Nowożytność
Nowożytny pałac w Wersalu na obrazie z 1668 roku.
Nowożytność – epoka historyczna obejmująca okres od przełomu XV i XVI stulecia. Jako pierwszy wyodrębnił ją niemiecki uczony Christoph Cellarius w 1685 roku. Podzielił on dzieje na trzy etapy: znane już starożytność i średniowiecze oraz epokę mu współczesną, czyli nowożytną. Badacz ten twierdził, iż średniowiecze dobiegło końca wraz upadkiem Konstantynopola w 1453 roku. Ta umowna data graniczna jest nadal stosowana, choć podaje się też wiele innych cezur.
Zdaniem różnych badaczy za początek nowożytności można uznać także wprowadzenie do użytku prasy drukarskiej (ok. 1450 roku), „odkrycie” Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492), zakończenie rekonkwisty na Półwyspie Iberyjskim (też 1492) czy wreszcie wystąpienie Marcina Lutra, zapoczątkowujące reformację (1517). Wydarzenia te można powiązać z poszczególnymi, najbardziej charakterystycznymi cechami nowych czasów: rozwojem globalnej ekspansji i handlu międzynarodowego, upowszechnieniem nauki oraz nowych środków przekazu i rozbiciem dotąd jednolitej religijnie Europy Zachodniej.
Pewnego wyjaśnienia wymaga też data końcowa epoki. W przypadku historii Polski jest ona względnie oczywista: przyjmuje się, że nowożytność trwała nad Wisłą tak długo, jak niezależna polska państwowość, a więc do trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej w 1795 roku. W odniesieniu do dziejów powszechnych sprawa nie jest równie oczywista. Od kilkudziesięciu lat, zwłaszcza w anglosaskiej literaturze, mówi się nie tyle o epoce nowożytnej, co „wczesnonowożytnej”. Ta miała trwać do wybuchu rewolucji francuskiej w 1789 roku. Po niej natomiast nastąpiły czasy nowożytne czy też nowoczesne, trwające po dziś dzień.
-
-
Najdziwniejsze wojny w historii, w tym wojna o… Pietruszkę
-
Maski życia i śmierci – co kryje się za symbolami weneckiego karnawału?
-
Słynne włoskie kurtyzany
-
Anioł rozkazujący zabić Zygmunta III Wazę
-
Mała bakteria i wielki problem, czyli pięć wieków z kiłą
Co nowego w nowożytności?
Szczególnie polecamy. Nasze najlepsze artykuły o nowożytności
Historia nowożytna. O czym piszemy?
Tutaj znajdziecie wszystkie nasze nowożytne ciekawostki: od początków XVI po schyłek XVIII wieku. W przypadku historii powszechnej to wydarzenia obejmujące wszystko od polowań na czarownice i reformacji, przez czasy Ludwika XIV i wojny trzydziestoletniej, po schyłek ancien régime’u na kontynencie, a więc rok 1791. W Polsce nowożytność – obejmująca czasy od panowania Jana Olbrachta (1492), przez rządy ostatnich Jagiellonów, epokę Wazów i Wettynów, aż po III rozbiór Rzeczpospolitej – umownie trwała cztery lata dłużej: do roku 1795.
-
20.01.2020
Najdziwniejsze wojny w historii, w tym wojna o… Pietruszkę
Przyczyny wojen bywały przeróżne. Walczono o wiadro, krowę i wieprzowinę. Zmagano się ze strusiami i z powodu psa. Przelewano krew również z racji przynależności klubowej oraz przegranego meczu. Zatem absolutnie nie dziwi fakt, że równie krwawe namiętności potrafiły wzbudzać… wyspy i to nie tajemnicze ani nawet skarbów.
-
29.12.2019
Stefan Batory – król wojownik, który zreformował armię
Chociaż nie mówił po polsku, to jednak doskonale wiedział czego jego nowa ojczyzna potrzebuje. Dostrzegał zagrożenia i rozumiał, czym może się skończyć ich lekceważenie. Rządy nad Wisłą były dla Stefana Batorego jednym z wielu wyzwań w życiu – tym razem wyzwaniem najważniejszym.
-
15.12.2019
Stefan Batory. Od giermka do genialnego wodza i króla
Zaczynał karierę od giermka, a zakończył na monarszym tronie. Jako dziecko pragnął aby traktować go jak mężczyznę. Nic nie było mu dane z urodzenia, oprócz talentu politycznego i zmysłu strategicznego. O wszystko inne musiał walczyć i zawsze polować na nadarzające się okazje. Będąc jednak nałogowym i wytrawnym myśliwym w życiu prywatnym potrafił je doskonale wykorzystywać.
-
16.10.2019
Ostatni bastion Zachodu. Czy Polska rzeczywiście była przedmurzem cywilizacji?
