Wbijał słupy graniczne dziesiątki kilometrów w głąb potężnej Rzeszy. Zajął najwspanialsze miasto Wschodu. Podbił Czechy, Morawy, Słowację, a nawet Prusy. Miał rozmach. Jak nikt przed nim i nikt w kolejnych wiekach.
1. Kijów
Jeżeli w średniowiecznej Polsce kronikarze ułożyliby listę największych podbojów Bolesława Chrobrego, to zajęcie Kijowa znalazłoby się na pierwszym miejscu. Wystarczy zajrzeć do kroniki Anonima zwanego Gallem, który pisał o polskim królu z perspektywy niecałych stu lat. Większość sukcesów militarnych Chrobrego zbywa jednym zdaniem, za to o wyprawie na Kijów pisze wręcz z fanowskim zapamiętaniem.
Latem 1018 roku Bolesław Chrobry najpierw nad Bugiem rozbił armię ruskiego księcia Jarosława Mądrego, a następnie zjawił się pod Kijowem, którego przerażeni mieszkańcy otworzyli przed nim bramy, błagając o litość i oferując tron Rusi Kijowskiej. Chrobry poczuł się tak pewnie, że niedługo potem wysłał poselstwo do cesarza bizantyńskiego Bazylego II Bułgarobójcy, oferując mu sojusz, a w przeciwnym razie grożąc wojną. Czy to przejaw megalomanii? Może. A może raczej: przejaw zrozumienia nowo zdobytej potęgi.
fot.domena publicznaPo zajęciu Kijowa Chrobry był tak pewny siebie, że groził władcy Bizancjum – Bazylemu II.
2. Praga
Zajęcie Pragi w 1003 roku było majstersztykiem politycznym. W Czechach walki na szczytach władzy były wyjątkowo krwawe, nawet jak na średniowieczne standardy. Bolesław Chrobry na swój sposób dolał benzyny do ognia, bo pomógł odzyskać tron swojemu kuzynowi i imiennikowi – Bolesławowi Rudemu, słynącemu z okrucieństwa.
Wnet potem Rudy wydał ucztę, na którą zaprosił przedstawicieli potężnego rodu Wrszowców, z którymi oficjalnie zamierzał się pojednać i wybaczyć mu niedawne wygnanie. W rzeczywistości skończyło się czeską „nocą świętego Bartłomieja”, bo na polecenie Bolesława Rudego pijani biesiadnicy zostali zaszlachtowani niczym wieprze.
Niedługo potem zjawiło się przed Chrobrym poselstwo z prośbą, aby położył kres krwawym rozgrywkom. Polski książę najpierw zaprosił do siebie Bolesława Rudego, którego spił, uwięził i oślepił. Później udał się do Pragi, gdzie ogłoszono go nowym władcą Czech i, jak nakazywała tradycja, zasiadł na miejscowym kamiennym tronie. Tym samym został nowym księciem: według czeskiej numeracji Bolesławem IV.
3. Łużyce i Milsko
Łużyce i Milsko to, przenosząc na dzisiejszy podział administracyjny Niemiec, poważny fragment krajów związkowych Saksonia i Brandenburgia. Bolesław Chrobry zajął je w 1002 roku, korzystając z zamieszania jakie powstało w Rzeszy po niespodziewanej śmierci niewiele ponad dwudziestoletniego cesarza Ottona III. Później ze zmiennym szczęściem walczył o nie z Henrykiem II, kolejnym niemieckim władcą – aż dopiął swego, co potwierdził traktat pokojowy zawarty w 1018 roku w Budziszynie.
Na liście podbojów pierwszego polskiego króla miejscowości jak Budziszyn czy Lubusza nie brzmią tak efektownie jak Kijów czy Praga, ale sukces był to niemały, skoro cesarz Henryk II, oficjalnie uznawany za zwierzchnika całego chrześcijańskiego świata, mimo ponawianych wypraw przeciwko Polsce, musiał w tej kwestii ustąpić.
4. Prusy
Podbój Prus był wielkim wyzwaniem. Jak pisał kronikarz Wincenty zwany Kadłubkiem, ich ziemie były „zupełnie pozbawione sztucznego obwarowania, lecz niedostępne z powodu naturalnego położenia. U samego wstępu jest matecznik zewsząd zarosły gąszczem ciernistych krzaków, gdzie pod zielenią trawy kryje się otchłań błotnej smoły”. Wprawdzie Kadłubek tworzył swoją kronikę na początku XIII wieku, ale opis ten równie dobrze pasuje do sytuacji o dwa stulecia wcześniejszej.
fot.domena publicznaChrobry był nie tylko doskonałym wojownikiem, ale też przebiegłym i bezwzględnym politykiem. Często korzystał z podstępu, aby osiągnąć zamierzony cel. Na ilustracji XIX-wieczne wyobrażenie Bolesława planującego kolejne podboje.
