XIX wiek
XIX-wieczna fabryka na rycinie z 1875 roku.
XIX wiek – stulecie uznawane za początek czasów nowoczesnych i umownie traktowane jako odrębna epoka historyczna. Przez wielu badaczy nazywane „najdłuższym stuleciem”. W historii powszechnej za początek XIX wieku tradycyjnie przyjmuje się nie rok 1801, ale 1789 – a więc moment wybuchu rewolucji francuskiej. Z kolei w dziejach Polski za punkt graniczny uchodzi ostatni rozbiór Rzeczypospolitej, zapoczątkowujący okres rozbiorów (1795).
XIX wiek określany był też mianem „wielkiego wieku”, a przede wszystkim – okresu postępu. W jego trakcie doszło do niezwykłego rozwoju nauki i techniki, przekładającego się na każdy niemal aspekt codziennego życia. O ile u jego zarania źródłem energii była głównie praca mięśni lub siła wody, to w sto lat później świat napędzano naftą, parą, gazem i elektrycznością. Glob zmienił się nie do poznania i wyraźnie się skurczył. Za sprawą parowców, kolei żelaznej i pierwszych samochodów możliwe stały się szybkie podróże nie tylko między miastami, ale też państwami czy kontynentami. Powstawały coraz to nowsze środki komunikacji: od telegrafu po telefon. Był to też czas wielkich przemian w mentalności i doktrynach politycznych. Cechował go ostateczny schyłek dawnego porządku (tak zwana Belle epoque) i narodziny nowych pojęć: jak socjalizm, anarchizm, nowocześnie rozumiana demokracja.
Za datę końcową epoki przyjmuje się rok 1914 i wybuch pierwszej wojny światowej. W historii Polski funkcjonuje też data 1918 – a więc zakończenie epoki rozbiorów i moment odzyskania niepodległości.
-
-
Ludojady z Tsavo. Miały zabić nawet ponad 100 bezbronnych ludzi
-
Wielka polityka, wielkie postacie i wielkie osobiste tragedie. Nieprawdopodobna historia Czartoryskich
-
Książki oprawione w ludzką skórę – makabra czy… romantyczny gest?
-
Familia książąt Czartoryskich. Jedyna w Europie rodzina prywatna, która ma własne dzieje polityczne
-
Ateny 1896. Pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie
Co nowego w XIX wieku?
XIX wiek. O czym piszemy?
Tutaj znajdziecie wszystkie nasze dziewiętnastowieczne ciekawostki. W Europie to epoka rewolucji francuskiej, czasów napoleońskich i utrzymującego się przez kilkadziesiąt lat koncertu mocarstw. W Ameryce to wiek wojny domowej i wielkiej ekspansji na dziki zachód. To także czasy rewolucji w przemyśle, komunikacji i szeroko rozumianej wynalazczości. W XIX wieku powstały zjednoczone Niemcy i Włochy. Rodził się nacjonalizm, feminizm i cała paleta innych, wybuchowych poglądów. To zarazem epoka nieobecności Polski, która z trudem próbowała wrócić na mapę jako Księstwo Warszawskie i tak zwana Kongresówka.
- Władza i polityka w XIX wieku
-
26.11.2020
Wielka polityka, wielkie postacie i wielkie osobiste tragedie. Nieprawdopodobna historia Czartoryskich
Choć urodzili się w wyjątkowej rodzinie i w wyjątkowych czasach, kochali i nienawidzili jak wszyscy inni. Bywali wielcy i podli, wierni i zdradliwi, dobroczynni i mali, rozważni i romantyczni. O jednym z najważniejszych rodów w dziejach Polski opowiada Zofia Wojtkowska.
-
18.11.2020
Familia książąt Czartoryskich. Jedyna w Europie rodzina prywatna, która ma własne dzieje polityczne
Każdy z nich wniósł do historii tak wielki wkład, że dziś bez obawy możemy powtórzyć słowa Mickiewicza: „Familia książąt Czartoryskich, nazwana w Polsce w ostatnich czasach po prostu «Familią», (…) zasługuje zapewne na osobną historię”.
-
27.10.2020
Bohater z przypadku. Niezwykła kariera Ulyssesa Granta
„Me serce podnosiło się wyżej i wyżej, dopóki nie poczułem, że jest już w moim gardle. Oddałbym wszystko, by być z powrotem w Illinois” – tak pisał po latach o prowadzonym przez siebie natarciu człowiek, który nie mógł patrzeć na krew, ale nią bezlitośnie szafował, który nienawidził wojny, lecz tak naprawdę był do niej stworzony.
