Pierwsza wojna Zachodu z islamem

Pierwszym zorganizowanym frontem starć pomiędzy światem islamu a chrześcijaństwem stało się Bizancjum. A konkretnie znajdująca się wtedy w granicach cesarstwa Syria obejmująca swym ówczesnym obszarem Izrael, Jordanię oraz Palestynę z niezwykle istotne dla historii chrześcijaństwa miastami: Jerozolimą oraz Antiochią. To właśnie tereny Syrii stały się celem pierwszych arabskich wypadów. Początkowo sądzono, że to tylko nomadowie, którzy po złupieniu mieszkańców powrócą na pustynię. Tak się jednak nie stało. Do roku 634 najeźdźcy dokonali już nie lada spustoszeń. I bynajmniej nie zamierzali wracać tam, skąd przybyli.

Cesarz Herakliusz musiał zebrać armię, by bronić cesarstwa. Zmierzyła się z muzułmanami pod Adżnadajn. Siły obu stron stoczyły potężną bitwę, w której „wrogowie Allaha zostali rozgromieni i rozbici”. Jednak również chrześcijanie ponieśli poważne straty. Resztki ich wojsk musiały się wycofać. Tymczasem najeźdźcy… kontynuowali marsz na północ. Skutkiem były kolejne bitwy. Szczególnie zaciekła była ta stoczona na południe od Damaszku pod Mardż al-Saffar. Jak pisze w książce „Miecz i bułat” Raymond Ibrahim, bitwa ta „była tak zaciekła, że krew spłynęła wraz z wodą i obróciła koła młyńskie”.

Wołanie o pomoc

Już w lutym 635 roku muzułmanie zdobyli Damaszek. Herakliusz miał więc powody do zmartwień. Pod koniec tego samego roku zwrócił się o pomoc do najodleglejszych zakątków cesarstwa, skąd oczekiwał wsparcia w postaci regimentów, a wręcz armii. I chrześcijanie ruszyli do punktu zbornego w Antiochii. Wśród nich byli nawet ochrzczeni Arabowie, Frankowie oraz Słowianie! Łączył ich wspólny cel: ochronić siebie, swoją religię i… kobiety.

fot.domena publiczna

Bizantyjski cesarz Herakliusz miał powody do zmartwień. Pod koniec 635 roku zwrócił się o pomoc do najodleglejszych zakątków cesarstwa.

Do kolejnego starcia miało dojść w roku 636. Tym razem to bizantyjska armia, licząca około 30 tys. żołnierzy, pod wodzą Herakliusza ruszyła na południe w poszukiwaniu wroga. Na wieść o nadciągającym wojsku muzułmanie wycofali się do rzeki Jarmuk w Syrii. W końcu chrześcijanie stanęli przed arabskim obozem, który rozciągnął się aż na 27 km! Dowodził nimi Wahan, weteran wojen perskich.

Uzbrojenie przemawiało na korzyść Bizantyjczyków. Dysponowali zbrojami, walczyli zaś za pomocą mieczy oraz włóczni. Arabowie, jeżeli w ogóle mieli zbroje, to zdobyte na wrogach.

Terror nad rzeką Jarmuk

Obie armie spotkały się zaledwie 1,5 km od Damaszku nad brzegiem rzeki Jarmuk i… wyczekiwały przez kilka tygodni. Arabowie liczyli na posiłki. Natomiast Wahan kierował się zasadą zalecającą „niekończącą się cierpliwość, udawanie i fałszywe negocjacje, wyczucie czasu, spryt i pozornie niekończące się manewry”. Próbował bowiem zasiać zamęt w szeregach wroga, m.in. proponując arabskim wojownikom przejście na chrześcijaństwo.

Zresztą również muzułmanie usiłowali przeciągnąć oddziały przeciwnika złożone z ich ochrzczonych pobratymców na swoją stronę. Jednak na tym próby osłabienia wroga bynajmniej się nie kończyły. Arabowie przechwycili idące z pomocą głównym siłom, liczące 5000 żołnierzy chrześcijańskie posiłki i je dosłownie zmasakrowali. Tysiące muzułmanów przemaszerowało przed bizantyjskim obozem, niosąc głowy pokonanych nabite na włócznie. Kolejny tysiąc chrześcijańskich jeńców został na oczach armii Herakliusza powalony na ziemię i ścięty.

Artykuł powstał na podstawie książki Raymonda Ibrahima Miecz i bułat. Czternaście wieków wojny pomiędzy islamem a Zachodem, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2025.

