Średniowiecze
Średniowieczne pasowanie na rycerza na fikcyjnym wyobrażeniu z początku XX wieku.
Średniowiecze – epoka historyczna umownie trwająca od ok. V do XV wieku n.e. Ukucie pojęcia wieków średnich tradycyjnie przypisuje się włoskiemu humaniście, Francesco Petrarce. Już w wieku XIV pisał on o czasach ciemności, które nastąpiły na skutek upadku Cesarstwa Rzymskiego. W XV stuleciu, w podobnych kręgach intelektualnych, upowszechniła się sama nazwa „średniowiecze” – mająca oznaczać czas pośredni między okresem antycznego rozkwitu sztuki i literatury, a nową epoką, postrzeganą jako moment odrodzenia kultury.
Termin średniowiecza od początku miał wyraźnie oskarżycielskie, krytyczne zabarwienie. Epokę tę postrzegano w ściśle negatywnych kategoriach: jako czas ciemnoty i barbarzyństwa, a także bezprecedensowego zacofania cywilizacyjnego. W wieku XVIII, a więc okresie tak zwanego oświecenia, rozpowszechnił się z kolei nie mniej negatywny termin „mrocznych wieków”.
W świetle obecnej wiedzy to tendencyjne wyobrażenie o dziesięciu wiekach europejskiej historii niewiele ma wspólnego z rzeczywistością. Dzisiaj średniowiecze jest postrzegane jako okres kluczowych przemian, ale nie stałego i głębokiego regresu. W epoce tej następowały istotne innowacje w przeróżnych dziedzinach (transport, rolnictwo, handel), wielkie odkrycia geograficzne (jak choćby dopłynięcie wikingów do Ameryki) czy wreszcie okresy niekwestionowanego rozkwitu kultury (tak zwany renesans karoliński w VIII-IX stuleciu i późniejszy renesans XII wieku).
W dzisiejszej nauce termin mrocznych wieków właściwie zarzucono. Jeśli jest stosowany to tylko na określenie najwcześniejszego etapu, z którego zachowało się niezwykle mało źródeł pisanych. Odzywają się także odosobnione głosy za zrezygnowaniem z samej nazwy średniowiecza i zastąpieniem jej nowym, jeszcze nieustalonym terminem.
Za początek średniowiecza umownie przyjmuje się moment upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Wiele podręczników wskazuje na rok 476 (detronizacja ostatniego cesarza), funkcjonują też jednak inne daty związane z wędrówkami ludów, przemianami we wschodniej części dawnego imperium i narodzinami nowych prądów intelektualnych oraz religii. Niektórzy autorzy twierdzą, że średniowiecze zaczęło się dopiero wraz z Mahometem i powstaniem islamu (początek VII wieku) lub dopiero z uformowaniem nowego cesarstwa na Zachodzie (koronacja Karola Wielkiego w 800 roku).
Spory budzi także data końcowa epoki. Umownie uznaje się za nią między innymi: upadek Konstantynopola (1453), wprowadzenie do użytku prasy drukarskiej (ok. 1450) i odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1494). Padają też jednak daty znacznie wcześniejsze (jak choćby początek „niewoli awiniońskiej” papieży w 1309 roku) i wyraźnie późniejsze – aż po sobór trydencki zakończony w 1563 roku.
-
-
Chrzest Polski, czyli jak Dobrawa Mieszka zbałamuciła…
-
Pręgierz, cmentarz skazańców czy diabelski kamień? Co warto zobaczyć w Poznaniu i okolicach z „Kubą na tropie”?
-
Długo, szczęśliwie i bogato? Życie w średniowiecznym zamku wcale nie wyglądało jak w bajce...
-
Władysław Jagiełło, władca… Cypru?
-
Koń Trojański z Moskwy na polskim dworze? Jak doszło do małżeństwa pięknej Heleny z Aleksandrem Jagiellończykiem?
Co nowego w średniowieczu?
Średniowiecze. O czym piszemy?
Tutaj znajdziecie wszystkie nasze średniowieczne ciekawostki: od czasów Justyniana Wielkiego, przez Francję Merowingów i Karolingów, po Polskę pierwszych Piastów, turnieje rycerskie, początki dynastii Jagiellonów i wielkie epidemie schyłku średniowiecza. Polecamy też ciekawostki spoza Europy, poświęcone średniowiecznej Afryce, Chinom czy Japonii.
- Władza i polityka w średniowieczu
-
03.05.2021
Władysław Jagiełło, władca… Cypru?
W 1432 roku Janus, król Cypru, chciał pożyczyć pieniądze od Władysław Jagiełły, oferując w zastaw swoje państwo. Propozycja może i brzmiała jak żart, ale władca Wyspy Afrodyty nie żartował. Zresztą, jeżeli zawierzyć jednemu z kronikarzy, nie uśmiechał się od 7 lipca 1426 roku…
-
27.04.2021
Koń Trojański z Moskwy na polskim dworze? Jak doszło do małżeństwa pięknej Heleny z Aleksandrem Jagiellończykiem?