-
13.08.2020
Top 10 najdłużej panujących władców w historii
W minionych stuleciach przeciętna długość życia, nawet wśród uprzywilejowanych kręgów społecznych, oscylowała w okolicach 40-tki. Mimo to niektórym władcom udawało się dożyć bardzo sędziwego wieku i rządzić swoimi państwami przez wiele dekad. Imionami niektórych z nich nawet nazwano epoki historyczne!
- Historia wojskowa XIX wieku
-
27.10.2020
Bohater z przypadku. Niezwykła kariera Ulyssesa Granta
„Me serce podnosiło się wyżej i wyżej, dopóki nie poczułem, że jest już w moim gardle. Oddałbym wszystko, by być z powrotem w Illinois” – tak pisał po latach o prowadzonym przez siebie natarciu człowiek, który nie mógł patrzeć na krew, ale nią bezlitośnie szafował, który nienawidził wojny, lecz tak naprawdę był do niej stworzony.
-
06.09.2020
Napoleon Bonaparte – droga ku chwale wiedzie przez… mosty
Bonaparte przekroczył w swej karierze wiele granic. W pędzie ku sławie i chwale przekroczył bariery wyznaczone przez dotychczasowe liniowe doktryny strategiczne i taktyczne, tworząc armię nowego typu. Mając za nic ludzkie życie, wielokrotnie przekraczał wytrzymałość swoich żołnierzy. Nie oszczędzał jednak również samego siebie, przekraczając granice zdrowego rozsądku.
-
04.08.2020
Najkrwawszą bitwą I wojny światowej wcale nie było Verdun. Boje toczyły się na… ziemiach polskich!
Do tej wojny Europa i świat szykowały się od dawna. Szykowały się, chociaż powszechne było poczucie, że jest mało prawdopodobna. Krwawe doświadczenia wieku XIX i początku XX zdawały się wystarczającą nauczką dla kolejnych pokoleń. Uważano, że ludzkość wkroczyła w pokojową erę, gdzie wzajemna gospodarcza i polityczna zależność państw od siebie uniemożliwia jakiekolwiek działania agresywne.
-
30.11.2019
Kontratak żywych trupów
Chmura trującego gazu przemieszczała się powoli, popychana porannym, letnim wiatrem. Zabijała wszystko na swojej drodze. Kiedy więc żołnierze niemieccy szli ścieżką wydeptaną przez śmierć, a kule i ostrza bagnetów zaczęły niespodziewanie dziurawić ich ciała, pomyśleli, że to zmarli powstali, żeby zemścić się za ich zbrodnię. Obrona Twierdzy Osowiec w 1915 roku była tak makabryczna, że do dziś budzi lęk i przypomina o bestialstwie wojny.
- Kobiety w XIX wieku
-
26.11.2020
Wielka polityka, wielkie postacie i wielkie osobiste tragedie. Nieprawdopodobna historia Czartoryskich
Choć urodzili się w wyjątkowej rodzinie i w wyjątkowych czasach, kochali i nienawidzili jak wszyscy inni. Bywali wielcy i podli, wierni i zdradliwi, dobroczynni i mali, rozważni i romantyczni. O jednym z najważniejszych rodów w dziejach Polski opowiada Zofia Wojtkowska.
-
18.11.2020
Familia książąt Czartoryskich. Jedyna w Europie rodzina prywatna, która ma własne dzieje polityczne
Każdy z nich wniósł do historii tak wielki wkład, że dziś bez obawy możemy powtórzyć słowa Mickiewicza: „Familia książąt Czartoryskich, nazwana w Polsce w ostatnich czasach po prostu «Familią», (…) zasługuje zapewne na osobną historię”.
-
25.10.2020
Była nazywana babcią Europy, choć tak naprawdę nie znosiła dzieci. Nawet własnych…
Mimo że królowa Wiktoria miała aż dziewięcioro synów i córek, tak naprawdę nie przepadała za dziećmi. Bała się posiadania potomstwa, a na każdą kolejną ciążę reagowała z rozdrażnieniem. Najbardziej denerwowały ją niemowlaki, które porównywała do… ropuch.
