Średniowiecze
Średniowieczne pasowanie na rycerza na fikcyjnym wyobrażeniu z początku XX wieku.
Średniowiecze – epoka historyczna umownie trwająca od ok. V do XV wieku n.e. Ukucie pojęcia wieków średnich tradycyjnie przypisuje się włoskiemu humaniście, Francesco Petrarce. Już w wieku XIV pisał on o czasach ciemności, które nastąpiły na skutek upadku Cesarstwa Rzymskiego. W XV stuleciu, w podobnych kręgach intelektualnych, upowszechniła się sama nazwa „średniowiecze” – mająca oznaczać czas pośredni między okresem antycznego rozkwitu sztuki i literatury, a nową epoką, postrzeganą jako moment odrodzenia kultury.
Termin średniowiecza od początku miał wyraźnie oskarżycielskie, krytyczne zabarwienie. Epokę tę postrzegano w ściśle negatywnych kategoriach: jako czas ciemnoty i barbarzyństwa, a także bezprecedensowego zacofania cywilizacyjnego. W wieku XVIII, a więc okresie tak zwanego oświecenia, rozpowszechnił się z kolei nie mniej negatywny termin „mrocznych wieków”.
W świetle obecnej wiedzy to tendencyjne wyobrażenie o dziesięciu wiekach europejskiej historii niewiele ma wspólnego z rzeczywistością. Dzisiaj średniowiecze jest postrzegane jako okres kluczowych przemian, ale nie stałego i głębokiego regresu. W epoce tej następowały istotne innowacje w przeróżnych dziedzinach (transport, rolnictwo, handel), wielkie odkrycia geograficzne (jak choćby dopłynięcie wikingów do Ameryki) czy wreszcie okresy niekwestionowanego rozkwitu kultury (tak zwany renesans karoliński w VIII-IX stuleciu i późniejszy renesans XII wieku).
W dzisiejszej nauce termin mrocznych wieków właściwie zarzucono. Jeśli jest stosowany to tylko na określenie najwcześniejszego etapu, z którego zachowało się niezwykle mało źródeł pisanych. Odzywają się także odosobnione głosy za zrezygnowaniem z samej nazwy średniowiecza i zastąpieniem jej nowym, jeszcze nieustalonym terminem.
Za początek średniowiecza umownie przyjmuje się moment upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Wiele podręczników wskazuje na rok 476 (detronizacja ostatniego cesarza), funkcjonują też jednak inne daty związane z wędrówkami ludów, przemianami we wschodniej części dawnego imperium i narodzinami nowych prądów intelektualnych oraz religii. Niektórzy autorzy twierdzą, że średniowiecze zaczęło się dopiero wraz z Mahometem i powstaniem islamu (początek VII wieku) lub dopiero z uformowaniem nowego cesarstwa na Zachodzie (koronacja Karola Wielkiego w 800 roku).
Spory budzi także data końcowa epoki. Umownie uznaje się za nią między innymi: upadek Konstantynopola (1453), wprowadzenie do użytku prasy drukarskiej (ok. 1450) i odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1494). Padają też jednak daty znacznie wcześniejsze (jak choćby początek „niewoli awiniońskiej” papieży w 1309 roku) i wyraźnie późniejsze – aż po sobór trydencki zakończony w 1563 roku.
-
-
„Ruiny, zgliszcza i stosy trupów” – wyjątkowo krwawy podbój Pomorza przez Bolesława Krzywoustego
-
Po ciemku i w pozycji misjonarskiej. Sztuka kochania w średniowieczu
-
Diabeł w skórze Piasta. Kim był Bolesław Rogatka?
-
Wieki mroczne i... głodne. Średniowieczni ludzie umierali w mękach i zjadali się nawzajem z głodu
-
Aztekowie nie tylko składali ofiary z ludzi, wyrywając im serca. Potrafili też ratować życie – lepiej od europejskich lekarzy!
