XIX wiek
XIX-wieczna fabryka na rycinie z 1875 roku.
XIX wiek – stulecie uznawane za początek czasów nowoczesnych i umownie traktowane jako odrębna epoka historyczna. Przez wielu badaczy nazywane „najdłuższym stuleciem”. W historii powszechnej za początek XIX wieku tradycyjnie przyjmuje się nie rok 1801, ale 1789 – a więc moment wybuchu rewolucji francuskiej. Z kolei w dziejach Polski za punkt graniczny uchodzi ostatni rozbiór Rzeczypospolitej, zapoczątkowujący okres rozbiorów (1795).
XIX wiek określany był też mianem „wielkiego wieku”, a przede wszystkim – okresu postępu. W jego trakcie doszło do niezwykłego rozwoju nauki i techniki, przekładającego się na każdy niemal aspekt codziennego życia. O ile u jego zarania źródłem energii była głównie praca mięśni lub siła wody, to w sto lat później świat napędzano naftą, parą, gazem i elektrycznością. Glob zmienił się nie do poznania i wyraźnie się skurczył. Za sprawą parowców, kolei żelaznej i pierwszych samochodów możliwe stały się szybkie podróże nie tylko między miastami, ale też państwami czy kontynentami. Powstawały coraz to nowsze środki komunikacji: od telegrafu po telefon. Był to też czas wielkich przemian w mentalności i doktrynach politycznych. Cechował go ostateczny schyłek dawnego porządku (tak zwana Belle epoque) i narodziny nowych pojęć: jak socjalizm, anarchizm, nowocześnie rozumiana demokracja.
Za datę końcową epoki przyjmuje się rok 1914 i wybuch pierwszej wojny światowej. W historii Polski funkcjonuje też data 1918 – a więc zakończenie epoki rozbiorów i moment odzyskania niepodległości.
-
-
Nawet 150 osób asystowało przy porodzie na europejskich dworach. Publiczne porody były normą w epoce nowożytnej
-
Pręt przebił mu czaszkę na wylot i uszkodził mózg. Mężczyzna cudem przeżył i... zrewolucjonizował naukę
-
Napoleon Bonaparte – droga ku chwale wiedzie przez… mosty
-
Zaginione groby i wędrujące trumny Romanowów
-
Wyjątkowo twarda matka, czyli jak świat przekonał się do cesarskiego cięcia
Co nowego w XIX wieku?
Szczególnie polecamy. Nasze najlepsze artykuły o XIX wieku
XIX wiek. O czym piszemy?
Tutaj znajdziecie wszystkie nasze dziewiętnastowieczne ciekawostki. W Europie to epoka rewolucji francuskiej, czasów napoleońskich i utrzymującego się przez kilkadziesiąt lat koncertu mocarstw. W Ameryce to wiek wojny domowej i wielkiej ekspansji na dziki zachód. To także czasy rewolucji w przemyśle, komunikacji i szeroko rozumianej wynalazczości. W XIX wieku powstały zjednoczone Niemcy i Włochy. Rodził się nacjonalizm, feminizm i cała paleta innych, wybuchowych poglądów. To zarazem epoka nieobecności Polski, która z trudem próbowała wrócić na mapę jako Księstwo Warszawskie i tak zwana Kongresówka.
-
13.08.2020
Top 10 najdłużej panujących władców w historii
W minionych stuleciach przeciętna długość życia, nawet wśród uprzywilejowanych kręgów społecznych, oscylowała w okolicach 40-tki. Mimo to niektórym władcom udawało się dożyć bardzo sędziwego wieku i rządzić swoimi państwami przez wiele dekad. Imionami niektórych z nich nawet nazwano epoki historyczne!
-
04.08.2020
Najkrwawszą bitwą I wojny światowej wcale nie było Verdun. Boje toczyły się na… ziemiach polskich!
Do tej wojny Europa i świat szykowały się od dawna. Szykowały się, chociaż powszechne było poczucie, że jest mało prawdopodobna. Krwawe doświadczenia wieku XIX i początku XX zdawały się wystarczającą nauczką dla kolejnych pokoleń. Uważano, że ludzkość wkroczyła w pokojową erę, gdzie wzajemna gospodarcza i polityczna zależność państw od siebie uniemożliwia jakiekolwiek działania agresywne.
-
03.06.2020
Syberia ziemią obiecaną Polaków
Chociaż Syberia kojarzy się z cierpieniem narodu polskiego, wielu naszych rodaków odnalazło tam swoje szczęście. Tam zdobyli oni zaszczyty, szacunek i pieniądze.