Mordujący kalekie dzieci pruscy barbarzyńcy, Turcy i Tatarzy niosący islamską nawałnicę, brutalni poganie z Litwy – to przed nimi Polska broniła Europy, stając się przedmurzem chrześcijaństwa. Żaden inny kraj nie był granicą cywilizacji przez tysiąc lat. Ale czy faktycznie nasi przodkowie pełnili tę dziejową rolę?
Władza i polityka w epoce nowożytnej
-
22.01.2020
Tego nie wiedzieliście o husarii!
Najpopularniejsza polska formacja zbrojna nadal kryje wiele tajemnic. Poznajcie najciekawsze fakty związane z historią słynnej husarii.
-
20.01.2020
Najdziwniejsze wojny w historii, w tym wojna o… Pietruszkę
Przyczyny wojen bywały przeróżne. Walczono o wiadro, krowę i wieprzowinę. Zmagano się ze strusiami i z powodu psa. Przelewano krew również z racji przynależności klubowej oraz przegranego meczu. Zatem absolutnie nie dziwi fakt, że równie krwawe namiętności potrafiły wzbudzać… wyspy i to nie tajemnicze ani nawet skarbów.
-
29.12.2019
Stefan Batory – król wojownik, który zreformował armię
Chociaż nie mówił po polsku, to jednak doskonale wiedział czego jego nowa ojczyzna potrzebuje. Dostrzegał zagrożenia i rozumiał, czym może się skończyć ich lekceważenie. Rządy nad Wisłą były dla Stefana Batorego jednym z wielu wyzwań w życiu – tym razem wyzwaniem najważniejszym.
-
15.12.2019
Stefan Batory. Od giermka do genialnego wodza i króla
Zaczynał karierę od giermka, a zakończył na monarszym tronie. Jako dziecko pragnął aby traktować go jak mężczyznę. Nic nie było mu dane z urodzenia, oprócz talentu politycznego i zmysłu strategicznego. O wszystko inne musiał walczyć i zawsze polować na nadarzające się okazje. Będąc jednak nałogowym i wytrawnym myśliwym w życiu prywatnym potrafił je doskonale wykorzystywać.
Wojsko i militaria w epoce nowożytnej
Niezwykła epopeja polskiej sztuki wojennej. Wszystkie kraje podbite przez Rzeczpospolitą.
-
17.01.2020
Słynne włoskie kurtyzany
Intelektualistki, bogaczki, muzy – królowe nocy. Jeden ich pocałunek kosztował fortunę. To one rozsławiły Italię w epoce renesansu. Poznaj 3 najsłynniejsze włoskie prostytutki.
-
24.11.2019
Wierność koronie. 5 niesamowitych angielskich królowych
Pomimo problemów osobistych, mężczyzn uzurpujących sobie ich pozycję czy wreszcie – trudów prowadzenia polityki — angielskie królowe trwały na swoim posterunku, lepiej lub gorzej radząc sobie z kryzysami. Czy znacie je wszystkie?
-
15.11.2019
Polowanie na czarownice, czyli o tym, jak mężczyźni nienawidzili kobiet
XVI i XVII wiek w Europie upłynął pod znakiem polowania na czarownice. Kobiety były oskarżane o organizację sabatów, paktowanie z Diabłem, a także uprawianie z nim wyuzdanego seksu. Z dzisiejszej perspektywy to wyobrażenie może być dla nas nawet zabawne, jednak kilkaset lat temu na pewno nikomu nie było do śmiechu…
-
19.10.2019
Potężna, genialna i rozpustna – caryca Katarzyna Wielka
Dla jednych bezwzględna intrygantka, dla innych matka narodu. Elokwentna dama i niewyżyta kochanka. Reformatorka oraz despotka. W biografii Katarzyny Wielkiej, uważanej za jedną z najwybitniejszych władczyń w historii, zapisano wiele tajemnic i zaskakujących, bo nieoczywistych faktów. Zarówno ze świata polityki, jak i królewskiej sypialni. W życiu carycy nie brakowało pikanterii…
Kobiety w epoce nowożytnej
Niezwykłe damy najwspanialszej epoki w dziejach Polski.
-
18.01.2020
Maski życia i śmierci – co kryje się za symbolami weneckiego karnawału?
Włoskie miasto na wodzie, być może jedno z najpiękniejszych w całej Europie, raz do roku staje się centrum prawdziwej rozrywki. Wenecki karnawał to niezwykły czas, w którym zapisano też nietypowe obyczaje. Bo pod teatralnymi maskami znajdują się prawdziwe tajemnice związane, między innymi, z zabójczą epidemią.
-
17.01.2020
Słynne włoskie kurtyzany
Intelektualistki, bogaczki, muzy – królowe nocy. Jeden ich pocałunek kosztował fortunę. To one rozsławiły Italię w epoce renesansu. Poznaj 3 najsłynniejsze włoskie prostytutki.
