XIX wiek
XIX-wieczna fabryka na rycinie z 1875 roku.
XIX wiek – stulecie uznawane za początek czasów nowoczesnych i umownie traktowane jako odrębna epoka historyczna. Przez wielu badaczy nazywane „najdłuższym stuleciem”. W historii powszechnej za początek XIX wieku tradycyjnie przyjmuje się nie rok 1801, ale 1789 – a więc moment wybuchu rewolucji francuskiej. Z kolei w dziejach Polski za punkt graniczny uchodzi ostatni rozbiór Rzeczypospolitej, zapoczątkowujący okres rozbiorów (1795).
XIX wiek określany był też mianem „wielkiego wieku”, a przede wszystkim – okresu postępu. W jego trakcie doszło do niezwykłego rozwoju nauki i techniki, przekładającego się na każdy niemal aspekt codziennego życia. O ile u jego zarania źródłem energii była głównie praca mięśni lub siła wody, to w sto lat później świat napędzano naftą, parą, gazem i elektrycznością. Glob zmienił się nie do poznania i wyraźnie się skurczył. Za sprawą parowców, kolei żelaznej i pierwszych samochodów możliwe stały się szybkie podróże nie tylko między miastami, ale też państwami czy kontynentami. Powstawały coraz to nowsze środki komunikacji: od telegrafu po telefon. Był to też czas wielkich przemian w mentalności i doktrynach politycznych. Cechował go ostateczny schyłek dawnego porządku (tak zwana Belle epoque) i narodziny nowych pojęć: jak socjalizm, anarchizm, nowocześnie rozumiana demokracja.
Za datę końcową epoki przyjmuje się rok 1914 i wybuch pierwszej wojny światowej. W historii Polski funkcjonuje też data 1918 – a więc zakończenie epoki rozbiorów i moment odzyskania niepodległości.
-
-
Kąpiele w radioaktywnych źródłach termalnych, cucenie topielców za pomocą lewatywy z tytoniu i inne absurdalne kuracje w historii
-
Życie uczuciowe i fantazje erotyczne Sienkiewicza
-
Porzucił syna i ciężarną żonę, tułał się po świecie i zginął w tajemniczych okolicznościach. Czy Piłsudski popełnił samobójstwo?
-
O greckich orgiach, leczniczym masażu genitalnym, skrzyni orgonowej oraz o leczeniu niepłodności klapsami
-
Barbarzyńcy z Zakopanego. Jak wyglądało życie w sercu Tatr, zanim przybyła cywilizacja?
Co nowego w XIX wieku?
Szczególnie polecamy. Nasze najlepsze artykuły o XIX wieku
XIX wiek. O czym piszemy?
Tutaj znajdziecie wszystkie nasze dziewiętnastowieczne ciekawostki. W Europie to epoka rewolucji francuskiej, czasów napoleońskich i utrzymującego się przez kilkadziesiąt lat koncertu mocarstw. W Ameryce to wiek wojny domowej i wielkiej ekspansji na dziki zachód. To także czasy rewolucji w przemyśle, komunikacji i szeroko rozumianej wynalazczości. W XIX wieku powstały zjednoczone Niemcy i Włochy. Rodził się nacjonalizm, feminizm i cała paleta innych, wybuchowych poglądów. To zarazem epoka nieobecności Polski, która z trudem próbowała wrócić na mapę jako Księstwo Warszawskie i tak zwana Kongresówka.
-
21.03.2019
Kiedy Rosja stała się światowym graczem? Kulisy historii naszego wielowiekowego sąsiada
Swoją historię wywodzi od księstewka zależnego od Złotej Ordy. Przez wieki pozostawała na uboczu Europy. Dzisiaj jest jednym z najważniejszych graczy na arenie międzynarodowej. Jak Rosja zbudowała swoją potęgę i czy potrafi ją utrzymać?
-
11.01.2019
ŻADNA kobieta w przedwojennej Polsce nie zrobiła takiej kariery w polityce
Zaszła najwyżej z wszystkich Polek. Po niej żadna inna kobieta tej epoki nie piastowała stanowiska w rządzie. Jej kariera trwała jednak tylko kilka dni. Kim była Irena Kosmowska i co zdążyła osiągnąć?