Starcie było nieuchronne. Chrześcijańscy dowódcy ostrzegali swoich żołnierzy, by bili się zaciekle, ponieważ w przeciwnym przypadku wróg zhańbi ich kobiety. W końcu w połowie sierpnia 636 roku rozpoczęła się bitwa. W pierwszym dniu bizantyjska falanga próbowała jedynie przeć naprzód. Doszło do walki wręcz, ale straty po obu stronach nie były zbyt znaczące. Drugi dzień skończył się taktycznym sukcesem chrześcijan, którym udało się zepchnąć Arabów z powrotem do ich obozów.

Tam czekała na nich przykra niespodzianka. Otóż znajdującym się w nich kobietom zapowiedziano, że mogą pomóc armii… bijąc cofających się mężczyzn kijami i palikami od namiotów. Muzułmanie nie mieli wyjścia, odepchnęli przeciwników z powrotem na ich pozycje. Tego i następnego dnia ofiar było znacznie więcej.

Czytaj też: Potęgi islamskie „rozpętały falę bandytyzmu i bezprawia”. Jak przebiegał podbój Egiptu przez muzułmanów w VII wieku?

Wielka bitwa

Następny dzień przeszedł do historii jako „dzień utraconych oczu”, ponieważ około 700 muzułmanów utraciło wtedy wzrok pod gradem chrześcijańskich strzał. Wahan nakazał pościg za cofającym się wrogiem. Zaczęła się rzeź.

Po wyczerpujących walkach kolejnego, piątego dnia obie strony zbierały siły. Nazajutrz chrześcijańscy wojownicy w kluczowym punkcie postawili wszystko na jedną kartę: związali się ze sobą łańcuchami, przysięgając walkę do ostatniej kropli krwi. Niestety to nie wystarczyło do zwycięstwa. Tym bardziej, że przeciwko chrześcijanom sprzysięgła się nawet pogoda. Oto bowiem zerwał się wiatr i nadeszła burza piaskowa.

fot.domena publiczna

Bitwa nad rzeką Jarmuk skończyła się klęską chrześcijańskiej armii.

Przyzwyczajeni do takich warunków Arabowie parli na przód. Tymczasem chrześcijańska kawaleria przy osłabionej widoczności zaczęła się cofać, zabierając ze sobą Wahana. „Mężowie w łańcuchach” próbowali stawiać opór, ale… przeciwnicy spychali ich w kierunku wąwozów. Walki przeciągnęły się do nocy. Muzułmanie wciąż nacierali, miażdżąc chrześcijan. Rozbita nad brzegami rzeki Jarmuk wielka armia Herakliusza przestała istnieć.

Czytaj też: „Jutro staniemy się waszymi panami. Będziemy zabijać wszystkich”. Zdobycie Jerozolimy przez Saladyna w 1187 roku

Muzułmańska nawała

Droga do dalszych podbojów stanęła przed muzułmanami otworem. I nie omieszkali z niej skorzystać. Herakliusz zdecydował się opuścić Antiochię, która już w kolejnym roku znalazła się w rękach Arabów. Cofając się do Konstantynopola, na wyraźny rozkaz cesarza chrześcijańskie siły niszczyły wszelkie fortyfikacje i garnizony, by zostawić za sobą jedynie spaloną ziemię. Nie był to jednak koniec tragicznych wieści dla Bizancjum i całego chrześcijańskiego świata.

Muzułmańska machina wojenna znowu ruszyła. Tym razem, po zaledwie kilku tygodniach od starcia nad Jarmukiem Arabowie wzięli na celownik najświętsze miasto: Jerozolimę. Na wieść, że nadciągają, tamtejszy patriarcha Sofroniusz nakazał wywieźć relikwię Krzyża Prawdziwego do Konstantynopola. Oblężenie rozpoczęło się w listopadzie 636 roku.

Miasto broniło się przez kilka miesięcy, ale w końcu mieszkańcom zaczęło brakować żywności. Do tego śmiertelne żniwo zbierała panosząca się za murami zaraza. Ostatecznie wiosną 637 roku Jerozolima się poddała. Wkroczył do niej kalif Umar, który specjalnie w tym celu przybył z Medyny. Sofroniusz skomentował ten moment słowami: „Oto jest niewątpliwie owa ohydna pustosząca plaga, o której głosił prorok Daniel, w miejscu świętym”. Ale muzułmanie bynajmniej nie powiedzieli jeszcze ostatniego słowa…

Źródło:

Artykuł powstał na podstawie książki Raymonda Ibrahima Miecz i bułat. Czternaście wieków wojny pomiędzy islamem a Zachodem, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2025.