Co nowego w średniowieczu?
Średniowiecze. O czym piszemy?
Tutaj znajdziecie wszystkie nasze średniowieczne ciekawostki: od czasów Justyniana Wielkiego, przez Francję Merowingów i Karolingów, po Polskę pierwszych Piastów, turnieje rycerskie, początki dynastii Jagiellonów i wielkie epidemie schyłku średniowiecza. Polecamy też ciekawostki spoza Europy, poświęcone średniowiecznej Afryce, Chinom czy Japonii.
- Władza i polityka w średniowieczu
-
13.09.2021
„Ruiny, zgliszcza i stosy trupów” – wyjątkowo krwawy podbój Pomorza przez Bolesława Krzywoustego
Oddający się mrocznym obrzędom słudzy Trygława, musieli odrzucić swojego fałszywego bożka, deklarując wiarę w jednego prawdziwego Boga – Jezusa Chrystusa. Inaczej czekała ich śmierć z rąk piastowskich wojów. Nie tylko o wiarę tu jednak chodziło, a o politykę i biznes. Wszak w bałtyckim „oceanie” czekały na zdobywców ryby świeże, a nie słone i cuchnące. W 1121 roku Bolesław Krzywousty podbił Pomorze. Z pogańską krainą rozprawił się niezwykle krwawo.
-
07.09.2021
Diabeł w skórze Piasta. Kim był Bolesław Rogatka?
Rodzinna czarna owca – to określenie bez wątpienia pasuje do najstarszego syna Henryka Pobożnego. Nazywany Srogim, Cudacznym i Rogatką, nad próby zjednoczenia państwa przedkładał rozboje i walkę ze swoimi kuzynami i braćmi. Niewybrednym żartem zabił własnego błazna, który umarł ze strachu, gdy kat złożył na jego karku… pęto kiełbasy. Konsekwentnie łamał wszelkie przykazy kościelne, nie przejmując się nawet groźbą wymierzonej w niego krucjaty.
-
29.07.2021
Jadwiga Andegaweńska, królowa Węgier i święte cesarstwo... polsko-niemieckie?
Jadwiga Andegaweńska 16 października 1384 roku została koronowana na króla Polski. Jednak niewiele brakowało, by polski tron przeszedł jej koło nosa – i to nie raz. Pierwotnie to wcale nie ona miała rządzić nad Wisłą, ale w końcu – jak mawiają – do trzech razy sztuka…
-
23.06.2021
Bez piwa ani rusz, czyli jak Leszek Biały od krucjaty się wymigał
Odkąd papież Urban II ogłosił wyprawę krzyżową do Jerozolimy, która odbije grób pański z rąk pogan, zaczęła kiełkować idea rycerzy Chrystusa – bojowników walczących i umierających za wiarę. Nad Wisłą ruch krucjatowy nie miał jednak wielkiego znaczenia. Polskie rycerstwo bynajmniej nie garnęło się do podróży na Bliski Wschód i nawracania mieczem niewiernych. Symbolem tej postawy stał się Leszek Biały. Książę krakowski grzecznie, choć w gruncie rzeczy arogancko… zbył papieża.
Historia wielkich podbojów pierwszego polskiego króla
- Życie codzienne w średniowieczu
-
08.09.2021
Po ciemku i w pozycji misjonarskiej. Sztuka kochania w średniowieczu
Seks tylko po ciemku (świece za drogie), wyłącznie w pozycji misjonarskiej (pozostałe to grzech) i tylko w dni dozwolone przez kalendarz kościelny (inaczej pocznie się pomiot diabła). A jak Bóg błogosławi i szczęście dopisze, przeżyje chociaż dwójka, w tym upragniony syn. Jak wyglądały obowiązki małżeńskie i życie rodzinne w średniowieczu?