-
01.01.2019
Prawdziwe początki polskiego feminizmu. Czy pierwsze bojowniczki o równouprawnienie były terrorystkami?
Pomagały konstruować bomby, organizowały zamachy, kierowały magazynami broni. A jednocześnie: domagały się równouprawnienia w każdym obszarze życia. Zdaniem badaczy – to od nich zaczął się polski feminizm.
-
09.11.2018
Ten związek wywołał prawdziwy skandal. Czy szokujące małżeństwo mogło przekreślić karierę Ignacego Daszyńskiego?
Romans z mężatką i nieślubne dziecko? Cóż, każdemu może się zdarzyć. Małżeństwo z aktorką? Zdaniem krakowskiej inteligencji, Daszyński równie dobrze mógł wziąć za żonę prostytutkę! Nawet koledzy-socjaliści byli zszokowani jego wyborem – choć w ich przypadku w grę wchodziły nieco inne względy.
Władza i polityka w XIX wieku
-
14.07.2019
Spektakularny rajd na Wielkopolskę. Tak powinny wyglądać wszystkie polskie powstania
Tadeusz Kościuszko nie mógł chyba wybrać lepszego człowieka, zlecając Janowi Henrykowi Dąbrowskiemu zadanie wywołania powstania w Wielkopolsce. Świeżo upieczony generał zabrał się do rzeczy wzorowo – i odniósł błyskotliwy sukces.
-
04.06.2019
Jak polski książę ocalił pijanych Francuzów przed pewną zagładą
Gdyby nie książę Józef Poniatowski, dla przynajmniej części oficerów i żołnierzy Wielkiej Armii marsz na Rosję skończyłby się dużo wcześniej. Dowodzona przez marszałka Murata straż przednia znalazła się w śmiertelnym niebezpieczeństwie – na szczęście Polak w odpowiednim momencie wkroczył do akcji.
-
01.06.2019
Wielu Polaków twierdziło, że nawet za cara było lepiej. Dlaczego nasi przodkowie tak bardzo nienawidzili Napoleona?
Podręczniki budują obraz Napoleona Bonaparte jako zbawcy Polaków, który niczym rycerz na białym koniu wyzwolił ich spod zaborczego jarzma. Prawda jest jednak zupełnie inna. A francuskie wojska częściej witano okrzykami przerażenia, niż wiwatami.
-
21.04.2018
Czy polskie powstania narodowe miały jakikolwiek sens? Miażdżące refleksje poznańskiego historyka
O powstaniach listopadowym i styczniowym wciąż mówimy z nabożnym respektem. Nie powiodły się, ale przecież nasi przodkowie gotowi byli złożyć ofiarę krwi w nierównym boju. Czy wolno nam ich krytykować? Historyk Marek Rezler nie boi się odpowiadać twierdząco. I nie przebiera w słowach.
Historia wojskowa XIX wieku
-
12.10.2019
Od bólu głowy do ekstazy. Krótka historia wibratora
Podobno z prymitywnej wersji urządzenia do „masażu intymnego” korzystała już Kleopatra. W XX wieku wibratory zrobiły oszałamiającą karierę. Ale pierwotnie wcale nie służyły do osiągania orgazmu… Skoro nie do stymulowania łechtaczki, to do czego ich używano? I dlaczego robili to głównie mężczyźni?
-
28.09.2019
O greckich orgiach, leczniczym masażu genitalnym, skrzyni orgonowej oraz o leczeniu niepłodności klapsami
Wibratory leczące histerię, zabawki erotyczne z domowej apteczki oraz długa lista chorób, które można zwalczyć za pomocą… seksu. Oto historia niekonwencjonalnej medycyny dla ludzi o mocnych nerwach.
-
24.06.2019
Pierwsza Polka z doktoratem z ekonomii. Dlaczego Niemcy ją zamordowali?
W Polsce ta wybitna, znana na całym świecie intelektualistka nie ma najlepszej prasy. Choć zginęła, zanim jeszcze bolszewicy okrzepli u władzy, w ubiegłym roku padła ofiarą ustawy dekomunizacyjnej: skuto upamiętniającą ją tablicę. Za co Polacy jej nie lubią – i czy naprawdę słusznie?
