Nowożytność
Nowożytny pałac w Wersalu na obrazie z 1668 roku.
Nowożytność – epoka historyczna obejmująca okres od przełomu XV i XVI stulecia. Jako pierwszy wyodrębnił ją niemiecki uczony Christoph Cellarius w 1685 roku. Podzielił on dzieje na trzy etapy: znane już starożytność i średniowiecze oraz epokę mu współczesną, czyli nowożytną. Badacz ten twierdził, iż średniowiecze dobiegło końca wraz upadkiem Konstantynopola w 1453 roku. Ta umowna data graniczna jest nadal stosowana, choć podaje się też wiele innych cezur.
Zdaniem różnych badaczy za początek nowożytności można uznać także wprowadzenie do użytku prasy drukarskiej (ok. 1450 roku), „odkrycie” Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492), zakończenie rekonkwisty na Półwyspie Iberyjskim (też 1492) czy wreszcie wystąpienie Marcina Lutra, zapoczątkowujące reformację (1517). Wydarzenia te można powiązać z poszczególnymi, najbardziej charakterystycznymi cechami nowych czasów: rozwojem globalnej ekspansji i handlu międzynarodowego, upowszechnieniem nauki oraz nowych środków przekazu i rozbiciem dotąd jednolitej religijnie Europy Zachodniej.
Pewnego wyjaśnienia wymaga też data końcowa epoki. W przypadku historii Polski jest ona względnie oczywista: przyjmuje się, że nowożytność trwała nad Wisłą tak długo, jak niezależna polska państwowość, a więc do trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej w 1795 roku. W odniesieniu do dziejów powszechnych sprawa nie jest równie oczywista. Od kilkudziesięciu lat, zwłaszcza w anglosaskiej literaturze, mówi się nie tyle o epoce nowożytnej, co „wczesnonowożytnej”. Ta miała trwać do wybuchu rewolucji francuskiej w 1789 roku. Po niej natomiast nastąpiły czasy nowożytne czy też nowoczesne, trwające po dziś dzień.
-
-
Od rycerzy ulicy do Yakuzy. Sztuka tatuażu w Japonii
-
Rewolucja jest kobietą. Pięć niezwykłych kobiet Rewolucji Francuskiej
-
Azjatyccy piraci i bitwa na krańcach świata
-
Atramentowy wojownik. Opowieść o Yasuke, czarnoskórym samuraju
-
To była jedna z najsłynniejszych egzekucji w historii. Kiedy głowa króla opadła na deski, gawiedź maczała chusteczki w „błękitnej krwi” a nawet jej kosztowała
Co nowego w nowożytności?
Szczególnie polecamy. Nasze najlepsze artykuły o nowożytności
Historia nowożytna. O czym piszemy?
Tutaj znajdziecie wszystkie nasze nowożytne ciekawostki: od początków XVI po schyłek XVIII wieku. W przypadku historii powszechnej to wydarzenia obejmujące wszystko od polowań na czarownice i reformacji, przez czasy Ludwika XIV i wojny trzydziestoletniej, po schyłek ancien régime’u na kontynencie, a więc rok 1791. W Polsce nowożytność – obejmująca czasy od panowania Jana Olbrachta (1492), przez rządy ostatnich Jagiellonów, epokę Wazów i Wettynów, aż po III rozbiór Rzeczpospolitej – umownie trwała cztery lata dłużej: do roku 1795.
-
04.04.2020
Złota klatka króla Stasia, czyli co Stanisław August Poniatowski robił na „emeryturze”
Po utracie korony Stanisław August Poniatowski zamieszkał w Rosji. Wiódł tam życie na wysokim poziomie. Traktowano go z szacunkiem należnym panującemu monarsze. Nic jednak nie mogło ukoić złamanego serca Polaka…
-
03.03.2020
Bitwa, której… nie było?
Karne szeregi w rytm werbli maszerujące we mgle i deszczu. Nawoływania oficerów i śpiewy żołnierzy. Ziejące ogniem paszcze armat i górujący nad tym wszystkim… wiatrak. Wiejący w jego skrzydła wiatr historii sprawił, że stał się symbolem bitwy, której być może nie było, a która uratowała rewolucję francuską.