-
01.09.2021
Wieki mroczne i... głodne. Średniowieczni ludzie umierali w mękach i zjadali się nawzajem z głodu
Dieta średniowiecznych ludzi nie była szczególnie urozmaicona. Dominowała w niej zbożowa breja, urozmaicona niekiedy odrobiną mięsa lub warzyw, i chleb tak twardy, że dosłownie dało się go połamać. Nierzadko w oczy zaglądał im głód. Wielu umierało z wycieńczenia. Zdarzały się nawet przypadki kanibalizmu…
-
29.08.2021
Aztekowie nie tylko składali ofiary z ludzi, wyrywając im serca. Potrafili też ratować życie – lepiej od europejskich lekarzy!
Niewiele dziś wiadomo na temat cywilizacji starożytnych Azteków. Nieliczne znaleziska archeologiczne pozwalają jednak sądzić, że była równie krwawa, co… zaawansowana medycznie!
-
24.06.2021
Najkrótsza noc w roku, czyli noc świętojańska. Jak chrześcijaństwo zawłaszczyło słowiańskie tradycje?
Noc Kupały obchodzona w dniu przesilenia letniego ma niezwykle długą tradycję. Była ona tak ważna, że chrześcijaństwo musiało zaakceptować ją także w swoim kalendarzu w niemal niezmienionej formie. Jak to się stało, że pogańskie święto nie poddało się chrystianizacji?
- Wojsko i militaria w średniowieczu
-
13.09.2021
„Ruiny, zgliszcza i stosy trupów” – wyjątkowo krwawy podbój Pomorza przez Bolesława Krzywoustego
Oddający się mrocznym obrzędom słudzy Trygława, musieli odrzucić swojego fałszywego bożka, deklarując wiarę w jednego prawdziwego Boga – Jezusa Chrystusa. Inaczej czekała ich śmierć z rąk piastowskich wojów. Nie tylko o wiarę tu jednak chodziło, a o politykę i biznes. Wszak w bałtyckim „oceanie” czekały na zdobywców ryby świeże, a nie słone i cuchnące. W 1121 roku Bolesław Krzywousty podbił Pomorze. Z pogańską krainą rozprawił się niezwykle krwawo.
-
05.08.2021
William Wallace, czyli jak waleczne serca Szkotów odzyskały niepodległość
Dla Szkotów bohater, dla świata postać wypromowana głównie przez kultowy już film Mela Gibsona „Braveheart – Waleczne Serce”. Jak zrodziła się legenda kluczowej postaci wojny o niepodległość Szkocji?
-
02.08.2021
Przejęcie władzy przez Piastów było rewolucją, która dokonała się za pomocą... terroru
Według kronikarza pochodzili od prostego chłopa Piasta, którego syn Siemowit założył dynastię i pokojowo przejął władzę, jednak idylliczna wersja ich dziejów ma się nijak do rzeczywistości. Przyszli władcy Polski torowali sobie drogę do władzy krwawym podbojem.
-
06.07.2021
Czysta groza i zapowiedź rychłej śmierci. Najprzeraźliwsze okrzyki wojenne w historii
„Każdy żołnierz Unii, który słyszał okrzyk bojowy Konfederacji, znany jako rebel yell, i powiedział, że się go nie przestraszył, prawdopodobnie nigdy go nie słyszał” – pisał w swojej monumentalnej pracy The Civil War. A Narrative wybitny historyk Shelby Fotte. Słynny piskliwy wrzask buntowników z Południa był nieodzownym elementem większości bitew amerykańskiego konfliktu, a do dziś pozostaje przedmiotem dyskusji i badań.
Niezwykła historia kobiet, które zbudowały polskie mocarstwo. Jadwiga Andegaweńska i jej poprzedniczki w nowej książce Kamila Janickiego: „Damy polskiego imperium”.
