Średniowiecze
Średniowieczne pasowanie na rycerza na fikcyjnym wyobrażeniu z początku XX wieku.
Średniowiecze – epoka historyczna umownie trwająca od ok. V do XV wieku n.e. Ukucie pojęcia wieków średnich tradycyjnie przypisuje się włoskiemu humaniście, Francesco Petrarce. Już w wieku XIV pisał on o czasach ciemności, które nastąpiły na skutek upadku Cesarstwa Rzymskiego. W XV stuleciu, w podobnych kręgach intelektualnych, upowszechniła się sama nazwa „średniowiecze” – mająca oznaczać czas pośredni między okresem antycznego rozkwitu sztuki i literatury, a nową epoką, postrzeganą jako moment odrodzenia kultury.
Termin średniowiecza od początku miał wyraźnie oskarżycielskie, krytyczne zabarwienie. Epokę tę postrzegano w ściśle negatywnych kategoriach: jako czas ciemnoty i barbarzyństwa, a także bezprecedensowego zacofania cywilizacyjnego. W wieku XVIII, a więc okresie tak zwanego oświecenia, rozpowszechnił się z kolei nie mniej negatywny termin „mrocznych wieków”.
W świetle obecnej wiedzy to tendencyjne wyobrażenie o dziesięciu wiekach europejskiej historii niewiele ma wspólnego z rzeczywistością. Dzisiaj średniowiecze jest postrzegane jako okres kluczowych przemian, ale nie stałego i głębokiego regresu. W epoce tej następowały istotne innowacje w przeróżnych dziedzinach (transport, rolnictwo, handel), wielkie odkrycia geograficzne (jak choćby dopłynięcie wikingów do Ameryki) czy wreszcie okresy niekwestionowanego rozkwitu kultury (tak zwany renesans karoliński w VIII-IX stuleciu i późniejszy renesans XII wieku).
W dzisiejszej nauce termin mrocznych wieków właściwie zarzucono. Jeśli jest stosowany to tylko na określenie najwcześniejszego etapu, z którego zachowało się niezwykle mało źródeł pisanych. Odzywają się także odosobnione głosy za zrezygnowaniem z samej nazwy średniowiecza i zastąpieniem jej nowym, jeszcze nieustalonym terminem.
Za początek średniowiecza umownie przyjmuje się moment upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Wiele podręczników wskazuje na rok 476 (detronizacja ostatniego cesarza), funkcjonują też jednak inne daty związane z wędrówkami ludów, przemianami we wschodniej części dawnego imperium i narodzinami nowych prądów intelektualnych oraz religii. Niektórzy autorzy twierdzą, że średniowiecze zaczęło się dopiero wraz z Mahometem i powstaniem islamu (początek VII wieku) lub dopiero z uformowaniem nowego cesarstwa na Zachodzie (koronacja Karola Wielkiego w 800 roku).
Spory budzi także data końcowa epoki. Umownie uznaje się za nią między innymi: upadek Konstantynopola (1453), wprowadzenie do użytku prasy drukarskiej (ok. 1450) i odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1494). Padają też jednak daty znacznie wcześniejsze (jak choćby początek „niewoli awiniońskiej” papieży w 1309 roku) i wyraźnie późniejsze – aż po sobór trydencki zakończony w 1563 roku.
-
-
Rycerze Templum. Sekrety najbardziej tajemniczego zakonu rycerskiego w dziejach
-
TAJEMNICE TEMPLARIUSZY
-
Czysta grzesznica i brudna święta. Jak często kąpały się kobiety w średniowieczu?
-
Smród, brud i ubóstwo? Bynajmniej! Średniowiecze wcale (aż tak) nie śmierdziało
-
Od diabelskiego do boskiego napoju. Burzliwe dzieje kawy
Co nowego w średniowieczu?
Średniowiecze. O czym piszemy?
Tutaj znajdziecie wszystkie nasze średniowieczne ciekawostki: od czasów Justyniana Wielkiego, przez Francję Merowingów i Karolingów, po Polskę pierwszych Piastów, turnieje rycerskie, początki dynastii Jagiellonów i wielkie epidemie schyłku średniowiecza. Polecamy też ciekawostki spoza Europy, poświęcone średniowiecznej Afryce, Chinom czy Japonii.
