Nowożytność
Nowożytny pałac w Wersalu na obrazie z 1668 roku.
Nowożytność – epoka historyczna obejmująca okres od przełomu XV i XVI stulecia. Jako pierwszy wyodrębnił ją niemiecki uczony Christoph Cellarius w 1685 roku. Podzielił on dzieje na trzy etapy: znane już starożytność i średniowiecze oraz epokę mu współczesną, czyli nowożytną. Badacz ten twierdził, iż średniowiecze dobiegło końca wraz upadkiem Konstantynopola w 1453 roku. Ta umowna data graniczna jest nadal stosowana, choć podaje się też wiele innych cezur.
Zdaniem różnych badaczy za początek nowożytności można uznać także wprowadzenie do użytku prasy drukarskiej (ok. 1450 roku), „odkrycie” Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492), zakończenie rekonkwisty na Półwyspie Iberyjskim (też 1492) czy wreszcie wystąpienie Marcina Lutra, zapoczątkowujące reformację (1517). Wydarzenia te można powiązać z poszczególnymi, najbardziej charakterystycznymi cechami nowych czasów: rozwojem globalnej ekspansji i handlu międzynarodowego, upowszechnieniem nauki oraz nowych środków przekazu i rozbiciem dotąd jednolitej religijnie Europy Zachodniej.
Pewnego wyjaśnienia wymaga też data końcowa epoki. W przypadku historii Polski jest ona względnie oczywista: przyjmuje się, że nowożytność trwała nad Wisłą tak długo, jak niezależna polska państwowość, a więc do trzeciego rozbioru Rzeczypospolitej w 1795 roku. W odniesieniu do dziejów powszechnych sprawa nie jest równie oczywista. Od kilkudziesięciu lat, zwłaszcza w anglosaskiej literaturze, mówi się nie tyle o epoce nowożytnej, co „wczesnonowożytnej”. Ta miała trwać do wybuchu rewolucji francuskiej w 1789 roku. Po niej natomiast nastąpiły czasy nowożytne czy też nowoczesne, trwające po dziś dzień.
-
-
Najbardziej wpływowe królewskie kochanki – to one trzęsły europejskimi dworami
-
Czarnoskórzy Sarmaci w szlacheckiej Polsce
-
Zabójczy poród, trucizna w winie, kiła i… przejedzenie. Na co umierały polskie królowe?
-
Nieznany testament Kościuszki – polski bohater mógł zapobiec segregacji rasowej w USA
-
„Ten pierwszy raz” na europejskich dworach
Co nowego w nowożytności?
Szczególnie polecamy. Nasze najlepsze artykuły o nowożytności
Historia nowożytna. O czym piszemy?
Tutaj znajdziecie wszystkie nasze nowożytne ciekawostki: od początków XVI po schyłek XVIII wieku. W przypadku historii powszechnej to wydarzenia obejmujące wszystko od polowań na czarownice i reformacji, przez czasy Ludwika XIV i wojny trzydziestoletniej, po schyłek ancien régime’u na kontynencie, a więc rok 1791. W Polsce nowożytność – obejmująca czasy od panowania Jana Olbrachta (1492), przez rządy ostatnich Jagiellonów, epokę Wazów i Wettynów, aż po III rozbiór Rzeczpospolitej – umownie trwała cztery lata dłużej: do roku 1795.
-
05.06.2020
Sodoma, Gomora i faceci w spódniczkach. Czy Henryk Walezy naprawdę wolał panów?
Wawelski dwór był raczej tradycyjny. Oczywiście polscy królowie miewali kochanki i wyprawiali rozmaite bezeceństwa, jednak wszystko to stało się bez znaczenia, gdy na scenę wkroczył on – w rajstopach, z pełnym makijażem i kolczykiem w uchu. Na domiar złego człowiek, który odtąd miał władać Rzeczpospolitą, był otoczony wianuszkiem mężczyzn… przebranych za kobiety. Czy jednak rzeczywiście świadczyło to o jego łóżkowych preferencjach?
-
04.04.2020
Złota klatka króla Stasia, czyli co Stanisław August Poniatowski robił na „emeryturze”
Po utracie korony Stanisław August Poniatowski zamieszkał w Rosji. Wiódł tam życie na wysokim poziomie. Traktowano go z szacunkiem należnym panującemu monarsze. Nic jednak nie mogło ukoić złamanego serca Polaka…
-
03.03.2020
Bitwa, której… nie było?
Karne szeregi w rytm werbli maszerujące we mgle i deszczu. Nawoływania oficerów i śpiewy żołnierzy. Ziejące ogniem paszcze armat i górujący nad tym wszystkim… wiatrak. Wiejący w jego skrzydła wiatr historii sprawił, że stał się symbolem bitwy, której być może nie było, a która uratowała rewolucję francuską.
