Średniowiecze
Średniowieczne pasowanie na rycerza na fikcyjnym wyobrażeniu z początku XX wieku.
Średniowiecze – epoka historyczna umownie trwająca od ok. V do XV wieku n.e. Ukucie pojęcia wieków średnich tradycyjnie przypisuje się włoskiemu humaniście, Francesco Petrarce. Już w wieku XIV pisał on o czasach ciemności, które nastąpiły na skutek upadku Cesarstwa Rzymskiego. W XV stuleciu, w podobnych kręgach intelektualnych, upowszechniła się sama nazwa „średniowiecze” – mająca oznaczać czas pośredni między okresem antycznego rozkwitu sztuki i literatury, a nową epoką, postrzeganą jako moment odrodzenia kultury.
Termin średniowiecza od początku miał wyraźnie oskarżycielskie, krytyczne zabarwienie. Epokę tę postrzegano w ściśle negatywnych kategoriach: jako czas ciemnoty i barbarzyństwa, a także bezprecedensowego zacofania cywilizacyjnego. W wieku XVIII, a więc okresie tak zwanego oświecenia, rozpowszechnił się z kolei nie mniej negatywny termin „mrocznych wieków”.
W świetle obecnej wiedzy to tendencyjne wyobrażenie o dziesięciu wiekach europejskiej historii niewiele ma wspólnego z rzeczywistością. Dzisiaj średniowiecze jest postrzegane jako okres kluczowych przemian, ale nie stałego i głębokiego regresu. W epoce tej następowały istotne innowacje w przeróżnych dziedzinach (transport, rolnictwo, handel), wielkie odkrycia geograficzne (jak choćby dopłynięcie wikingów do Ameryki) czy wreszcie okresy niekwestionowanego rozkwitu kultury (tak zwany renesans karoliński w VIII-IX stuleciu i późniejszy renesans XII wieku).
W dzisiejszej nauce termin mrocznych wieków właściwie zarzucono. Jeśli jest stosowany to tylko na określenie najwcześniejszego etapu, z którego zachowało się niezwykle mało źródeł pisanych. Odzywają się także odosobnione głosy za zrezygnowaniem z samej nazwy średniowiecza i zastąpieniem jej nowym, jeszcze nieustalonym terminem.
Za początek średniowiecza umownie przyjmuje się moment upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Wiele podręczników wskazuje na rok 476 (detronizacja ostatniego cesarza), funkcjonują też jednak inne daty związane z wędrówkami ludów, przemianami we wschodniej części dawnego imperium i narodzinami nowych prądów intelektualnych oraz religii. Niektórzy autorzy twierdzą, że średniowiecze zaczęło się dopiero wraz z Mahometem i powstaniem islamu (początek VII wieku) lub dopiero z uformowaniem nowego cesarstwa na Zachodzie (koronacja Karola Wielkiego w 800 roku).
Spory budzi także data końcowa epoki. Umownie uznaje się za nią między innymi: upadek Konstantynopola (1453), wprowadzenie do użytku prasy drukarskiej (ok. 1450) i odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1494). Padają też jednak daty znacznie wcześniejsze (jak choćby początek „niewoli awiniońskiej” papieży w 1309 roku) i wyraźnie późniejsze – aż po sobór trydencki zakończony w 1563 roku.
-
-
Klatka dla Brzuchatego – najokrutniejsza tortura z czasów Piastów
-
Najbardziej niedoceniony król Polski? Potężna Jadwiga Andegaweńska
-
Nie wiesz jak dać dziecku na imię? Średniowieczni rodzice nie mieli z tym problemu. Nazywali wszystkich potomków… tak samo
-
Śmierć oswojona – wypadki, wojny, choroby codziennością średniowiecza
-
Powrót Quetzalcoatla – czyli apokalipsa Azteków
Co nowego w średniowieczu?
Szczególnie polecamy. Nasze najlepsze artykuły o średniowieczu
Średniowiecze. O czym piszemy?