- Władza i polityka w średniowieczu
-
15.10.2020
Krwawa masakra, która przesądziła o losach potężnego kraju. Przez tego władcę Anglia wpadła w ręce wikingów
Trudno się dziwić, że potomni nadali mu przydomki Bezradny, Nieporadny oraz Gnuśny. Był gotów płacić gigantyczny haracz, byle nie stawać do walki. Doprowadził do krwawej masakry na bezbronnych osadnikach. W końcu przez jego tchórzostwo i fatalne rozkazy Anglia wpadła w ręce wojowniczych przybyszów z Północy…
-
30.09.2020
„Jedni umierali powoli, inni szybko, atoli każdego czekał taki sam los”… Krwawa historia trzeciej krucjaty
Upadek Jerozolimy wstrząsnął światem chrześcijańskim. „Trzoda Boża została wyparta z Jerozolimy, a to, co najświętsze, rzucono psom” – lamentował Święty Neofit. Mówiono, że papież Urban III padł martwy, dowiedziawszy się o losie miasta. Trzecia wyprawa krzyżowa była nieunikniona…
-
25.09.2020
Pornokracja – najbardziej wstydliwy okres w dziejach Watykanu
To czasy, które Kościół katolicki wolałby wymazać z kart historii. Nigdy wcześniej ani później obyczaje i standardy moralne w Stolicy Piotrowej nie upadły tak nisko. Zamiast czystości i wstrzemięźliwości, kolejni papieże hołdowali raczej mamonie, żądzy zbytków i władzy oraz rozpuście. Trudno się dziwić, że X wiek n.e. w dziejach Watykanu nazwano… pornokracją.
-
17.07.2020
Bitwa pod Grunwaldem – czy na pewno wiesz o niej wszystko?
Bitwa pod Grunwaldem do dziś rozbudza naszą wyobraźnię. Czy jednak wiemy o niej wszystko? Na pewno nie! Czy była to bitwa z Niemcami, dlaczego ją wygraliśmy oraz czy… Jagielle na pewno zależało? Oto fakty, które mogą Was zaskoczyć.
Historia wielkich podbojów pierwszego polskiego króla
- Życie codzienne w średniowieczu
-
23.11.2020
Książki oprawione w ludzką skórę – makabra czy… romantyczny gest?
Co byście powiedzieli, gdyby ktoś, chcąc wyrazić swoją miłość, podarował wam cząstkę siebie? Dosłownie! Na przykład w formie romantycznych sonetów elegancko oprawionych w… ludzką skórę. Brzmi jak historia z horroru? Niekoniecznie. Nasi przodkowie żyli w przekonaniu, iż marnowanie ładnych kawałków ich skóry to nie zawsze dobry pomysł.
-
15.11.2020
Czysta grzesznica i brudna święta. Jak często kąpały się kobiety w średniowieczu?
Czy kobiety w wiekach średnich zarastały brudem? Te pobożne tak! W liście do biskupa Altino Heliodora św. Hieronim zawarł swój słynny komentarz: „Czy twa skóra jest twarda i łuszcząca, ponieważ nie zażywasz już kąpieli? Ten, kto raz dostąpił chrztu świętego, nie musi kąpać się ponownie”. Na ciałach pobożnych chrześcijanek odkładała się więc gruba warstwa nabożnych nieczystości.
-
08.11.2020
Smród, brud i ubóstwo? Bynajmniej! Średniowiecze wcale (aż tak) nie śmierdziało
Średniowiecze powszechnie kojarzy się ze smrodem. Fekalia wylewane na ulice, masowa niechęć do kąpieli i życie na bakier z higieną z pewnością nie sprzyjały nosom ówczesnych ludzi. Jednak sytuacja nie wyglądała aż tak dramatycznie, jak to sobie wyobrażamy. W końcu wytrzymałość człowieka – również na brud – ma swoje granice…
-
08.11.2020
Od diabelskiego do boskiego napoju. Burzliwe dzieje kawy
Kawa ma dzisiaj miliony zwolenników. Wielu ludzi nie wyobraża sobie dnia bez filiżanki tego aromatycznego napoju. Można go pić na rozmaite sposoby: z mlekiem, alkoholem, bitą śmietaną, na gorąco i na zimno. Lista ta jest równie długa i zawiła, co… sama historia kawy.
- Wojsko i militaria w średniowieczu
-
15.10.2020
Krwawa masakra, która przesądziła o losach potężnego kraju. Przez tego władcę Anglia wpadła w ręce wikingów
Trudno się dziwić, że potomni nadali mu przydomki Bezradny, Nieporadny oraz Gnuśny. Był gotów płacić gigantyczny haracz, byle nie stawać do walki. Doprowadził do krwawej masakry na bezbronnych osadnikach. W końcu przez jego tchórzostwo i fatalne rozkazy Anglia wpadła w ręce wojowniczych przybyszów z Północy…
-
08.10.2020
Śmierć, gwałt i grabież. Co czekało ofiary najazdu wikingów?
Na temat wikingów powstało i przetrwało do naszych czasów mnóstwo legend. Większość mówi o brutalnych najazdach, torturowaniu wrogów i wręcz demonicznych cechach najeźdźców z Północy. Jedno jest pewne: w okresie ich wypraw łupieżczych nie chcielibyście mieszkać blisko wybrzeża…
-
30.09.2020
„Jedni umierali powoli, inni szybko, atoli każdego czekał taki sam los”… Krwawa historia trzeciej krucjaty
Upadek Jerozolimy wstrząsnął światem chrześcijańskim. „Trzoda Boża została wyparta z Jerozolimy, a to, co najświętsze, rzucono psom” – lamentował Święty Neofit. Mówiono, że papież Urban III padł martwy, dowiedziawszy się o losie miasta. Trzecia wyprawa krzyżowa była nieunikniona…
-
21.09.2020
To wtedy po raz pierwszy zawiał „boski wiatr”. Krwawa historia mongolskiej inwazji na Japonię
Przywołując historię Kraju Kwitnącej Wiśni, często myślimy o militarnych podbojach i tradycji samurajów. Jednak przed wiekami potężne cesarstwo stanęło przed zagrożeniem, które mogło zniszczyć nie tylko jego przeszłość, ale i przyszłość… Mongolska inwazja była wyjątkowo mrocznym rozdziałem w dziejach Japonii.