Piastowscy książęta nie potrafili złamać Prusów, w walkach z nimi w 1166 roku poległ nawet książę sandomierski Henryk, syn Bolesława Krzywoustego. Pomysł, aby wykończyć ich krzyżackimi rękami, okazał się niefortunny, bo Krzyżacy po wykończeniu Prusów gotowi byli zrobić to samo z państwem polskim, ale… Ale w dziejach Piastów znalazł się władca, który już wcześniej podbił Prusy. Rzecz jasna – Bolesław Chrobry.
Wspomina o tym kilka źródeł, ale bardzo ogólnikowo. Historycy zakładają, że zmusił do płacenia danin te plemiona pruskie, których tereny graniczyły bezpośrednio z Polską. Jak daleko sięgała polska strefa wpływów, nie wiadomo. Niemieckie źródła wspominają, że Mieszko II, syn i następca Chrobrego, w czasie najazdu na Rzeszę był wspierany przez pogan, w których zazwyczaj upatruje się Prusów, których ziemie znalazły się w granicach państwa polskiego.
5. Słowacja
Z podbojem dzisiejszej Słowacji jest podobna sytuacja jak z Prusami, bo źródła na ten temat można policzyć na palcach jednej ręki. Pewne są dwa fakty: 1) Bolesław Chrobry walczył o te ziemie z Węgrami; 2) Bolesław Chrobry przesunął granice swojego państwa aż po rzekę Dunaj. Niewiele. A i tak brzmi imponująco.
fot.materiały prasoweWojowie Chrobrego byli zdyscyplinowani i zabójczo skuteczni. Na ilustracji obraz Michała Byliny pod tytułem „Bolesławowa drużyna”.
6. Morawy
Bolesław Chrobry, prowadząc swoich wojów na tereny dzisiejszej Słowacji, raczej nie przedzierał się przez Tatry, lecz uderzył z Moraw, które podporządkował sobie najprawdopodobniej w 1002 roku. Dzięki temu zyskał znakomitą bazę wypadową nie tylko na Słowację, ale też na Czechy i bawarską Marchię Wschodnią, która później zostanie nazwana Austrią. Polski książę chętnie korzystał z takiej opcji, a „morawscy wojownicy Bolesława” nieraz brali udział w najazdach na Rzeszę.
7. Kraków
Jeżeli Bolesław Chrobry zdobył Kraków, to byłby to jego najtrwalszy sukces – patrząc z perspektywy tysiąca lat. Pytanie, czy rzeczywiście właśnie jemu należy przypisywać rzeczony sukces? Wiadomo, że w chwili spisania dokumentu „Dagome iudex” (gdzieś między 985 a 992 rokiem) Kraków znajdował się poza granicami monarchii Mieszka I, ojca Bolesława. W marcu 1000 roku gród Kraka uznawał władzę Chrobrego, bo właśnie wtedy biskup krakowski został podporządkowany arcybiskupowi gnieźnieńskiemu. Zatem musiał zostać zdobyty między 985 a 1000 rokiem – pytanie dokładnie kiedy.
Jedno źródło podaje konkretną datę. Według czeskiego kronikarza Kosmasa w 999 roku polski książę Mieszko zdobył Kraków. Problem w tym, że Mieszko I zmarł siedem lat wcześniej. Błąd zatem tkwi albo w imieniu, albo w dacie. Więcej wskazuje na opcję, że czeski dziejopis pomylił imiona, tym bardziej, że w dalszej części kroniki Bolesława Chrobrego nazywa zwykle Mieszkiem, a inne wydarzenia, które odnotował pod 999 rokiem, rzeczywiście miały miejsce… w 999 roku.
fot.domena publicznaBolesław Chrobry był bez wątpienia największym zdobywcą w historii Piastów. Na ilustracji XIX wieczny podobizna władcy.
Przypuszcza się, że zdobycie bogatego Krakowa pozwoliło Bolesławowi zgromadzić fundusze na organizację zjazdu gnieźnieńskiego, na którym olśnił przepychem cesarza Ottona III i jego otoczenie.
Podboje Bolesława Chrobrego aż trudno zliczyć. Dynastia Piastów już nigdy nie doczekała się władcy, który działałby z podobnym rozmachem. Wprawdzie większość zdobyczy Bolesława okazała się nietrwała, panowaniem w Kijowie i w Pradze cieszył się relatywnie krótko, ale w niczym to nie umniejsza jego militarnym czy politycznym dokonaniom. Większość wczesnośredniowiecznych „imperiów” żyła niewiele dłużej niż ich twórcy, by wspomnieć monarchie Karola Wielkiego, księcia morawskiego Świętopełka Wielkiego czy duńskiego króla Knuta Wielkiego, swoją drogą siostrzeńca Bolesława Chrobrego.
