Średniowiecze
Średniowieczne pasowanie na rycerza na fikcyjnym wyobrażeniu z początku XX wieku.
Średniowiecze – epoka historyczna umownie trwająca od ok. V do XV wieku n.e. Ukucie pojęcia wieków średnich tradycyjnie przypisuje się włoskiemu humaniście, Francesco Petrarce. Już w wieku XIV pisał on o czasach ciemności, które nastąpiły na skutek upadku Cesarstwa Rzymskiego. W XV stuleciu, w podobnych kręgach intelektualnych, upowszechniła się sama nazwa „średniowiecze” – mająca oznaczać czas pośredni między okresem antycznego rozkwitu sztuki i literatury, a nową epoką, postrzeganą jako moment odrodzenia kultury.
Termin średniowiecza od początku miał wyraźnie oskarżycielskie, krytyczne zabarwienie. Epokę tę postrzegano w ściśle negatywnych kategoriach: jako czas ciemnoty i barbarzyństwa, a także bezprecedensowego zacofania cywilizacyjnego. W wieku XVIII, a więc okresie tak zwanego oświecenia, rozpowszechnił się z kolei nie mniej negatywny termin „mrocznych wieków”.
W świetle obecnej wiedzy to tendencyjne wyobrażenie o dziesięciu wiekach europejskiej historii niewiele ma wspólnego z rzeczywistością. Dzisiaj średniowiecze jest postrzegane jako okres kluczowych przemian, ale nie stałego i głębokiego regresu. W epoce tej następowały istotne innowacje w przeróżnych dziedzinach (transport, rolnictwo, handel), wielkie odkrycia geograficzne (jak choćby dopłynięcie wikingów do Ameryki) czy wreszcie okresy niekwestionowanego rozkwitu kultury (tak zwany renesans karoliński w VIII-IX stuleciu i późniejszy renesans XII wieku).
W dzisiejszej nauce termin mrocznych wieków właściwie zarzucono. Jeśli jest stosowany to tylko na określenie najwcześniejszego etapu, z którego zachowało się niezwykle mało źródeł pisanych. Odzywają się także odosobnione głosy za zrezygnowaniem z samej nazwy średniowiecza i zastąpieniem jej nowym, jeszcze nieustalonym terminem.
Za początek średniowiecza umownie przyjmuje się moment upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Wiele podręczników wskazuje na rok 476 (detronizacja ostatniego cesarza), funkcjonują też jednak inne daty związane z wędrówkami ludów, przemianami we wschodniej części dawnego imperium i narodzinami nowych prądów intelektualnych oraz religii. Niektórzy autorzy twierdzą, że średniowiecze zaczęło się dopiero wraz z Mahometem i powstaniem islamu (początek VII wieku) lub dopiero z uformowaniem nowego cesarstwa na Zachodzie (koronacja Karola Wielkiego w 800 roku).
Spory budzi także data końcowa epoki. Umownie uznaje się za nią między innymi: upadek Konstantynopola (1453), wprowadzenie do użytku prasy drukarskiej (ok. 1450) i odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1494). Padają też jednak daty znacznie wcześniejsze (jak choćby początek „niewoli awiniońskiej” papieży w 1309 roku) i wyraźnie późniejsze – aż po sobór trydencki zakończony w 1563 roku.
-
-
“Wojenna korona” – Elżbieta Cherezińska zachwyca
-
Dziwne wojny, absurdalne preteksty bitew – czyli dlaczego i o co potrafiono walczyć
-
Ostatni bastion Zachodu. Czy Polska rzeczywiście była przedmurzem cywilizacji?
-
Kąpiele w radioaktywnych źródłach termalnych, cucenie topielców za pomocą lewatywy z tytoniu i inne absurdalne kuracje w historii
-
Trebusze, podstępy i tłuste świnie – jak wyglądały oblężenia średniowiecznych zamków?
Co nowego w średniowieczu?
Szczególnie polecamy. Nasze najlepsze artykuły o średniowieczu
Średniowiecze. O czym piszemy?
Tutaj znajdziecie wszystkie nasze średniowieczne ciekawostki: od czasów Justyniana Wielkiego, przez Francję Merowingów i Karolingów, po Polskę pierwszych Piastów, turnieje rycerskie, początki dynastii Jagiellonów i wielkie epidemie schyłku średniowiecza. Polecamy też ciekawostki spoza Europy, poświęcone średniowiecznej Afryce, Chinom czy Japonii.
-
16.10.2019
Ostatni bastion Zachodu. Czy Polska rzeczywiście była przedmurzem cywilizacji?