-
21.02.2020
Bitwa, w której pijana armia pokonała… samą siebie
Huk wystrzałów, szczęk oręża, tętent koni, jęki rannych – ot, typowy obraz bitewnych zmagań. A gdy dodać do tego noc ciemną choć oko wykol, buzujący w żyłach alkohol i wszechobecne, a niezrozumiałe dla wielu okrzyki, jawi nam się przedziwna batalia. Batalia, w której armia pokonała samą siebie – a mogło być zupełnie inaczej, gdyby już wtedy nie hołdowano, skądinąd znanej dewizie, że nikt nam nie będzie w obcych językach mówił, co mamy robić…
Władza i polityka w epoce nowożytnej
-
27.04.2020
Azjatyccy piraci i bitwa na krańcach świata
Historia wielu narodów ma swoje Termopile. Nawet takie, o których rzadko się mówi, a niejednokrotnie zajmują umysły tylko pasjonatów historii. Nie inaczej było z hiszpańskim imperium kolonialnym. Oto słońce, które nad nim nigdy nie zachodziło, napotkało inne, tym razem wschodzące słońce nowego gracza na arenie międzynarodowej – Japonii.
-
29.03.2020
Huzarzy kontra… okręty
Huzarzy – zawadiacy pól bitewnych. Aroganccy do bólu i nałogowo szukający niebezpieczeństw. Ich odwaga, spryt i niekonwencjonalne działania uczyniły ich legendarnymi, ale w 1795 roku prześcignęli samych siebie…
-
24.03.2020
Francuski desant w Wielkiej Brytanii. Fishguard, czyli siła iluzji
Nie ma wojny bez podstępu. Oszukać przeciwnika, zmylić trop, udać swoją przewagę, wywieść w pole, a czasem uniknąć batalii – to kanon wytrawnych dowódców. I chociaż niekiedy historycy wojskowości nie doceniają roli blefu na polu walki, to w przypadku pewnego walijskiego miasteczka muszą zwrócić honor…
-
03.03.2020
Bitwa, której… nie było?
Karne szeregi w rytm werbli maszerujące we mgle i deszczu. Nawoływania oficerów i śpiewy żołnierzy. Ziejące ogniem paszcze armat i górujący nad tym wszystkim… wiatrak. Wiejący w jego skrzydła wiatr historii sprawił, że stał się symbolem bitwy, której być może nie było, a która uratowała rewolucję francuską.
Wojsko i militaria w epoce nowożytnej
Niezwykła epopeja polskiej sztuki wojennej. Wszystkie kraje podbite przez Rzeczpospolitą.
-
30.06.2020
Najbardziej wpływowe królewskie kochanki – to one trzęsły europejskimi dworami
W czasach, gdy Europą rządzili królowie i cesarze, młode arystokratki marzyły, by zostać kochankami monarchów. Była to rola bardziej prestiżowa niż zostanie prawowitą małżonką. Oto 3 najbardziej wpływowe faworyty w historii.
-
28.06.2020
Zabójczy poród, trucizna w winie, kiła i… przejedzenie. Na co umierały polskie królowe?
W naszej historii było więcej królowych niż królów. I to bynajmniej nie dlatego w czasach monarchii Polska była jakoś wybitnie feministycznym krajem. Po prostu paniom – zdecydowanie częściej niż ich mężom – zdarzało się przedwcześnie żegnać z tym światem. Jakie były przyczyny ich zgonów?
-
14.06.2020
„Ten pierwszy raz” na europejskich dworach
Dla władczyń Europy „ten pierwszy raz” odgrywał ogromną rolę i często okazywał się wyznacznikiem, czy zawarte małżeństwo będzie szczęśliwe i trwałe.
-
10.06.2020
„Ladacznica wszech czasów”, bezwstydna” i „najwszeteczniejsza z kobiet”. Czy caryca Katarzyna była nimfomanką?
Fama głosi, że przez jej łóżko przewinęły się setki kochanków (w tym jeden koń). W sekretnym pokoju rozkoszy miała oddawać się najbardziej lubieżnym czynom. W pewnym momencie ponoć zaczęła nawet eksperymentować z dwórkami, a wyczerpanie seksualnymi ekscesami utrudniało jej rządzenie krajem. Czy jednak mają rację ci, którzy oskarżają Katarzynę Wielką o nimfomanię?
Kobiety w epoce nowożytnej
Niezwykłe damy najwspanialszej epoki w dziejach Polski.
-
03.07.2020
Doktor plagi – ptasi strój lekarza dżumy
Wszechobecny odór siarki i palonych zwłok. Jęki konających i płacz tych, którzy uporczywie trzymają się życia. Bijące dzwony kościołów i świst biczów smagających ciała grzeszników. Obraz kręgów piekielnych? Nie, to dzień z życia doktora plagi.
-
29.06.2020
Czarnoskórzy Sarmaci w szlacheckiej Polsce
Rzeczpospolita Obojga Narodów, w przeciwieństwie do państw Europy Zachodniej, nie uczestniczyła w wyścigu o zamorskie kolonie, nie czerpała również zysków z handlu niewolnikami z odległych kontynentów. Nie znaczy to jednak, że takie osoby nie trafiały do kraju Sarmatów. Najczęściej pełniły rolę służby i dla ówczesnych obywateli Polski szlacheckiej, nie przyzwyczajonych do ludzi o innym kolorze skóry, stanowiły żywą „ciekawostkę”. Zdarzali się i tacy przybysze z dalekich krajów i kontynentów, którzy dochodzili do wysokich stanowisk i pełnili ważne funkcje, jednocześnie przyjmując jako własną kulturę i obyczaje sarmackiej Polski.