O nich wszystkich świat pamięta jako o wybitnych strategach i wojownikach. Najwyższa pora, by do tego grona zaliczyć także współtwórcę Polski. Bo biorąc pod uwagę realia w jakich działał, a szczególnie potencjał państwa pozostawionego mu przez ojca, naprawdę w niczym nie ustępował wodzom pokroju Aleksandra Wielkiego. A niejednego z nich pewnie nawet przewyższał!
Bibliografia:
Artykuł powstał w oparciu o materiały zebrane przez autora podczas pisania książki Narodziny potęgi. Wszystkie podboje Bolesława Chrobrego (CiekawostkiHistoryczne.pl 2017).
KOMENTARZE (23)
Akurat Bolek nigdy nie dowodził tak licznym wojskiem jak Julek więc z militarnego punku widzenia nieprawda. Uwzieliscie się na czuprynnego a to był kozak panny za nim szalały mężczyźni oddawali krew a potomnosc uczyła się jasno wyrazac myśli na podstawie jego piśmiennictwa. BTW musze spojrzeć w kalendarz czy juz wyszła najnowsza książka Majkela. Ave!
@Sokole Oko: Szanowny Panie – to porównanie można potraktować również jako metaforę :) Odpowiadając na pytanie – najnowsza książka p. Morysa-Twarowskiego już wyszła, więc śmiało można oddawać się lekturze. Pozdrawiamy :)
są wspomniane Łużyce i Milsko, ale gdzie jest Miśnia? co prawda była w jego rękach niedługo podobnie jak Praga, ale warto o tym terytorium wspomnieć. ówczesna granica na Soławie to najdalej na zachód położona zdobycz w historii Polski
@paydar: Dziękujemy za tę słuszną uwagę. Niestety w jednym artykule nie da się poruszyć wszystkich kwestii – ograniczenia objętościowe są nieubłagane. Jeśli ta tematyka Pana interesuje zachęcamy do lektury „Narodzin potęgi” :)
Szkoda tylko że nie mamy pieniędzy żeby nakręcić film- superprodukcję o Bolesławie Chrobrym czy innym interesującym wydarzeniu lub postaci z naszej historii. Niestety nie umiemy też za bardzo kręcić filmów historycznych, podobno W. Smarzowski ma coś tam nakręcić o Piastach ale on jest dobry w kręceniu filmów o współczesnych patologiach a nie historycznych. Chociaż akurat Wołyń mu się udał.
@Jarema: Może kiedyś pieniądze się znajdą? Pytanie tylko kiedy i czy rzeczywiście, tak jak Pan marzy, znajdzie się ktoś kto zrobi coś naprawdę 'dobrego’.
Scenarzysta musiałby coś tam poczytać, będzie ciężko :)
Na wstępie przeczytałem tą książkę (dobry, podobny styl jak u S. Kopra) jak i jeszcze parę innych książek o wczesnych Piastach, przymierzam się do E. Cherezińskiej, może w zimę przeczytam. Problem z naszym kinem historycznym jest taki że albo nie ma pieniędzy co widać (Wojna i Miłość 1920) albo nie ma pomysłu i do tego się naściąga gwiazdeczek- celebrytów (Bitwa Warszawska) albo nakręci się filmy gdzie Polacy to święci walczący za naszą i waszą (Hubal, ogólnie większość) albo gdzie Polacy to banda degeneratów (Pokłosie)
Obawiam się że Bolesław Chrobry byłby albo pokazany jako połączenie geniuszu z wielką hojnością i humanitarnością albo jako krwawy i zboczony psychopata. Brakuje nam brytyjskiego kunsztu- film o Elżbiecie Wielkiej ukazał ją jako osobę pełną wad i zalet i dzięki temu jak najbardziej ludzką a przez tą wielką zarazem.
@Jarema: Na szczęście mamy autorów, którzy piszą o tych postaciach jako ludziach „z krwi i kości”. Proszę jednak nie tracić nadziei – może nowe pokolenie reżyserów wniesie coś nowego do polskiego kina historycznego? Chociaż zdecydowanie rozumiem Pana obawy i nie mogę się z nimi nie zgodzić. Takich filmów brakuje. A gdybanie czy może w przyszłości ktoś się znajdzie i zrobi coś dobrego to niestety małe pocieszenie.
Może trzeba poprosić E. Cherezińską o napisanie scenariusza do takego filmu? A nie przecież ona już to zrobiła :) Patrz Gra w kości :) Ale też inne jak chociażby Harda i Królowa :)
Wielka Lechia – to jest to.