Tutaj znajdziecie wszystkie nasze średniowieczne ciekawostki: od czasów Justyniana Wielkiego, przez Francję Merowingów i Karolingów, po Polskę pierwszych Piastów, turnieje rycerskie, początki dynastii Jagiellonów i wielkie epidemie schyłku średniowiecza. Polecamy też ciekawostki spoza Europy, poświęcone średniowiecznej Afryce, Chinom czy Japonii.
-
20.02.2020
Najbardziej niedoceniony król Polski? Potężna Jadwiga Andegaweńska
Uchodziła za świętą. Była piękna, charyzmatyczna, samoświadoma. Nie bała się stanąć na pierwszej linii frontu i konfrontować się z mężczyznami. I choć żyła zaledwie 26 lat, to zapisała się jako potężny władca. Oto i królowa Jadwiga, polski monarcha o wyjątkowym charakterze, kobieta, która zapisała się w annałach nie tylko rodzimej historii.
-
31.01.2020
Powrót Quetzalcoatla – czyli apokalipsa Azteków
W Wielki Czwartek roku pańskiego 1519 hiszpańskie statki dobiły do brzegu państwa Azteków – na wysokości dzisiejszego Veracruz w Meksyku. Dzień później – w Wielki Piątek 22 kwietnia 1519, dowodzący wyprawą Hernán Cortés zszedł na ląd. Na brzegu czekali już na niego emisariusze azteckiego władcy – Montezumy. Witali przybyszów z nieomal chronicznym lękiem. Widok kapelusza z piórami Cortésa, jedynie mocniej upewnił ich w przekonaniu, że oto czas się wypełnił. Mają przed sobą samego Quetzalcoatla – Pierzastego Węża – największego Boga Azteków. Komuś takiemu nie można się było przeciwstawić, żadną siłą nie można było go pokonać…
-
22.12.2019
Czeska hekatomba Piastów
Sąsiedzi z południa nie kojarzą się współczesnym Polakom z najazdami i wojną. Inaczej jednak widzieli tę kwestię nasi przodkowie 1000 lat temu. To właśnie Czesi zadali ostateczny cios, pieczętujący upadek młodego państwa polskiego. Najazd księcia Brzetysława z 1038 roku był prawdziwą hekatombą. Czesi wzięli w niewolę tysiące ludzi, puścili z dymem najważniejsze grody i budynki, nakradli ile tylko się dało, nie wahając się profanować grobów polskich władców. Wywieźli też z piastowskiego państwa najcenniejsze relikwie, w tym zwłoki św. Wojciecha.
-
18.11.2019
Jak król czeski próbował ukraść polską koronę
Większą część swojego życia spędził w siodle. Był wybornym jeźdźcem, fanem turniejów rycerskich i genialnym politykiem. Choć był Niemcem, od ojca otrzymał koronę czeską, którą przypieczętowało małżeństwo z Elišką Przemyślidówną. Jan Luksemburski wkrótce upomniał się także o polską koronę.
Władza i polityka w średniowieczu
Historia wielkich podbojów pierwszego polskiego króla
-
19.02.2020
Nie wiesz jak dać dziecku na imię? Średniowieczni rodzice nie mieli z tym problemu. Nazywali wszystkich potomków… tak samo
Czterech Jakubów, trzy Zuzie i dwie Julki w jednej klasie? Podczas gdy współcześni rodzice wychodzą ze skóry, byle ich pociecha nosiła wyjątkowe miano, w średniowieczu w takiej sytuacji tylko wzruszono by ramionami. 600 lat temu nierzadko zdarzało się bowiem, że rodzeństwo łączyły nie tylko więzy krwi, ale i imię…
-
16.02.2020
Śmierć oswojona – wypadki, wojny, choroby codziennością średniowiecza
Z jednej strony zarazy, głód i wojny, z drugiej – proza życia. Sprawunki, miłości, relacje rodzinne. Jak to wyglądało w średniowieczu? Ne pewno będziesz zaskoczony!