-
21.10.2020
Piekło kobiet pod bożym dachem. Za zamkniętymi drzwiami azylów Magdalenek rozgrywała się tragedia
W 1993 roku jeden z dublińskich zakonów sprzedał ziemię deweloperowi. Oprócz terenu zgromadzenie nieumyślnie przekazało tajemnicę, która wstrząsnęła opinią publiczną. Podczas budowy natrafiono na zbiorową mogiłę 155 kobiecych ciał. Anonimowy grób był zaledwie pierwszym z wielu makabrycznych sekretów instytucji, która miała pomagać „zagubionym”…
- Życie codzienne w XIX wieku
-
30.11.2020
Wielki pisarz założył… własny ruch religijny i został za to ekskomunikowany. Czym był tołstoizm?
Hrabia Lew Tołstoj jest jednym z największych powieściopisarzy w historii. Nie wszyscy wiedzą, że był on też myślicielem i twórcą ruchu religijno-społecznego – tołstoizmu. Jego poglądy okazały się jednak dla Cerkwi prawosławnej nie do zaakceptowania, więc obłożyła go ekskomuniką. Czy zasłużenie?
-
23.11.2020
Książki oprawione w ludzką skórę – makabra czy… romantyczny gest?
Co byście powiedzieli, gdyby ktoś, chcąc wyrazić swoją miłość, podarował wam cząstkę siebie? Dosłownie! Na przykład w formie romantycznych sonetów elegancko oprawionych w… ludzką skórę. Brzmi jak historia z horroru? Niekoniecznie. Nasi przodkowie żyli w przekonaniu, iż marnowanie ładnych kawałków ich skóry to nie zawsze dobry pomysł.
-
10.11.2020
Ateny 1896. Pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie
Poniedziałek Wielkanocny 6 kwietnia 1896 roku. Na Panathinaiko Stadio w Atenach zachwycony tłum stał się świadkiem epokowego wydarzenia. Oto grecki król Jerzy I przy akompaniamencie orkiestry i chóru otworzył Igrzyska I Olimpiady. Pierwsze w nowożytnej historii.
-
08.11.2020
Od diabelskiego do boskiego napoju. Burzliwe dzieje kawy
Kawa ma dzisiaj miliony zwolenników. Wielu ludzi nie wyobraża sobie dnia bez filiżanki tego aromatycznego napoju. Można go pić na rozmaite sposoby: z mlekiem, alkoholem, bitą śmietaną, na gorąco i na zimno. Lista ta jest równie długa i zawiła, co… sama historia kawy.
- Przestępczość w XIX wieku
-
27.11.2020
Ludojady z Tsavo. Miały zabić nawet ponad 100 bezbronnych ludzi
Pojawiały się nocą, pokonywały ogrodzenia, omijały zasieki, niestraszny był im ogień. Wdzierały się do namiotów i wywlekały swoje ofiary na zewnątrz, by ostrymi kłami wbijać się w ich ciała, wyrywać i pożerać płaty mięsa. Pod koniec XIX wieku brytyjska ekipa kładąca linię kolejową w Afryce wschodniej przeżyła prawdziwe piekło. Dwa lwy ludojady zabiły nawet ponad 100 robotników.
-
20.09.2020
Poszukiwany żywy lub martwy. Zagadka śmierci Jesse’ego Jamesa
Legendarna postać najsłynniejszego rewolwerowca na Dzikim Zachodzie stała się pożywką dla wyobraźni autorów książek i filmów. Oliwy do ognia dodała tajemnicza relacja Calamity Jane – czyżby Jesse James przeżył zdradę, a w grobie pochowano kogoś innego?
-
09.08.2020
Wnuk królowej Wiktorii legendarnym Kubą Rozpruwaczem?
W grudniu 1970 roku ponad 2000 tytułów prasowych na całym świecie zamieściło sensacyjną informację dotyczącą możliwej tożsamości Kuby Rozpruwacza, która pozostawała nieznana od roku 1888, to jest od chwili popełnienia brutalnych morderstw. Dziennikarze wysunęli hipotezę, że przestępcą był członek brytyjskiej rodziny królewskiej – Albert Wiktor, książę Clarence i Avondale, wnuk królowej Wiktorii i syn Edwarda księcia Walii.
-
02.05.2020
Najgłośniejsza afera pedofilska wiktoriańskiej Anglii. Dzieci porywano, gwałcono i sprzedawano do burdeli
Kiedy w lipcu 1885 roku „The Pall Mall Gazette” opublikowała pierwszy z serii kontrowersyjnych artykułów o prostytucji dziecięcej, w Londynie wybuchł skandal. Sześciostronicowy tekst o gwałtach na dziewicach i sprzedawaniu nieletnich do domów uciechy był zaledwie preludium do największej afery pedofilskiej wiktoriańskiej Anglii.