Średniowiecze
Średniowieczne pasowanie na rycerza na fikcyjnym wyobrażeniu z początku XX wieku.
Średniowiecze – epoka historyczna umownie trwająca od ok. V do XV wieku n.e. Ukucie pojęcia wieków średnich tradycyjnie przypisuje się włoskiemu humaniście, Francesco Petrarce. Już w wieku XIV pisał on o czasach ciemności, które nastąpiły na skutek upadku Cesarstwa Rzymskiego. W XV stuleciu, w podobnych kręgach intelektualnych, upowszechniła się sama nazwa „średniowiecze” – mająca oznaczać czas pośredni między okresem antycznego rozkwitu sztuki i literatury, a nową epoką, postrzeganą jako moment odrodzenia kultury.
Termin średniowiecza od początku miał wyraźnie oskarżycielskie, krytyczne zabarwienie. Epokę tę postrzegano w ściśle negatywnych kategoriach: jako czas ciemnoty i barbarzyństwa, a także bezprecedensowego zacofania cywilizacyjnego. W wieku XVIII, a więc okresie tak zwanego oświecenia, rozpowszechnił się z kolei nie mniej negatywny termin „mrocznych wieków”.
W świetle obecnej wiedzy to tendencyjne wyobrażenie o dziesięciu wiekach europejskiej historii niewiele ma wspólnego z rzeczywistością. Dzisiaj średniowiecze jest postrzegane jako okres kluczowych przemian, ale nie stałego i głębokiego regresu. W epoce tej następowały istotne innowacje w przeróżnych dziedzinach (transport, rolnictwo, handel), wielkie odkrycia geograficzne (jak choćby dopłynięcie wikingów do Ameryki) czy wreszcie okresy niekwestionowanego rozkwitu kultury (tak zwany renesans karoliński w VIII-IX stuleciu i późniejszy renesans XII wieku).
W dzisiejszej nauce termin mrocznych wieków właściwie zarzucono. Jeśli jest stosowany to tylko na określenie najwcześniejszego etapu, z którego zachowało się niezwykle mało źródeł pisanych. Odzywają się także odosobnione głosy za zrezygnowaniem z samej nazwy średniowiecza i zastąpieniem jej nowym, jeszcze nieustalonym terminem.
Za początek średniowiecza umownie przyjmuje się moment upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Wiele podręczników wskazuje na rok 476 (detronizacja ostatniego cesarza), funkcjonują też jednak inne daty związane z wędrówkami ludów, przemianami we wschodniej części dawnego imperium i narodzinami nowych prądów intelektualnych oraz religii. Niektórzy autorzy twierdzą, że średniowiecze zaczęło się dopiero wraz z Mahometem i powstaniem islamu (początek VII wieku) lub dopiero z uformowaniem nowego cesarstwa na Zachodzie (koronacja Karola Wielkiego w 800 roku).
Spory budzi także data końcowa epoki. Umownie uznaje się za nią między innymi: upadek Konstantynopola (1453), wprowadzenie do użytku prasy drukarskiej (ok. 1450) i odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1494). Padają też jednak daty znacznie wcześniejsze (jak choćby początek „niewoli awiniońskiej” papieży w 1309 roku) i wyraźnie późniejsze – aż po sobór trydencki zakończony w 1563 roku.
-
-
Pirackie dzieje Bałtyku – Bracia Witalijscy
-
Wiciędze – słowiańscy pogromcy wikingów
-
Mędrcy, magowie, monarchowie? Kim byli Trzej Królowie? I czy istnieli naprawdę?
-
Krwiożercze bestie ze słowiańskim rodowodem?
-
Magiczne zioła, zwierzęce jelita i rogi, lateksowe prezerwatywy – antykoncepcyjne cuda od średniowiecza do XX wieku
Co nowego w średniowieczu?
Szczególnie polecamy. Nasze najlepsze artykuły o średniowieczu
Średniowiecze. O czym piszemy?
Tutaj znajdziecie wszystkie nasze średniowieczne ciekawostki: od czasów Justyniana Wielkiego, przez Francję Merowingów i Karolingów, po Polskę pierwszych Piastów, turnieje rycerskie, początki dynastii Jagiellonów i wielkie epidemie schyłku średniowiecza. Polecamy też ciekawostki spoza Europy, poświęcone średniowiecznej Afryce, Chinom czy Japonii.
-
22.12.2019
Czeska hekatomba Piastów
Sąsiedzi z południa nie kojarzą się współczesnym Polakom z najazdami i wojną. Inaczej jednak widzieli tę kwestię nasi przodkowie 1000 lat temu. To właśnie Czesi zadali ostateczny cios, pieczętujący upadek młodego państwa polskiego. Najazd księcia Brzetysława z 1038 roku był prawdziwą hekatombą. Czesi wzięli w niewolę tysiące ludzi, puścili z dymem najważniejsze grody i budynki, nakradli ile tylko się dało, nie wahając się profanować grobów polskich władców. Wywieźli też z piastowskiego państwa najcenniejsze relikwie, w tym zwłoki św. Wojciecha.