-
21.03.2019
Kiedy Rosja stała się światowym graczem? Kulisy historii naszego wielowiekowego sąsiada
Swoją historię wywodzi od księstewka zależnego od Złotej Ordy. Przez wieki pozostawała na uboczu Europy. Dzisiaj jest jednym z najważniejszych graczy na arenie międzynarodowej. Jak Rosja zbudowała swoją potęgę i czy potrafi ją utrzymać?
Władza i polityka w XIX wieku
-
06.09.2020
Napoleon Bonaparte – droga ku chwale wiedzie przez… mosty
Bonaparte przekroczył w swej karierze wiele granic. W pędzie ku sławie i chwale przekroczył bariery wyznaczone przez dotychczasowe liniowe doktryny strategiczne i taktyczne, tworząc armię nowego typu. Mając za nic ludzkie życie, wielokrotnie przekraczał wytrzymałość swoich żołnierzy. Nie oszczędzał jednak również samego siebie, przekraczając granice zdrowego rozsądku.
-
04.08.2020
Najkrwawszą bitwą I wojny światowej wcale nie było Verdun. Boje toczyły się na… ziemiach polskich!
Do tej wojny Europa i świat szykowały się od dawna. Szykowały się, chociaż powszechne było poczucie, że jest mało prawdopodobna. Krwawe doświadczenia wieku XIX i początku XX zdawały się wystarczającą nauczką dla kolejnych pokoleń. Uważano, że ludzkość wkroczyła w pokojową erę, gdzie wzajemna gospodarcza i polityczna zależność państw od siebie uniemożliwia jakiekolwiek działania agresywne.
-
30.11.2019
Kontratak żywych trupów
Chmura trującego gazu przemieszczała się powoli, popychana porannym, letnim wiatrem. Zabijała wszystko na swojej drodze. Kiedy więc żołnierze niemieccy szli ścieżką wydeptaną przez śmierć, a kule i ostrza bagnetów zaczęły niespodziewanie dziurawić ich ciała, pomyśleli, że to zmarli powstali, żeby zemścić się za ich zbrodnię. Obrona Twierdzy Osowiec w 1915 roku była tak makabryczna, że do dziś budzi lęk i przypomina o bestialstwie wojny.
-
14.07.2019
Spektakularny rajd na Wielkopolskę. Tak powinny wyglądać wszystkie polskie powstania
Tadeusz Kościuszko nie mógł chyba wybrać lepszego człowieka, zlecając Janowi Henrykowi Dąbrowskiemu zadanie wywołania powstania w Wielkopolsce. Świeżo upieczony generał zabrał się do rzeczy wzorowo – i odniósł błyskotliwy sukces.
Historia wojskowa XIX wieku
-
13.09.2020
Nawet 150 osób asystowało przy porodzie na europejskich dworach. Publiczne porody były normą w epoce nowożytnej
Monarchinie i księżniczki były pozbawione prywatności podczas jednej z najbardziej intymnych czynności – wydania na świat swojego dziecka. Narodziny dziedzica lub dziedziczki były sprawą wagi państwowej, dlatego należało wyeliminować ryzyko podmiany noworodka.
-
25.08.2020
Wyjątkowo twarda matka, czyli jak świat przekonał się do cesarskiego cięcia
Cesarskie cięcia przeprowadzano już w starożytności, ale bezpieczne stały się dopiero niedawno… W czym bardzo pomogła pewna niezwykle wytrzymała mieszkanka Holsztyna.
-
22.08.2020
Eliza Radziwiłłówna i Wilhelm I Hohenzollern – miłość, która mogła odmienić Europę?
W czasach, gdy Europą rządzili monarchowie, ich życie prywatne miało duży wpływ na politykę. Dlatego można stwierdzić, że gdyby Eliza Radziwiłłówna (1803-1834) poślubiła księcia Wilhelm I Hohenzollern (1797-1888), przyszłego cesarza Wilhelma I, świat mógłby uniknąć I wojny światowej.
-
17.08.2020
Oni zawojowali świat. Poznaj polskich odkrywców, o których do tej pory nie słyszałeś
Arkady Fiedler, Wanda Rutkiewicz czy Maria Skłodowska-Curie to jedni z najbardziej rozpoznawalnych polskich odkrywców świata przyrody, sportu czy nauki. Jednakże nadal pozostaje wielu nieznanych szeroko w naszym kraju nazwisk Polaków rozsławionych w świecie i zasłużonych dla dobra ludzkości. Sprawdź, czy kiedykolwiek o nich słyszałeś.