Mordujący kalekie dzieci pruscy barbarzyńcy, Turcy i Tatarzy niosący islamską nawałnicę, brutalni poganie z Litwy – to przed nimi Polska broniła Europy, stając się przedmurzem chrześcijaństwa. Żaden inny kraj nie był granicą cywilizacji przez tysiąc lat. Ale czy faktycznie nasi przodkowie pełnili tę dziejową rolę?
-
11.04.2019
Jedyny człowiek, który mógł odbudować Cesarstwo Rzymskie
Jego postać do dzisiaj fascynuje. W ciągu czterdziestu lat doprowadził Bizancjum do szczytu potęgi. Ze wszystkich władców wschodniego cesarstwa to on miał największe szanse na odbudowę rzymskiego imperium. Jak blisko tego celu się znalazł i dlaczego ostatecznie poniósł porażkę?
-
29.03.2019
Najwyższy okup średniowiecza? Ile Anglicy musieli zapłacić za uwolnienie Ryszarda Lwie Serce?
Ryszard Lwie Serce władał Anglią zaledwie przez 10 lat. Mimo to zapisał się w historii jako wielki wódz, pogromca niezwyciężonego wcześniej Saladyna oraz człowiek, za którego zapłacono astronomiczny okup. Jego wysokość nawet dzisiaj przyprawia o zawrót głowy.
-
22.02.2019
Największa katastrofa w dziejach Polski. Nie mogą się z nią równać ani potop szwedzki, ani nawet druga wojna światowa
Po polskim mocarstwie, przed którym drżeli wszyscy sąsiedzi, zostały strzępy. A samo istnienie Polski stanęło pod znakiem zapytania.
Władza i polityka w średniowieczu
Historia wielkich podbojów pierwszego polskiego króla
-
01.11.2019
Rogaci święci, którzy przed kanonizacją zdążyli… nagrzeszyć. Oto najgorsi z nich
Hedonista, prostytutka, satanista, złodziej – nie wszyscy święci byli wzorami do naśladowania. Wręcz przeciwnie! W kalendarzu liturgicznym nie brakuje postaci, które przed kanonizacją zdążyły porządnie nabroić. A ci grzesznicy byli najgorsi z najgorszych…
-
29.10.2019
“Wojenna korona” – Elżbieta Cherezińska zachwyca
Dziś swoją premierę ma czwarty tom cyklu “Odrodzone Królestwo”, prawdziwa gratka dla wszystkich fanów autorki i nie tylko. Elżbieta Cherezińska po raz kolejny udowadnia, że historia Polski jest pasjonująca. Wielka polityka przeplata się więc z intrygami dworskimi, turniejami rycerskimi i rozgrywkami w …alkowie.
-
07.10.2019
Kąpiele w radioaktywnych źródłach termalnych, cucenie topielców za pomocą lewatywy z tytoniu i inne absurdalne kuracje w historii
Poznajcie 4 przykłady jednych z najgorszych kuracji w historii. Wspaniale udowadniają, iż kiedyś lekarstwo potrafiło być gorsze od… choroby! Tylko dla ludzi o mocnych nerwach.
-
01.10.2019
Trebusze, podstępy i tłuste świnie – jak wyglądały oblężenia średniowiecznych zamków?
Dziś w razie konfliktu zbrojnego warowne twierdze nie miałyby większego znaczenia. Ale kiedy najlepszym środkiem transportu był koń, a materiały wybuchowe praktycznie nie istniały, zamki były najważniejszymi punktami strategicznymi…
Życie codzienne w średniowieczu
-
18.10.2019
Dziwne wojny, absurdalne preteksty bitew – czyli dlaczego i o co potrafiono walczyć
Krzyki walczących, jęki umierających, szczęk oręża i walka do ostatniej kropli krwi, ale w imię czego? Okazuje się, że ludzie potrafili się bić o przysłowiowe złote kalesony. Urażona duma, niechęć sąsiedzka, tak zwana kosa z innym klubem – oto drugie oblicze historii dziwnych wojen, wśród których ta rzeczywiście tak nazywana z roku 1939 wydaje się całkiem normalna.
-
16.10.2019
Ostatni bastion Zachodu. Czy Polska rzeczywiście była przedmurzem cywilizacji?
Mordujący kalekie dzieci pruscy barbarzyńcy, Turcy i Tatarzy niosący islamską nawałnicę, brutalni poganie z Litwy – to przed nimi Polska broniła Europy, stając się przedmurzem chrześcijaństwa. Żaden inny kraj nie był granicą cywilizacji przez tysiąc lat. Ale czy faktycznie nasi przodkowie pełnili tę dziejową rolę?
-
01.10.2019
Trebusze, podstępy i tłuste świnie – jak wyglądały oblężenia średniowiecznych zamków?