Niczym swoja mitologiczna imienniczka, onieśmielała urodą. Do jej ręki ustawiła się długa kolejka kandydatów – w tym również Aleksander Jagiellończyk, o którym mówiono, że jest… słabowitym impotentem. Jak doszło do tego, że to właśnie on został jej mężem? I czy faktycznie piękna Helena była moskiewskim szpiegiem?
-
08.03.2021
Templariusze: żołnierze, dyplomaci, bankierzy
„Ohydni templariusze, (…) a każdy zapału pełen i słabości wyzbyty, jak żmij gniazdo, węże w różnobarwnej skórze, rudowłosi z błękitnymi oczami, na swych czarnych koniach” – pisał o nich Imad ad-Din al-Isfahani. Jacy naprawdę byli ci rycerze służący Bogu z bronią w ręku?
-
04.02.2021
Litewska pożoga – czyli o największym wrogu średniowiecznej Polski
Pojawiali się nagle, wyłaniali z lasów, palili i mordowali, kradli i brali w niewolę całe rodziny, które pędzili na północ, by obsadzać nimi ziemię wzdłuż Niemna. To nie Ruś ani żywioł niemiecki, ani nawet Tatarzy, a Litwini budzili prawdziwą grozę w średniowiecznej Polsce. Dzicy, pogańscy wojownicy z północnego wschodu, mówiący nieznanym językiem, najeżdżali państwo Piastów ponad 50 razy.
Historia wielkich podbojów pierwszego polskiego króla
- Życie codzienne w średniowieczu
-
03.06.2021
Słowianin znaczy niewolnik? Nasi przodkowie byli chodliwym towarem w krajach arabskich!
Urodziwe słowiańskie kobiety i silni słowiańscy mężczyźni stanowili najbardziej „chodliwy” towar wczesnego średniowiecza. Dla nich opłacało się pokonać tysiące kilometrów. Po niewolników przybywali w naszą część świata żydowscy i arabscy kupcy z krajów Bliskiego Wschodu, Półwyspu Iberyjskiego oraz z Bizancjum.
-
13.05.2021
Długo, szczęśliwie i bogato? Życie w średniowiecznym zamku wcale nie wyglądało jak w bajce...
Hulające przeciągi, sale tortur i… duchy. Życie w średniowiecznych warowniach toczyło się w cieniu okrucieństwa. Nie inaczej było w Zamku Czocha. To monumentalne zamczysko wciąż kryje w swych murach wiele sekretów. Dzisiejsi odkrywcy mają niezwykle trudne zadanie, bo fakty mieszają się z legendami…
-
14.04.2021
Orgie nad rzeką, ogniste smoki płodzące herosów i wiatropylne kobiety, czyli Słowianie i żywioły
Kult żywiołów był u Słowian ściśle związany z kultem płodności. Dlatego wierzyli, że wiatr jest sprawcą ciąż, woda pobudza kobiety do rodzenia, a ogień jest oblubieńcem wiecznie wilgotnej Matki Ziemi…
-
09.04.2021
Czy to Polacy założyli Moskwę? I nie tylko Moskwę? Wiele na to wskazuje!
Moskwa. Miasto stworzone przez dzielne słowiańskie plemię̨ Wiatyczów, którzy na początku XII wieku przepędzili z tych okolic ludność́ ugrofińską̨. Wykopaliska na Kremlu potwierdziły, że najstarsze fortyfikacje w tym miejscu budowane były przez Wiatyczów właśnie – i oni uznawani są̨ za twórców tego miasta. No dobrze, ale co mają z tym wszystkim wspólnego Polacy? Wbrew pozorom bardzo dużo!
- Wojsko i militaria w średniowieczu
-
19.03.2021
Nie zbroja czyni rycerza... Więc w takim razie co?
Nieokrzesany cham i brutal, romantyk, wojownik, a może polityk i doradca? Co oznaczała przynależność do kasty rycerzy i czym tak naprawdę wyróżniali się oni na tle społeczeństwa?
-
17.03.2021
Naiwna, nawiedzona czy szalona? Dlaczego tak naprawdę Joanna d'Arc spłonęła na stosie?
Jak to możliwe, że niepiśmienna dziewczyna z głębokiej prowincji stanęła przed obliczem samego władcy i okazała się na tyle przekonująca, iż pozwolono jej dowodzić francuskimi rycerzami? Joanna d’Arc twierdziła, że robiła to z rozkazu Boga. Choć poprowadziła Francję do zwycięstwa, Kościół nie dał wiary jej tłumaczeniom. Spłonęła na stosie jako heretyczka…
-
08.03.2021
Templariusze: żołnierze, dyplomaci, bankierzy
„Ohydni templariusze, (…) a każdy zapału pełen i słabości wyzbyty, jak żmij gniazdo, węże w różnobarwnej skórze, rudowłosi z błękitnymi oczami, na swych czarnych koniach” – pisał o nich Imad ad-Din al-Isfahani. Jacy naprawdę byli ci rycerze służący Bogu z bronią w ręku?