-
18.11.2019
Jak król czeski próbował ukraść polską koronę
Większą część swojego życia spędził w siodle. Był wybornym jeźdźcem, fanem turniejów rycerskich i genialnym politykiem. Choć był Niemcem, od ojca otrzymał koronę czeską, którą przypieczętowało małżeństwo z Elišką Przemyślidówną. Jan Luksemburski wkrótce upomniał się także o polską koronę.
-
16.10.2019
Ostatni bastion Zachodu. Czy Polska rzeczywiście była przedmurzem cywilizacji?
Mordujący kalekie dzieci pruscy barbarzyńcy, Turcy i Tatarzy niosący islamską nawałnicę, brutalni poganie z Litwy – to przed nimi Polska broniła Europy, stając się przedmurzem chrześcijaństwa. Żaden inny kraj nie był granicą cywilizacji przez tysiąc lat. Ale czy faktycznie nasi przodkowie pełnili tę dziejową rolę?
-
11.04.2019
Jedyny człowiek, który mógł odbudować Cesarstwo Rzymskie
Jego postać do dzisiaj fascynuje. W ciągu czterdziestu lat doprowadził Bizancjum do szczytu potęgi. Ze wszystkich władców wschodniego cesarstwa to on miał największe szanse na odbudowę rzymskiego imperium. Jak blisko tego celu się znalazł i dlaczego ostatecznie poniósł porażkę?
Władza i polityka w średniowieczu
Historia wielkich podbojów pierwszego polskiego króla
-
29.01.2020
Trucizna, lekarstwo, eliksir piękności – oto historia „żywego srebra”
Rtęć zdaje się mieć „magiczne” właściwości. Jest metalem, a jednocześnie płynem; powoduje śmiertelne zatrucia, ale potrafi również uleczyć wiele chorób… A ludzie, na przestrzeni wieków, wprost nie mogli oderwać od niej rąk!
-
31.12.2019
Magiczne zioła, zwierzęce jelita i rogi, lateksowe prezerwatywy – antykoncepcyjne cuda od średniowiecza do XX wieku
Naturalne wywary, korzenne eliksiry, odpowiednio przygotowane fekalia… środki antykoncepcyjne używane przez naszych prapraprzodków z czasów starożytności bywały szokujące. Choć niekiedy naprawdę skuteczne.
-
06.12.2019
Gwałty i rabunki? Tajemnice Ludów Północy
O wikingach pisano w kronikach, mówiono też w legendach. Skandynawscy wojownicy – zahartowani w bojach, odporni na tęgie mrozy, doświadczeni w dalekich, zamorskich wyprawach – budzili trwogę, ale też fascynację. Czego naprawdę dowiadujemy się dziś o dziedzictwie wikingów?
-
20.11.2019
To, co zrobiono po śmierci z ciałem Henryka V, jest ODRAŻAJĄCE. Dlaczego angielski król został poćwiartowany i ugotowany?
Doczesne szczątki angielskiego władcy Henryka V Lancastera gotowano tak długo, aż mięśnie i tłuszcz oddzieliły się od kości. Wbrew pozorom nie chodziło jednak o przygotowanie ciała do aktu kanibalizmu, ani wymyślny (i makabryczny) sposób na okazanie niechęci wobec króla. Wręcz przeciwnie…
Życie codzienne w średniowieczu
-
21.01.2020
Pirackie dzieje Bałtyku – Bracia Witalijscy
O piratach słyszał każdy – groźni bandyci napadający na statki, w ładowniach których znajdowało się szczere złoto i drogocenne przedmioty. Abordaże, pirackie opaski na oko, papugi etc. A to wszystko w sceneriach rajskich Wysp Karaibskich. Nie musimy jednak sięgać tak daleko, gdyż na przełomie XIV i XV wieku w basenie Morza Bałtyckiego, działali piraci zwani Braćmi Witalijskimi.
-
22.12.2019
Czeska hekatomba Piastów
Sąsiedzi z południa nie kojarzą się współczesnym Polakom z najazdami i wojną. Inaczej jednak widzieli tę kwestię nasi przodkowie 1000 lat temu. To właśnie Czesi zadali ostateczny cios, pieczętujący upadek młodego państwa polskiego. Najazd księcia Brzetysława z 1038 roku był prawdziwą hekatombą. Czesi wzięli w niewolę tysiące ludzi, puścili z dymem najważniejsze grody i budynki, nakradli ile tylko się dało, nie wahając się profanować grobów polskich władców. Wywieźli też z piastowskiego państwa najcenniejsze relikwie, w tym zwłoki św. Wojciecha.
-
18.10.2019
Dziwne wojny, absurdalne preteksty bitew – czyli dlaczego i o co potrafiono walczyć
Krzyki walczących, jęki umierających, szczęk oręża i walka do ostatniej kropli krwi, ale w imię czego? Okazuje się, że ludzie potrafili się bić o przysłowiowe złote kalesony. Urażona duma, niechęć sąsiedzka, tak zwana kosa z innym klubem – oto drugie oblicze historii dziwnych wojen, wśród których ta rzeczywiście tak nazywana z roku 1939 wydaje się całkiem normalna.