Dziś w razie konfliktu zbrojnego warowne twierdze nie miałyby większego znaczenia. Ale kiedy najlepszym środkiem transportu był koń, a materiały wybuchowe praktycznie nie istniały, zamki były najważniejszymi punktami strategicznymi…
-
29.08.2019
Krwawa jatka, wrzący olej i modły. Jak wyglądało średniowieczne pole bitwy?
Średniowieczne pole bitwy to wrzaski walczących, rżenie przerażonych koni, rzeka krwi, odcięte kończyny i rozpłatane ciała. Obraz iście dantejski, ale nie mniej okrutny można było znaleźć tuż obok – w polowym lazarecie, gdzie śmierć była mniej chwalebna, ale równie bolesna.
Wojsko i militaria w średniowieczu
Niezwykła historia kobiet, które zbudowały polskie mocarstwo. Jadwiga Andegaweńska i jej poprzedniczki w nowej książce Kamila Janickiego: „Damy polskiego imperium”.
-
01.11.2019
Rogaci święci, którzy przed kanonizacją zdążyli… nagrzeszyć. Oto najgorsi z nich
Hedonista, prostytutka, satanista, złodziej – nie wszyscy święci byli wzorami do naśladowania. Wręcz przeciwnie! W kalendarzu liturgicznym nie brakuje postaci, które przed kanonizacją zdążyły porządnie nabroić. A ci grzesznicy byli najgorsi z najgorszych…
-
29.10.2019
“Wojenna korona” – Elżbieta Cherezińska zachwyca
Dziś swoją premierę ma czwarty tom cyklu “Odrodzone Królestwo”, prawdziwa gratka dla wszystkich fanów autorki i nie tylko. Elżbieta Cherezińska po raz kolejny udowadnia, że historia Polski jest pasjonująca. Wielka polityka przeplata się więc z intrygami dworskimi, turniejami rycerskimi i rozgrywkami w …alkowie.
-
23.07.2019
Wojowniczki i zbuntowane królowe. Jak we wczesnym średniowieczu kobiety walczyły o swoje prawa?
Bezwolne, ładne „dodatki” do silnych, walecznych i obdarzonych władzą absolutną królów? Bynajmniej! Średniowieczne władczynie nie dawały sobie w kaszę dmuchać i kiedy mogły, zaznaczały swoją obecność w zdominowanym przez mężczyzn świecie. Zresztą nie tylko one…
-
05.07.2019
Czy w średniowieczu były emerytury? Kto opiekował się starymi ludźmi tysiąc lat temu?
Jako że w średniowieczu nie istniał ZUS ani żaden jego odpowiednik, ciężar utrzymania starzejących się rodziców spoczywał w całości na dzieciach – szczególnie na wsi. Chcąc nie chcąc musiały one łożyć na ojca i matkę – a lista ich obowiązków była znacznie dłuższa, niż obecnie. Czego od nich wymagano?
Kobiety w średniowieczu
Czy wiesz że? Średniowieczne ciekawostki
-
01.11.2019
Rogaci święci, którzy przed kanonizacją zdążyli… nagrzeszyć. Oto najgorsi z nich
Hedonista, prostytutka, satanista, złodziej – nie wszyscy święci byli wzorami do naśladowania. Wręcz przeciwnie! W kalendarzu liturgicznym nie brakuje postaci, które przed kanonizacją zdążyły porządnie nabroić. A ci grzesznicy byli najgorsi z najgorszych…
-
30.08.2019
Czy w średniowieczu orgazm był grzechem? Tak podchodzono do seksu 800 lat temu…
Akty seksualne – nie do końca zgodne z regułami mówiącymi o obowiązku małżeńskim i prokreacji – były w średniowieczu powszechne. Znalazło się dla nich nawet miejsce w podręcznikach dla spowiedników! Ostatecznie przyjemność sama w sobie była grzeszna. Zwłaszcza doznawana w nieodpowiedniej pozycji…
-
13.10.2018
Czy w średniowieczu naprawdę obowiązywało prawo pierwszej nocy?
Nie ma chyba drugiego średniowiecznego obyczaju, który zyskałby sobie tak wielką niesławę. O prawie pierwszej nocy, ius primae noctis, słyszał każdy. Ale czy ten barbarzyński przepis naprawdę kiedyś obowiązywał?
-
24.03.2018
Czy w średniowieczu były rozwody?
W świetle kościelnego prawa małżeństwa były nierozerwalne i dożywotnie. Od tej zasady znano jednak pełno wyjątków. Co trzeba było zrobić, by dostać rozwód w średniowieczu?