-
15.06.2019
Pierwsza kobieta odznaczona orderem Virtuti Militari
Była urodzonym żołnierzem. Walczyła lepiej i z większym zapałem niż jej koledzy. Mimo ewidentnego bohaterstwa odmówiono jej odznaczenia krzyżem Virtuti Militari. Musiała na to czekać aż dziewięć lat – aż w końcu dostała order… z łaski zaborcy.
Kobiety w XIX wieku
Czy wiesz że...? Ciekawostki o XIX wieku
-
07.10.2019
Kąpiele w radioaktywnych źródłach termalnych, cucenie topielców za pomocą lewatywy z tytoniu i inne absurdalne kuracje w historii
Poznajcie 4 przykłady jednych z najgorszych kuracji w historii. Wspaniale udowadniają, iż kiedyś lekarstwo potrafiło być gorsze od… choroby! Tylko dla ludzi o mocnych nerwach.
-
05.10.2019
Życie uczuciowe i fantazje erotyczne Sienkiewicza
Jeśli myśleliście, że Henryk Sienkiewicz wiódł spokojne życie, to jesteście w błędzie! Choć sam nie potrafił skonsumować własnego małżeństwa podczas podróży poślubnej, to jego zwierzenia z podbojów miłosnych potrafią zawstydzić nawet dzisiaj.
-
02.10.2019
Porzucił syna i ciężarną żonę, tułał się po świecie i zginął w tajemniczych okolicznościach. Czy Piłsudski popełnił samobójstwo?
17 maja 1918 roku z Sekwany wyłowiono zwłoki mężczyzny w średnim wieku. W kieszeni miał dokumenty, z których wynikało, że zmarły to Bronisław Ginet-Piłsudski. Jako oficjalną przyczynę zgonu podano samobójstwo. Ale czy faktycznie starszy brat Józefa Piłsudskiego odebrał sobie życie?
-
28.09.2019
O greckich orgiach, leczniczym masażu genitalnym, skrzyni orgonowej oraz o leczeniu niepłodności klapsami
Wibratory leczące histerię, zabawki erotyczne z domowej apteczki oraz długa lista chorób, które można zwalczyć za pomocą… seksu. Oto historia niekonwencjonalnej medycyny dla ludzi o mocnych nerwach.
Życie codzienne w XIX wieku
-
20.06.2019
Czy Polska naprawdę była krajem bez stosów?
Nowożytna (i nowoczesna) Rzeczpospolita – kraina mlekiem, miodem i tolerancją płynąca. Taki obraz XVI- i XVII-wiecznej Polski, wolnej od prześladowań religijnych, zbrodni inkwizycji i procesów o czary, lansuje się do dziś. Ale czy rzeczywiście nad Wisłą nigdy nie płonęły stosy?
-
25.03.2019
Najbardziej nieudane egzekucje w dziejach [18+]
Mogłoby się wydawać, że nie ma nic prostszego niż wykonanie kary śmierci. Zawiązanie sznura, chwycenie w ręce topora, albo podanie śmiercionośnego zastrzyku nie może chyba być aż tak trudne. Czy jednak na pewno?
-
13.07.2018
Jak naprawdę wygląda przestępczość w Skandynawii? Pora sprawdzić ile prawdy jest w kryminałach!
Bezwzględni politycy, brutalne morderstwa i wszechobecne drobne przestępstwa. Taki obraz Skandynawii wyłania się z kart powieści kryminalnych. Fikcja literacka czy odwzorowanie prawdy policyjnych kartotek?
-
31.05.2018
Historia sado-maso. Kto wymyślił to określenie i skąd wzięła się fascynacja chłostaniem? [18+]
Na początku XX wieku „nawet w kołach lekarskich” termin ten był „obcy i niezrozumiały”. Leon Wachholz, wpływowy biegły sądowy z Krakowa, twierdził, że dla jego kolegów masochizm brzmi jak coś „asyryjskiego, semickiego, w ogóle wschodniego”. Ale na pewno nie seksualnego.