-
21.02.2020
Bitwa, w której pijana armia pokonała… samą siebie
Huk wystrzałów, szczęk oręża, tętent koni, jęki rannych – ot, typowy obraz bitewnych zmagań. A gdy dodać do tego noc ciemną choć oko wykol, buzujący w żyłach alkohol i wszechobecne, a niezrozumiałe dla wielu okrzyki, jawi nam się przedziwna batalia. Batalia, w której armia pokonała samą siebie – a mogło być zupełnie inaczej, gdyby już wtedy nie hołdowano, skądinąd znanej dewizie, że nikt nam nie będzie w obcych językach mówił, co mamy robić…
-
31.01.2020
Powrót Quetzalcoatla – czyli apokalipsa Azteków
W Wielki Czwartek roku pańskiego 1519 hiszpańskie statki dobiły do brzegu państwa Azteków – na wysokości dzisiejszego Veracruz w Meksyku. Dzień później – w Wielki Piątek 22 kwietnia 1519, dowodzący wyprawą Hernán Cortés zszedł na ląd. Na brzegu czekali już na niego emisariusze azteckiego władcy – Montezumy. Witali przybyszów z nieomal chronicznym lękiem. Widok kapelusza z piórami Cortésa, jedynie mocniej upewnił ich w przekonaniu, że oto czas się wypełnił. Mają przed sobą samego Quetzalcoatla – Pierzastego Węża – największego Boga Azteków. Komuś takiemu nie można się było przeciwstawić, żadną siłą nie można było go pokonać…
Władza i polityka w epoce nowożytnej
-
27.04.2020
Azjatyccy piraci i bitwa na krańcach świata
Historia wielu narodów ma swoje Termopile. Nawet takie, o których rzadko się mówi, a niejednokrotnie zajmują umysły tylko pasjonatów historii. Nie inaczej było z hiszpańskim imperium kolonialnym. Oto słońce, które nad nim nigdy nie zachodziło, napotkało inne, tym razem wschodzące słońce nowego gracza na arenie międzynarodowej – Japonii.
-
29.03.2020
Huzarzy kontra… okręty
Huzarzy – zawadiacy pól bitewnych. Aroganccy do bólu i nałogowo szukający niebezpieczeństw. Ich odwaga, spryt i niekonwencjonalne działania uczyniły ich legendarnymi, ale w 1795 roku prześcignęli samych siebie…
-
24.03.2020
Francuski desant w Wielkiej Brytanii. Fishguard, czyli siła iluzji
Nie ma wojny bez podstępu. Oszukać przeciwnika, zmylić trop, udać swoją przewagę, wywieść w pole, a czasem uniknąć batalii – to kanon wytrawnych dowódców. I chociaż niekiedy historycy wojskowości nie doceniają roli blefu na polu walki, to w przypadku pewnego walijskiego miasteczka muszą zwrócić honor…
-
03.03.2020
Bitwa, której… nie było?
Karne szeregi w rytm werbli maszerujące we mgle i deszczu. Nawoływania oficerów i śpiewy żołnierzy. Ziejące ogniem paszcze armat i górujący nad tym wszystkim… wiatrak. Wiejący w jego skrzydła wiatr historii sprawił, że stał się symbolem bitwy, której być może nie było, a która uratowała rewolucję francuską.
Wojsko i militaria w epoce nowożytnej
Niezwykła epopeja polskiej sztuki wojennej. Wszystkie kraje podbite przez Rzeczpospolitą.
-
04.05.2020
Rewolucja jest kobietą. Pięć niezwykłych kobiet Rewolucji Francuskiej
Olympe de Gouges głosiła, że „Kobieta rodzi się i pozostaje wolna i równa w prawach mężczyźnie”, a Théroigne de Méricourt nawoływała do „zerwania łańcuchów”. Rewolucja Francuska dała głos kobietom.
-
03.04.2020
Jedna z najgorszych seryjnych morderczyń w dziejach. Zabiła ponad 2500 dzieci, a ich zwłoki wykorzystywała podczas czarnych mszy
W domu tej XVII-wiecznej „fabrykantki aniołków” znaleziono szczątki ponad 2500 noworodków i płodów, na których dokonała nielegalnych aborcji. Ciała dzieci były jej potrzebne do satanistycznych rytuałów. Do historii przeszła jednak z zupełnie innego powodu – jako trucicielka, która chciała zabić króla.
-
22.03.2020
Niespodziewane ciąże i gwałty. Jak wyglądała edukacja seksualna na królewskich dworach?
Głównym zadaniem członków rodzin panujących było płodzenie potomków. Ale o tym, skąd biorą się dzieci, nie rozmawiano. Brak wiedzy nierzadko prowadził do niepożądanych i nawet tragicznych skutków…
-
18.02.2020
3 wpływowe Polki na Kremlu
Los chciał, że te Polki znalazły się w samym centrum rządzenia Rosją. Dzięki ich nietuzinkowym osobowościom historia Rosji, a nawet Europy i świata potoczyła się innym torem.
Kobiety w epoce nowożytnej
Niezwykłe damy najwspanialszej epoki w dziejach Polski.
-
11.05.2020
Od rycerzy ulicy do Yakuzy. Sztuka tatuażu w Japonii
Sztuka tatuażu ma w Japonii długą historię; w ciągu dziejów tatuaż bywał ozdobą, narzędziem kary, elementem rytuału, a także symbolem przynależności do silnie zintegrowanych grup społecznych. Nigdy jednak nie był i nie będzie wyłączną domeną yakuzy, mimo że w pojęciu wielu Japończyków oraz mieszkańców Zachodu tradycyjny japoński tatuaż i yakuza są ze sobą nierozerwalnie związane.