-
31.12.2019
Magiczne zioła, zwierzęce jelita i rogi, lateksowe prezerwatywy – antykoncepcyjne cuda od średniowiecza do XX wieku
Naturalne wywary, korzenne eliksiry, odpowiednio przygotowane fekalia… środki antykoncepcyjne używane przez naszych prapraprzodków z czasów starożytności bywały szokujące. Choć niekiedy naprawdę skuteczne.
-
27.11.2019
Męskie początki niemęskich obcasów
W 1846 roku królowa Wiktoria wydała bal kostiumowy w XVIII-wiecznym stylu. Żeby sprostać wyzwaniu, dworscy styliści zmuszeni byli na gwałt szukać ostatnich żyjących szewców zajmujących się wyrobem wysokich drewnianych obcasów – tak bardzo wymarła była to sztuka. W czasach popularności płaskiego obuwia nie spodziewano się zapewne, że za kilka dekad obcasy wrócą i znów na niemal 100 lat podbiją rynek obuwniczy.
Życie codzienne w epoce nowożytnej
Czy wiesz że...? Ciekawostki o nowożytności
-
16.01.2020
Anioł rozkazujący zabić Zygmunta III Wazę
W tym roku mija 400 lat od próby zamordowania króla Zygmunta III Wazy. Była to pierwsza próba królobójstwa ze strony stanu szlacheckiego w dziejach dawnej Rzeczpospolitej. Jak wyglądał zamach i dlaczego do niego doszło?
-
10.12.2019
Sproszkowane ludzkie zwłoki i afera, która mogła zainspirować Mary Shelley
Jedna z teorii głosi, iż inspiracją dla Mary Shelley i opowieści o doktorze Frankensteinie mogła być makabryczna historia, która wydarzyła się na terenie dzisiejszych Ząbkowic Śląskich w XVII wieku. Miejscowość nosiła wówczas nazwę Frankenstein i stała się słynna za sprawą afery, której główni bohaterowie zostali oskarżeni o czary i sprowadzenie zarazy. Czy śląscy grabarze zjadali ludzkie serca i wycinali płody z brzuchów martwych kobiet?
-
08.11.2019
To prawdopodobnie najdziwniejsze narzędzie zbrodni w dziejach. Czy genitalia mogą być zabójcze?
Zabójstwa w afekcie – również podczas seksu – nie są niczym szczególnym. Przynajmniej kilka razy w historii zdarzyło się jednak, że morderca zdecydował się na użycie bardzo nietypowego narzędzia zbrodni. Król Neapolu, a także kilka żon pewnego duńskiego dzierżawcy zmarło w wyniku trucizny zaaplikowanej… przy użyciu pochwy.
-
20.06.2019
Czy Polska naprawdę była krajem bez stosów?
Nowożytna (i nowoczesna) Rzeczpospolita – kraina mlekiem, miodem i tolerancją płynąca. Taki obraz XVI- i XVII-wiecznej Polski, wolnej od prześladowań religijnych, zbrodni inkwizycji i procesów o czary, lansuje się do dziś. Ale czy rzeczywiście nad Wisłą nigdy nie płonęły stosy?
Przestępczość i zbrodnie w epoce nowożytnej
-
17.01.2020
Słynne włoskie kurtyzany
Intelektualistki, bogaczki, muzy – królowe nocy. Jeden ich pocałunek kosztował fortunę. To one rozsławiły Italię w epoce renesansu. Poznaj 3 najsłynniejsze włoskie prostytutki.
-
31.12.2019
Magiczne zioła, zwierzęce jelita i rogi, lateksowe prezerwatywy – antykoncepcyjne cuda od średniowiecza do XX wieku
Naturalne wywary, korzenne eliksiry, odpowiednio przygotowane fekalia… środki antykoncepcyjne używane przez naszych prapraprzodków z czasów starożytności bywały szokujące. Choć niekiedy naprawdę skuteczne.
-
08.11.2019
To prawdopodobnie najdziwniejsze narzędzie zbrodni w dziejach. Czy genitalia mogą być zabójcze?
Zabójstwa w afekcie – również podczas seksu – nie są niczym szczególnym. Przynajmniej kilka razy w historii zdarzyło się jednak, że morderca zdecydował się na użycie bardzo nietypowego narzędzia zbrodni. Król Neapolu, a także kilka żon pewnego duńskiego dzierżawcy zmarło w wyniku trucizny zaaplikowanej… przy użyciu pochwy.
-
18.08.2019
O tym, jak w nowożytnej Rzeczypospolitej zoofilię karano
Prawo karne obowiązujące w późnym średniowieczu i w nowożytności w polskich miastach przewidywało surowe kary, włącznie z karą główną, w przypadku wielu przestępstw: za uprawianie czarów, świętokradztwo, bezczeszczenie zwłok, czasami nawet za kradzieże. Niewiele było jednak zbrodni tak odrażających dla współczesnych mieszkańców Rzeczypospolitej, jak bestialitatem, czyli – mówiąc współczesnym językiem – zoofilia.