-
29.01.2020
Trucizna, lekarstwo, eliksir piękności – oto historia „żywego srebra”
Rtęć zdaje się mieć „magiczne” właściwości. Jest metalem, a jednocześnie płynem; powoduje śmiertelne zatrucia, ale potrafi również uleczyć wiele chorób… A ludzie, na przestrzeni wieków, wprost nie mogli oderwać od niej rąk!
-
31.12.2019
Magiczne zioła, zwierzęce jelita i rogi, lateksowe prezerwatywy – antykoncepcyjne cuda od średniowiecza do XX wieku
Naturalne wywary, korzenne eliksiry, odpowiednio przygotowane fekalia… środki antykoncepcyjne używane przez naszych prapraprzodków z czasów starożytności bywały szokujące. Choć niekiedy naprawdę skuteczne.
Życie codzienne w średniowieczu
-
31.01.2020
Powrót Quetzalcoatla – czyli apokalipsa Azteków
W Wielki Czwartek roku pańskiego 1519 hiszpańskie statki dobiły do brzegu państwa Azteków – na wysokości dzisiejszego Veracruz w Meksyku. Dzień później – w Wielki Piątek 22 kwietnia 1519, dowodzący wyprawą Hernán Cortés zszedł na ląd. Na brzegu czekali już na niego emisariusze azteckiego władcy – Montezumy. Witali przybyszów z nieomal chronicznym lękiem. Widok kapelusza z piórami Cortésa, jedynie mocniej upewnił ich w przekonaniu, że oto czas się wypełnił. Mają przed sobą samego Quetzalcoatla – Pierzastego Węża – największego Boga Azteków. Komuś takiemu nie można się było przeciwstawić, żadną siłą nie można było go pokonać…
-
21.01.2020
Pirackie dzieje Bałtyku – Bracia Witalijscy
O piratach słyszał każdy – groźni bandyci napadający na statki, w ładowniach których znajdowało się szczere złoto i drogocenne przedmioty. Abordaże, pirackie opaski na oko, papugi etc. A to wszystko w sceneriach rajskich Wysp Karaibskich. Nie musimy jednak sięgać tak daleko, gdyż na przełomie XIV i XV wieku w basenie Morza Bałtyckiego, działali piraci zwani Braćmi Witalijskimi.
-
22.12.2019
Czeska hekatomba Piastów
Sąsiedzi z południa nie kojarzą się współczesnym Polakom z najazdami i wojną. Inaczej jednak widzieli tę kwestię nasi przodkowie 1000 lat temu. To właśnie Czesi zadali ostateczny cios, pieczętujący upadek młodego państwa polskiego. Najazd księcia Brzetysława z 1038 roku był prawdziwą hekatombą. Czesi wzięli w niewolę tysiące ludzi, puścili z dymem najważniejsze grody i budynki, nakradli ile tylko się dało, nie wahając się profanować grobów polskich władców. Wywieźli też z piastowskiego państwa najcenniejsze relikwie, w tym zwłoki św. Wojciecha.
-
18.10.2019
Dziwne wojny, absurdalne preteksty bitew – czyli dlaczego i o co potrafiono walczyć
Krzyki walczących, jęki umierających, szczęk oręża i walka do ostatniej kropli krwi, ale w imię czego? Okazuje się, że ludzie potrafili się bić o przysłowiowe złote kalesony. Urażona duma, niechęć sąsiedzka, tak zwana kosa z innym klubem – oto drugie oblicze historii dziwnych wojen, wśród których ta rzeczywiście tak nazywana z roku 1939 wydaje się całkiem normalna.
Wojsko i militaria w średniowieczu
Niezwykła historia kobiet, które zbudowały polskie mocarstwo. Jadwiga Andegaweńska i jej poprzedniczki w nowej książce Kamila Janickiego: „Damy polskiego imperium”.
-
25.02.2020
Naga dama z Coventry – czy Lady Godiva istniała naprawdę?