-
03.03.2021
Targowiska próżności. Jak naprawdę wyglądały turnieje rycerskie?
„Z całą siłą zakazujemy tych targów próżności – turniejów, w których rycerze spotykają się i bezmyślnie angażują w popisywanie się sprawnością i siłą, co skutkuje często śmiercią (…). Zagrożenie jest i dla duszy. Jeżeli ktoś w ich czasie polegnie, (…) nie może być przez księdza pochowany w poświęconej ziemi” – głosił w 1130 roku soborowy kanon połączonych rad kościelnych Clermont i Reims. Tak, duchowni byli przeciwni turniejowym potyczkom, na które tak naprawdę… sami dali przyzwolenie.
Niezwykła historia kobiet, które zbudowały polskie mocarstwo. Jadwiga Andegaweńska i jej poprzedniczki w nowej książce Kamila Janickiego: „Damy polskiego imperium”.
- Kobiety w średniowieczu
-
28.05.2021
Chrzest Polski, czyli jak Dobrawa Mieszka zbałamuciła…
„W czeskiej krainie pojął on za żonę szlachetną siostrę Bolesława Starszego [Bolesława II], która okazała się w rzeczywistości taką, jak brzmiało jej imię. Nazywała się bowiem po słowiańsku Dobrawa, co w języku niemieckim wykłada się: dobra…” – rozpisywał się o przymiotach Mieszkowej małżonki Thietmar z Merseburga. I chociaż złośliwcy wytykali czeskiej księżniczce zaawansowany wiek i bezwstydne prowadzenie się, to jednak potrafiła skutecznie zawrócić w głowie naszemu władcy.
-
27.04.2021
Koń Trojański z Moskwy na polskim dworze? Jak doszło do małżeństwa pięknej Heleny z Aleksandrem Jagiellończykiem?
Niczym swoja mitologiczna imienniczka, onieśmielała urodą. Do jej ręki ustawiła się długa kolejka kandydatów – w tym również Aleksander Jagiellończyk, o którym mówiono, że jest… słabowitym impotentem. Jak doszło do tego, że to właśnie on został jej mężem? I czy faktycznie piękna Helena była moskiewskim szpiegiem?
-
01.04.2021
Sproszkowane jądra dzika i picie krwi położnicy, czyli historyczne sposoby na kłopoty z prokreacją
Co wspólnego mają sproszkowane jądra dzika z zapłodnieniem? W jaki sposób leczono żółtaczkę nowo narodzonego dziecka? Co trzeba było wypić, żeby nie zajść w ciążę? Oto kilka zaskakujących faktów o prokreacji naszych przodków.
-
17.03.2021
Naiwna, nawiedzona czy szalona? Dlaczego tak naprawdę Joanna d'Arc spłonęła na stosie?
Jak to możliwe, że niepiśmienna dziewczyna z głębokiej prowincji stanęła przed obliczem samego władcy i okazała się na tyle przekonująca, iż pozwolono jej dowodzić francuskimi rycerzami? Joanna d’Arc twierdziła, że robiła to z rozkazu Boga. Choć poprowadziła Francję do zwycięstwa, Kościół nie dał wiary jej tłumaczeniom. Spłonęła na stosie jako heretyczka…
- Seks w średniowieczu
-
14.04.2021
Orgie nad rzeką, ogniste smoki płodzące herosów i wiatropylne kobiety, czyli Słowianie i żywioły
Kult żywiołów był u Słowian ściśle związany z kultem płodności. Dlatego wierzyli, że wiatr jest sprawcą ciąż, woda pobudza kobiety do rodzenia, a ogień jest oblubieńcem wiecznie wilgotnej Matki Ziemi…
-
01.04.2021
Sproszkowane jądra dzika i picie krwi położnicy, czyli historyczne sposoby na kłopoty z prokreacją
Co wspólnego mają sproszkowane jądra dzika z zapłodnieniem? W jaki sposób leczono żółtaczkę nowo narodzonego dziecka? Co trzeba było wypić, żeby nie zajść w ciążę? Oto kilka zaskakujących faktów o prokreacji naszych przodków.
-
08.11.2020
Smród, brud i ubóstwo? Bynajmniej! Średniowiecze wcale (aż tak) nie śmierdziało
Średniowiecze powszechnie kojarzy się ze smrodem. Fekalia wylewane na ulice, masowa niechęć do kąpieli i życie na bakier z higieną z pewnością nie sprzyjały nosom ówczesnych ludzi. Jednak sytuacja nie wyglądała aż tak dramatycznie, jak to sobie wyobrażamy. W końcu wytrzymałość człowieka – również na brud – ma swoje granice…
-
19.10.2020
Wino, śpiew i mnóstwo kobiet… To był prawdopodobnie najbardziej rozpustny papież w dziejach
Gdy w 1342 roku Pierre Roger de Beaufort jako Klemens VI zasiadał na tronie Piotrowym, miał podobno powiedzieć do swojej świty: „Przede mną nikt nie wiedział, jak być papieżem”. I rzeczywiście – wkrótce świat naocznie przekonał się, co oznaczały jego słowa…