Kobiety w XIX wieku
Czy wiesz że...? Ciekawostki o XIX wieku
-
13.09.2020
Nawet 150 osób asystowało przy porodzie na europejskich dworach. Publiczne porody były normą w epoce nowożytnej
Monarchinie i księżniczki były pozbawione prywatności podczas jednej z najbardziej intymnych czynności – wydania na świat swojego dziecka. Narodziny dziedzica lub dziedziczki były sprawą wagi państwowej, dlatego należało wyeliminować ryzyko podmiany noworodka.
-
25.08.2020
Wyjątkowo twarda matka, czyli jak świat przekonał się do cesarskiego cięcia
Cesarskie cięcia przeprowadzano już w starożytności, ale bezpieczne stały się dopiero niedawno… W czym bardzo pomogła pewna niezwykle wytrzymała mieszkanka Holsztyna.
-
17.08.2020
Oni zawojowali świat. Poznaj polskich odkrywców, o których do tej pory nie słyszałeś
Arkady Fiedler, Wanda Rutkiewicz czy Maria Skłodowska-Curie to jedni z najbardziej rozpoznawalnych polskich odkrywców świata przyrody, sportu czy nauki. Jednakże nadal pozostaje wielu nieznanych szeroko w naszym kraju nazwisk Polaków rozsławionych w świecie i zasłużonych dla dobra ludzkości. Sprawdź, czy kiedykolwiek o nich słyszałeś.
-
09.08.2020
Wnuk królowej Wiktorii legendarnym Kubą Rozpruwaczem?
W grudniu 1970 roku ponad 2000 tytułów prasowych na całym świecie zamieściło sensacyjną informację dotyczącą możliwej tożsamości Kuby Rozpruwacza, która pozostawała nieznana od roku 1888, to jest od chwili popełnienia brutalnych morderstw. Dziennikarze wysunęli hipotezę, że przestępcą był członek brytyjskiej rodziny królewskiej – Albert Wiktor, książę Clarence i Avondale, wnuk królowej Wiktorii i syn Edwarda księcia Walii.
Życie codzienne w XIX wieku
-
20.09.2020
Poszukiwany żywy lub martwy. Zagadka śmierci Jesse’ego Jamesa
Legendarna postać najsłynniejszego rewolwerowca na Dzikim Zachodzie stała się pożywką dla wyobraźni autorów książek i filmów. Oliwy do ognia dodała tajemnicza relacja Calamity Jane – czyżby Jesse James przeżył zdradę, a w grobie pochowano kogoś innego?
-
09.08.2020
Wnuk królowej Wiktorii legendarnym Kubą Rozpruwaczem?
W grudniu 1970 roku ponad 2000 tytułów prasowych na całym świecie zamieściło sensacyjną informację dotyczącą możliwej tożsamości Kuby Rozpruwacza, która pozostawała nieznana od roku 1888, to jest od chwili popełnienia brutalnych morderstw. Dziennikarze wysunęli hipotezę, że przestępcą był członek brytyjskiej rodziny królewskiej – Albert Wiktor, książę Clarence i Avondale, wnuk królowej Wiktorii i syn Edwarda księcia Walii.
-
02.05.2020
Najgłośniejsza afera pedofilska wiktoriańskiej Anglii. Dzieci porywano, gwałcono i sprzedawano do burdeli
Kiedy w lipcu 1885 roku „The Pall Mall Gazette” opublikowała pierwszy z serii kontrowersyjnych artykułów o prostytucji dziecięcej, w Londynie wybuchł skandal. Sześciostronicowy tekst o gwałtach na dziewicach i sprzedawaniu nieletnich do domów uciechy był zaledwie preludium do największej afery pedofilskiej wiktoriańskiej Anglii.
-
07.01.2020
„Cały czas mówiło się tylko o śmierci – kto umarł wczoraj, kto umierał dzisiaj, a kto będzie martwy jutro”. Co działo się w brytyjskich obozach koncentracyjnych?
To miała być „humanitarna wojna”, bez niepotrzebnego rozlewu krwi, bezsensownych ofiar i przemocy. Szybko zmieniła się w poligon doświadczalny, gdzie testowano rozwiązania, stosowane później podczas obu światowych konfliktów – między innymi obozy koncentracyjne, które Brytyjczycy tworzyli na długo przedtem, niż na ten sam pomysł wpadli Niemcy…