Legenda głosi, że w XI wieku Lady Godiva wybrała się w dzień targowy na konną przejażdżkę ulicami Coventry, którą odbyła nago. Miał to być protest na znak działań jej męża Leofrica, żądającego od swoich poddanych niewyobrażalnego podatku.
-
20.02.2020
Najbardziej niedoceniony król Polski? Potężna Jadwiga Andegaweńska
Uchodziła za świętą. Była piękna, charyzmatyczna, samoświadoma. Nie bała się stanąć na pierwszej linii frontu i konfrontować się z mężczyznami. I choć żyła zaledwie 26 lat, to zapisała się jako potężny władca. Oto i królowa Jadwiga, polski monarcha o wyjątkowym charakterze, kobieta, która zapisała się w annałach nie tylko rodzimej historii.
-
15.11.2019
Polowanie na czarownice, czyli o tym, jak mężczyźni nienawidzili kobiet
XVI i XVII wiek w Europie upłynął pod znakiem polowania na czarownice. Kobiety były oskarżane o organizację sabatów, paktowanie z Diabłem, a także uprawianie z nim wyuzdanego seksu. Z dzisiejszej perspektywy to wyobrażenie może być dla nas nawet zabawne, jednak kilkaset lat temu na pewno nikomu nie było do śmiechu…
-
13.11.2019
Rozwiązła królowa i jej palatyn. Czy ta polska władczyni faktycznie przyprawiała mężowi rogi na oczach całego dworu?
W oparciu o „pałacową” plotkę Gall Anonim w swojej kronice zamieścił sugestywną wzmiankę o domniemanym romansie między zarządcą dworu a samą królową. Ba, bezecna para miała poza cudzołóstwem dopuścić się jeszcze co najmniej kilku nikczemnych czynów. Czy jednak owo pomówienie rzeczywiście było jedynie wymysłem nieprzychylnych władczyni poddanych? A może tkwiło w nim ziarno prawdy?
Kobiety w średniowieczu
Czy wiesz że? Średniowieczne ciekawostki
-
31.12.2019
Magiczne zioła, zwierzęce jelita i rogi, lateksowe prezerwatywy – antykoncepcyjne cuda od średniowiecza do XX wieku
Naturalne wywary, korzenne eliksiry, odpowiednio przygotowane fekalia… środki antykoncepcyjne używane przez naszych prapraprzodków z czasów starożytności bywały szokujące. Choć niekiedy naprawdę skuteczne.
-
13.11.2019
Rozwiązła królowa i jej palatyn. Czy ta polska władczyni faktycznie przyprawiała mężowi rogi na oczach całego dworu?
W oparciu o „pałacową” plotkę Gall Anonim w swojej kronice zamieścił sugestywną wzmiankę o domniemanym romansie między zarządcą dworu a samą królową. Ba, bezecna para miała poza cudzołóstwem dopuścić się jeszcze co najmniej kilku nikczemnych czynów. Czy jednak owo pomówienie rzeczywiście było jedynie wymysłem nieprzychylnych władczyni poddanych? A może tkwiło w nim ziarno prawdy?
-
01.11.2019
Rogaci święci, którzy przed kanonizacją zdążyli… nagrzeszyć. Oto najgorsi z nich
Hedonista, prostytutka, satanista, złodziej – nie wszyscy święci byli wzorami do naśladowania. Wręcz przeciwnie! W kalendarzu liturgicznym nie brakuje postaci, które przed kanonizacją zdążyły porządnie nabroić. A ci grzesznicy byli najgorsi z najgorszych…
-
30.08.2019
Czy w średniowieczu orgazm był grzechem? Tak podchodzono do seksu 800 lat temu…
Akty seksualne – nie do końca zgodne z regułami mówiącymi o obowiązku małżeńskim i prokreacji – były w średniowieczu powszechne. Znalazło się dla nich nawet miejsce w podręcznikach dla spowiedników! Ostatecznie przyjemność sama w sobie była grzeszna. Zwłaszcza doznawana w nieodpowiedniej pozycji…