym czasie!
-
11.07.2020
Najpłodniejsi królowie, czyli liczne potomstwo wybranych władców Polski
Królewskie małżeństwa miały najczęściej charakter polityczny i parom nie zawsze udawało się osiągnąć sukces na polu miłości czy pożycia. Liczyły się efekty, czyli potomstwo…