-
28.06.2020
Zabójczy poród, trucizna w winie, kiła i… przejedzenie. Na co umierały polskie królowe?
W naszej historii było więcej królowych niż królów. I to bynajmniej nie dlatego w czasach monarchii Polska była jakoś wybitnie feministycznym krajem. Po prostu paniom – zdecydowanie częściej niż ich mężom – zdarzało się przedwcześnie żegnać z tym światem. Jakie były przyczyny ich zgonów?
-
14.06.2020
„Ten pierwszy raz” na europejskich dworach
Dla władczyń Europy „ten pierwszy raz” odgrywał ogromną rolę i często okazywał się wyznacznikiem, czy zawarte małżeństwo będzie szczęśliwe i trwałe.
Życie codzienne w epoce nowożytnej
Czy wiesz że...? Ciekawostki o nowożytności
-
07.06.2020
Iwan IV Groźny – psychopata i okrutnik, który zamordował własnego syna
Iwan IV Groźny (1530-1584) był psychopatą. Zalał swój kraj krwią i bez mrugnięcia okiem patrzył na cierpienia współobywateli. W swoim okrucieństwie zaszedł tak daleko, że zamordował własnego syna.
-
03.04.2020
Jedna z najgorszych seryjnych morderczyń w dziejach. Zabiła ponad 2500 dzieci, a ich zwłoki wykorzystywała podczas czarnych mszy
W domu tej XVII-wiecznej „fabrykantki aniołków” znaleziono szczątki ponad 2500 noworodków i płodów, na których dokonała nielegalnych aborcji. Ciała dzieci były jej potrzebne do satanistycznych rytuałów. Do historii przeszła jednak z zupełnie innego powodu – jako trucicielka, która chciała zabić króla.
-
16.01.2020
Anioł rozkazujący zabić Zygmunta III Wazę
W tym roku mija 400 lat od próby zamordowania króla Zygmunta III Wazy. Była to pierwsza próba królobójstwa ze strony stanu szlacheckiego w dziejach dawnej Rzeczpospolitej. Jak wyglądał zamach i dlaczego do niego doszło?
-
10.12.2019
Sproszkowane ludzkie zwłoki i afera, która mogła zainspirować Mary Shelley
Jedna z teorii głosi, iż inspiracją dla Mary Shelley i opowieści o doktorze Frankensteinie mogła być makabryczna historia, która wydarzyła się na terenie dzisiejszych Ząbkowic Śląskich w XVII wieku. Miejscowość nosiła wówczas nazwę Frankenstein i stała się słynna za sprawą afery, której główni bohaterowie zostali oskarżeni o czary i sprowadzenie zarazy. Czy śląscy grabarze zjadali ludzkie serca i wycinali płody z brzuchów martwych kobiet?
Przestępczość i zbrodnie w epoce nowożytnej
-
30.06.2020
Najbardziej wpływowe królewskie kochanki – to one trzęsły europejskimi dworami
W czasach, gdy Europą rządzili królowie i cesarze, młode arystokratki marzyły, by zostać kochankami monarchów. Była to rola bardziej prestiżowa niż zostanie prawowitą małżonką. Oto 3 najbardziej wpływowe faworyty w historii.
-
28.06.2020
Zabójczy poród, trucizna w winie, kiła i… przejedzenie. Na co umierały polskie królowe?
W naszej historii było więcej królowych niż królów. I to bynajmniej nie dlatego w czasach monarchii Polska była jakoś wybitnie feministycznym krajem. Po prostu paniom – zdecydowanie częściej niż ich mężom – zdarzało się przedwcześnie żegnać z tym światem. Jakie były przyczyny ich zgonów?
-
14.06.2020
„Ten pierwszy raz” na europejskich dworach
Dla władczyń Europy „ten pierwszy raz” odgrywał ogromną rolę i często okazywał się wyznacznikiem, czy zawarte małżeństwo będzie szczęśliwe i trwałe.
-
05.06.2020
Sodoma, Gomora i faceci w spódniczkach. Czy Henryk Walezy naprawdę wolał panów?
Wawelski dwór był raczej tradycyjny. Oczywiście polscy królowie miewali kochanki i wyprawiali rozmaite bezeceństwa, jednak wszystko to stało się bez znaczenia, gdy na scenę wkroczył on – w rajstopach, z pełnym makijażem i kolczykiem w uchu. Na domiar złego człowiek, który odtąd miał władać Rzeczpospolitą, był otoczony wianuszkiem mężczyzn… przebranych za kobiety. Czy jednak rzeczywiście świadczyło to o jego łóżkowych preferencjach?