Niezwykła historia kobiet, które zbudowały polskie mocarstwo. Jadwiga Andegaweńska i jej poprzedniczki w nowej książce Kamila Janickiego: „Damy polskiego imperium”.
- Kobiety w średniowieczu
-
15.11.2020
Czysta grzesznica i brudna święta. Jak często kąpały się kobiety w średniowieczu?
Czy kobiety w wiekach średnich zarastały brudem? Te pobożne tak! W liście do biskupa Altino Heliodora św. Hieronim zawarł swój słynny komentarz: „Czy twa skóra jest twarda i łuszcząca, ponieważ nie zażywasz już kąpieli? Ten, kto raz dostąpił chrztu świętego, nie musi kąpać się ponownie”. Na ciałach pobożnych chrześcijanek odkładała się więc gruba warstwa nabożnych nieczystości.
-
08.11.2020
Smród, brud i ubóstwo? Bynajmniej! Średniowiecze wcale (aż tak) nie śmierdziało
Średniowiecze powszechnie kojarzy się ze smrodem. Fekalia wylewane na ulice, masowa niechęć do kąpieli i życie na bakier z higieną z pewnością nie sprzyjały nosom ówczesnych ludzi. Jednak sytuacja nie wyglądała aż tak dramatycznie, jak to sobie wyobrażamy. W końcu wytrzymałość człowieka – również na brud – ma swoje granice…
-
02.10.2020
Trup na tronie. W XIV wieku Portugalią rządziła... martwa królowa
Miłość od szaleństwa dzieli niekiedy bardzo cienka granica. Tak było w przypadku Piotra Sprawiedliwego, któremu brutalnie odebrano wieloletnią kochankę. Fakt, że została zamordowana, nie przeszkodził mu w dzieleniu z nią życia – i władzy. Najwyraźniej nie wystarczyło mu samo „póki śmierć nas nie rozłączy”…
-
29.09.2020
Swoboda obyczajowa, dzieci z nieprawego łoża i poligamia. Średniowieczne podejście do małżeństwa
W chrześcijańskiej Europie bigamia oficjalnie była zakazana, a żeby ślub był ważny, musiał odbyć się uroczyście. Tyle w teorii. Praktyka – szczególnie wśród najuboższych – rządziła się własnymi prawami. Zawieranie kontraktu małżeńskiego w karczmie i inne kontrowersyjne obyczaje nikogo nie dziwiły…
- Seks w średniowieczu
-
08.11.2020
Smród, brud i ubóstwo? Bynajmniej! Średniowiecze wcale (aż tak) nie śmierdziało
Średniowiecze powszechnie kojarzy się ze smrodem. Fekalia wylewane na ulice, masowa niechęć do kąpieli i życie na bakier z higieną z pewnością nie sprzyjały nosom ówczesnych ludzi. Jednak sytuacja nie wyglądała aż tak dramatycznie, jak to sobie wyobrażamy. W końcu wytrzymałość człowieka – również na brud – ma swoje granice…
-
19.10.2020
Wino, śpiew i mnóstwo kobiet… To był prawdopodobnie najbardziej rozpustny papież w dziejach
Gdy w 1342 roku Pierre Roger de Beaufort jako Klemens VI zasiadał na tronie Piotrowym, miał podobno powiedzieć do swojej świty: „Przede mną nikt nie wiedział, jak być papieżem”. I rzeczywiście – wkrótce świat naocznie przekonał się, co oznaczały jego słowa…
-
29.09.2020
Swoboda obyczajowa, dzieci z nieprawego łoża i poligamia. Średniowieczne podejście do małżeństwa
W chrześcijańskiej Europie bigamia oficjalnie była zakazana, a żeby ślub był ważny, musiał odbyć się uroczyście. Tyle w teorii. Praktyka – szczególnie wśród najuboższych – rządziła się własnymi prawami. Zawieranie kontraktu małżeńskiego w karczmie i inne kontrowersyjne obyczaje nikogo nie dziwiły…
-
25.09.2020
Pornokracja – najbardziej wstydliwy okres w dziejach Watykanu
To czasy, które Kościół katolicki wolałby wymazać z kart historii. Nigdy wcześniej ani później obyczaje i standardy moralne w Stolicy Piotrowej nie upadły tak nisko. Zamiast czystości i wstrzemięźliwości, kolejni papieże hołdowali raczej mamonie, żądzy zbytków i władzy oraz rozpuście. Trudno się dziwić, że X wiek n.e. w dziejach Watykanu nazwano… pornokracją.