-
16.10.2019
Ostatni bastion Zachodu. Czy Polska rzeczywiście była przedmurzem cywilizacji?
Mordujący kalekie dzieci pruscy barbarzyńcy, Turcy i Tatarzy niosący islamską nawałnicę, brutalni poganie z Litwy – to przed nimi Polska broniła Europy, stając się przedmurzem chrześcijaństwa. Żaden inny kraj nie był granicą cywilizacji przez tysiąc lat. Ale czy faktycznie nasi przodkowie pełnili tę dziejową rolę?
Wojsko i militaria w średniowieczu
Niezwykła historia kobiet, które zbudowały polskie mocarstwo. Jadwiga Andegaweńska i jej poprzedniczki w nowej książce Kamila Janickiego: „Damy polskiego imperium”.
-
15.11.2019
Polowanie na czarownice, czyli o tym, jak mężczyźni nienawidzili kobiet
XVI i XVII wiek w Europie upłynął pod znakiem polowania na czarownice. Kobiety były oskarżane o organizację sabatów, paktowanie z Diabłem, a także uprawianie z nim wyuzdanego seksu. Z dzisiejszej perspektywy to wyobrażenie może być dla nas nawet zabawne, jednak kilkaset lat temu na pewno nikomu nie było do śmiechu…
-
13.11.2019
Rozwiązła królowa i jej palatyn. Czy ta polska władczyni faktycznie przyprawiała mężowi rogi na oczach całego dworu?
W oparciu o „pałacową” plotkę Gall Anonim w swojej kronice zamieścił sugestywną wzmiankę o domniemanym romansie między zarządcą dworu a samą królową. Ba, bezecna para miała poza cudzołóstwem dopuścić się jeszcze co najmniej kilku nikczemnych czynów. Czy jednak owo pomówienie rzeczywiście było jedynie wymysłem nieprzychylnych władczyni poddanych? A może tkwiło w nim ziarno prawdy?
-
01.11.2019
Rogaci święci, którzy przed kanonizacją zdążyli… nagrzeszyć. Oto najgorsi z nich
Hedonista, prostytutka, satanista, złodziej – nie wszyscy święci byli wzorami do naśladowania. Wręcz przeciwnie! W kalendarzu liturgicznym nie brakuje postaci, które przed kanonizacją zdążyły porządnie nabroić. A ci grzesznicy byli najgorsi z najgorszych…
-
29.10.2019
“Wojenna korona” – Elżbieta Cherezińska zachwyca
Dziś swoją premierę ma czwarty tom cyklu “Odrodzone Królestwo”, prawdziwa gratka dla wszystkich fanów autorki i nie tylko. Elżbieta Cherezińska po raz kolejny udowadnia, że historia Polski jest pasjonująca. Wielka polityka przeplata się więc z intrygami dworskimi, turniejami rycerskimi i rozgrywkami w …alkowie.
Kobiety w średniowieczu
Czy wiesz że? Średniowieczne ciekawostki
-
31.12.2019
Magiczne zioła, zwierzęce jelita i rogi, lateksowe prezerwatywy – antykoncepcyjne cuda od średniowiecza do XX wieku
Naturalne wywary, korzenne eliksiry, odpowiednio przygotowane fekalia… środki antykoncepcyjne używane przez naszych prapraprzodków z czasów starożytności bywały szokujące. Choć niekiedy naprawdę skuteczne.
-
13.11.2019
Rozwiązła królowa i jej palatyn. Czy ta polska władczyni faktycznie przyprawiała mężowi rogi na oczach całego dworu?
W oparciu o „pałacową” plotkę Gall Anonim w swojej kronice zamieścił sugestywną wzmiankę o domniemanym romansie między zarządcą dworu a samą królową. Ba, bezecna para miała poza cudzołóstwem dopuścić się jeszcze co najmniej kilku nikczemnych czynów. Czy jednak owo pomówienie rzeczywiście było jedynie wymysłem nieprzychylnych władczyni poddanych? A może tkwiło w nim ziarno prawdy?
-
01.11.2019
Rogaci święci, którzy przed kanonizacją zdążyli… nagrzeszyć. Oto najgorsi z nich
Hedonista, prostytutka, satanista, złodziej – nie wszyscy święci byli wzorami do naśladowania. Wręcz przeciwnie! W kalendarzu liturgicznym nie brakuje postaci, które przed kanonizacją zdążyły porządnie nabroić. A ci grzesznicy byli najgorsi z najgorszych…
-
30.08.2019
Czy w średniowieczu orgazm był grzechem? Tak podchodzono do seksu 800 lat temu…
Akty seksualne – nie do końca zgodne z regułami mówiącymi o obowiązku małżeńskim i prokreacji – były w średniowieczu powszechne. Znalazło się dla nich nawet miejsce w podręcznikach dla spowiedników! Ostatecznie przyjemność sama w sobie była grzeszna. Zwłaszcza doznawana w nieodpowiedniej pozycji…