-
14.04.2020
Kastracja, kara chłosty, piętnowanie, czyli jak znęcano się nad niewolnikami i karano przestępców
Ludzkość przez tysiące lat opracowywała, udoskonalała i stosowała formy kary czy przemocy cielesnej. Najpopularniejszym i najdłużej utrzymującym się sposobem zadawania cierpień była kara chłosty, ale to właśnie pozbawienie jąder czy wyłupienie oczu najbardziej mrozi krew w żyłach.
-
04.04.2020
Złota klatka króla Stasia, czyli co Stanisław August Poniatowski robił na „emeryturze”
Po utracie korony Stanisław August Poniatowski zamieszkał w Rosji. Wiódł tam życie na wysokim poziomie. Traktowano go z szacunkiem należnym panującemu monarsze. Nic jednak nie mogło ukoić złamanego serca Polaka…
-
23.03.2020
Ukarani przez Boga, czyli marny los trędowatych
Spośród wielu straszliwych chorób nękających ludzkość, trąd należy do tych, których dawniej bano się najbardziej. Dlaczego?
Życie codzienne w epoce nowożytnej
Czy wiesz że...? Ciekawostki o nowożytności
-
03.04.2020
Jedna z najgorszych seryjnych morderczyń w dziejach. Zabiła ponad 2500 dzieci, a ich zwłoki wykorzystywała podczas czarnych mszy
W domu tej XVII-wiecznej „fabrykantki aniołków” znaleziono szczątki ponad 2500 noworodków i płodów, na których dokonała nielegalnych aborcji. Ciała dzieci były jej potrzebne do satanistycznych rytuałów. Do historii przeszła jednak z zupełnie innego powodu – jako trucicielka, która chciała zabić króla.
-
16.01.2020
Anioł rozkazujący zabić Zygmunta III Wazę
W tym roku mija 400 lat od próby zamordowania króla Zygmunta III Wazy. Była to pierwsza próba królobójstwa ze strony stanu szlacheckiego w dziejach dawnej Rzeczpospolitej. Jak wyglądał zamach i dlaczego do niego doszło?
-
10.12.2019
Sproszkowane ludzkie zwłoki i afera, która mogła zainspirować Mary Shelley
Jedna z teorii głosi, iż inspiracją dla Mary Shelley i opowieści o doktorze Frankensteinie mogła być makabryczna historia, która wydarzyła się na terenie dzisiejszych Ząbkowic Śląskich w XVII wieku. Miejscowość nosiła wówczas nazwę Frankenstein i stała się słynna za sprawą afery, której główni bohaterowie zostali oskarżeni o czary i sprowadzenie zarazy. Czy śląscy grabarze zjadali ludzkie serca i wycinali płody z brzuchów martwych kobiet?
-
08.11.2019
To prawdopodobnie najdziwniejsze narzędzie zbrodni w dziejach. Czy genitalia mogą być zabójcze?
Zabójstwa w afekcie – również podczas seksu – nie są niczym szczególnym. Przynajmniej kilka razy w historii zdarzyło się jednak, że morderca zdecydował się na użycie bardzo nietypowego narzędzia zbrodni. Król Neapolu, a także kilka żon pewnego duńskiego dzierżawcy zmarło w wyniku trucizny zaaplikowanej… przy użyciu pochwy.
Przestępczość i zbrodnie w epoce nowożytnej
-
22.03.2020
Niespodziewane ciąże i gwałty. Jak wyglądała edukacja seksualna na królewskich dworach?
Głównym zadaniem członków rodzin panujących było płodzenie potomków. Ale o tym, skąd biorą się dzieci, nie rozmawiano. Brak wiedzy nierzadko prowadził do niepożądanych i nawet tragicznych skutków…
-
05.02.2020
Erotyczny kopciuszek – Agnieszka Machówna, nimfomanka i oszustka, która polowała na bogatych i wpływowych mężczyzn
Niezwykle sprytna, diabelsko piękna, seksualnie niewyżyta i wyrachowana do granic możliwości. Nazwisko Agnieszki Machówny na kartach historii zostało zapisane wyjątkowo czerwonym atramentem. Bo w żyłach pięknej chłopki, która podawała się za potomkinię magnackiego rodu, płynęła wyjątkowo gorąca krew. Temperament łączył się zaś ze sprytem, dzięki któremu Machówna potrafiła oszukiwać mężczyzn z każdego stanu społeczeństwa. Przynajmniej do czasu.
-
24.01.2020
Pius V – postrach burdeli
Renesansowy Rzym długo pławił się w rozpuście. W połowie XVI wieku papież- asceta rozpoczął jednak bezwzględną walkę z rzymską prostytucją. Jak skończyła się ta batalia?
-
17.01.2020
Słynne włoskie kurtyzany
Intelektualistki, bogaczki, muzy – królowe nocy. Jeden ich pocałunek kosztował fortunę. To one rozsławiły Italię w epoce renesansu. Poznaj 3 najsłynniejsze włoskie prostytutki.