- Kobiety w średniowieczu
-
08.09.2021
Po ciemku i w pozycji misjonarskiej. Sztuka kochania w średniowieczu
Seks tylko po ciemku (świece za drogie), wyłącznie w pozycji misjonarskiej (pozostałe to grzech) i tylko w dni dozwolone przez kalendarz kościelny (inaczej pocznie się pomiot diabła). A jak Bóg błogosławi i szczęście dopisze, przeżyje chociaż dwójka, w tym upragniony syn. Jak wyglądały obowiązki małżeńskie i życie rodzinne w średniowieczu?
-
29.07.2021
Jadwiga Andegaweńska, królowa Węgier i święte cesarstwo... polsko-niemieckie?
Jadwiga Andegaweńska 16 października 1384 roku została koronowana na króla Polski. Jednak niewiele brakowało, by polski tron przeszedł jej koło nosa – i to nie raz. Pierwotnie to wcale nie ona miała rządzić nad Wisłą, ale w końcu – jak mawiają – do trzech razy sztuka…
-
27.07.2021
„Kobiety krają sobie ręce i twarze nożem”, a później idą za zmarłym na stos. Dawne Słowianki umierały wraz ze swoimi mężami...
Określenie „do grobowej deski” w tym przypadku brzmi wyjątkowo dosłownie. Słowiańskie żony umierały wraz ze swoimi mężami. Opisy arabskich kupców i średniowiecznych dziejopisów pełne są wstrząsających relacji o tym, że kobiety oddawały życie, gdy zmarł ich mąż. W ten sposób potwierdzały, że naprawdę go kochały…
-
22.07.2021
Świętosława, Sygryda, Storråda, Geira, a może Gunhilda – kim była matka Knuta Wielkiego?
„Swen Widłobrody po matce był pół-Słowianinem, a skoro żonę wziął z Polski, to jego syn Kanut Wielki, pomnikowy władca Skandynawów, wedle krwi w trzech czwartych był Słowianinem, a w połowie Piastem” – zauważa wybitny polski mediewista i archeolog, Przemysław Urbańczyk. Kim była Świętosława? Czy w ogóle istniała?
- Seks w średniowieczu
-
08.09.2021
Po ciemku i w pozycji misjonarskiej. Sztuka kochania w średniowieczu
Seks tylko po ciemku (świece za drogie), wyłącznie w pozycji misjonarskiej (pozostałe to grzech) i tylko w dni dozwolone przez kalendarz kościelny (inaczej pocznie się pomiot diabła). A jak Bóg błogosławi i szczęście dopisze, przeżyje chociaż dwójka, w tym upragniony syn. Jak wyglądały obowiązki małżeńskie i życie rodzinne w średniowieczu?
-
30.07.2021
Golasy w muzeum, czyli naga prawda o aktach w sztuce
Trzeba przyznać, że akty przeszły zaskakującą drogę z buduarów i prywatnych komnat wprost do muzealnych sal. I to dosłownie. Dziś w surowych przestrzeniach nie wzbudzają już takiej ekscytacji, ale kiedyś stanowiły świetny pretekst do ukazania piękna ludzkiego ciała – miały więc przede wszystkim zachwycać.
-
14.04.2021
Orgie nad rzeką, ogniste smoki płodzące herosów i wiatropylne kobiety, czyli Słowianie i żywioły
Kult żywiołów był u Słowian ściśle związany z kultem płodności. Dlatego wierzyli, że wiatr jest sprawcą ciąż, woda pobudza kobiety do rodzenia, a ogień jest oblubieńcem wiecznie wilgotnej Matki Ziemi…
-
01.04.2021
Sproszkowane jądra dzika i picie krwi położnicy, czyli historyczne sposoby na kłopoty z prokreacją
Co wspólnego mają sproszkowane jądra dzika z zapłodnieniem? W jaki sposób leczono żółtaczkę nowo narodzonego dziecka? Co trzeba było wypić, żeby nie zajść w ciążę? Oto kilka zaskakujących faktów o prokreacji naszych przodków.