Drogi komentatorze, Wielka Lechia to mit, nie fakt…
Mit o ktorym pisza kroniki ciekawe ?
Dzień dobry Droga redakcjo , oraz sznowni komentatorzy.Mimo , że z reguły nigdy nie zagłębiem się w takie tematy jak Wielka Lechia, to tyle tego znalazłem w Internecie , że mimo oporów postanowiłem zobaczyć co jest na rzeczy.Po przeczytaniu kilku wypocin , przepraszam inaczej tego nie da się nazwać okazało się , że jedyny udokumentowany fakt na ten gorący temat to Lechia Gdańsk, klub piłkarski gwoli wyjaśnienia dla mniej zorientowanych w temacie piłki nożnej, której oprócz historii jestem fanatykiem.Niestety tej Lechii też daleko do wielkości, w tym miejscu chcę przeprosić kibiców tego klubu i dodać dla Nich na pocieszenie , że pamiętam czasy gdy Lechia była naprawdę Wielka i z powodzeniem stawiała czoło Juventusowi , jeszcze nie tak dawno Barcelonie.Droga redakcjo może Wy coś wiecie więcej na wspominany wyżej temat .Pozdrawiam Was serdecznie i przepraszam teraz z kolei kibiców ciekawostek historycznych za mój komentarz , w którym było więcej o sporcie niż historii.
Panie Krzysztofie, to się nazywa subtelna krytyka ;) Niby nic wprost Pan o Wielkiej Lechii nie napisał, a dosłownie „zmiażdżył” Pan ten mit. Gratulujemy inwencji i naprawdę świetnego pióra. Pozdrawiamy :)
Lechici to mit narodowy, ale trzeba przyznać, że nawet wikingowie trochę się cykali :)
Bolesław również był Wielki, do II WŚ Polacy określali Bolesława właśnie takim mianem. Niestety propaganda ZSRR przypisała polskiemu władcy przydomek Chrobry i tak zostało. Co do artykułu, w przeciwieństwie do Juliusza, Bolesław nie miał znaczniej administracji. Aby w owym czasie utrzymać tak ogromne terytorium i zabezpieczyć je przed wrogami, niezbędna była nie tylko strategia militarna, ale przede wszystkim dyplomatyczna i administracyjna. Warto było oddać Czechy w zamian za Milsko i Łużyce. Warto było oddać Morawy, Węgrom w zamian podbijając Prusy. Od śmierci Chrobrego Polska musi czekać aż do Jagiellonów, aby odzyskać znaczenie w tej części Europy.
Książę Bolesław był zwykłym ritter-rauberem (rycerzem rabusiem), który jak wielu innych możnych jego czasów, dorabiał się bogactwa na rabunkach i podbojach dóbr sąsiadów. Ale, że to wg polskich historyków jeden z twórców tzw. polskiej państwowości, traktuje się go jako wielkiego polskiego męża stanu. A co on po sobie pozostawił, poza zbójeckimi wyprawami i podbojami ?
Państwo Bolesława nie było żadną Polską, tylko prywatną własnością książęcą, a po jego królewskiej koronacji ziemiami króla Bolesława z rodu Piastów plemienia Polan.
@zak1953 – co za obrzydliwe insynuacje – Bolesław I był depozytariuszem Korony Cesarza Świetego Cesarstwa Rzymskiego w okresie przedłużających się wyborów jako senior mający ziemie w granicach Cesarstwa (Ślask i Obry aż do rzeki Warty). Spotykał się z Papieżem i Cesarzem (w rzeczywistości ” zjazd” był w Szprotawie na Śląsku nie w Gnieźnie).
Autor insynuacji o rycerzu rabusiu jest chyba zgorzkniałym Ukraińcem a nie słusznie bo takiej narodowości wówczas jeszcze nie było, Kijów zaś był miastem Rusów -Waregów otoczonym od południa (Rzeka Roś, Worskia) wioskami z przesiedlonymi z terenów Polski wieśniakami.
Dagome iudex to dokument powierzający opiece Papieża (od tego terenu Mieszko I płacił bezpośrednio świętopietrze) jego ziemie dziedziczne ! (prywatne feudalne państwo). To nie to samo co podległe mu tereny poboczne jak Śląsk Środkowy, Pomorze Gdańskie czy Chrobacja (Dawniej państwo Krakowskie – katolicyzm obrządku słowiańskiego) Bolesław I zwany Chrobrym (od Chrobacji) dziedziczył Kraków i Chrobację – nie zdobywał jej !
Bolesław I „Chrobry” odzyskał utracony w 981 Przemyśl i Sanok w początkach swego panowania także Halicz, Ks. Trembowlańskie i Podole Kamienieckie (utracił je w 1025 roku -Nestor)
Generalnie artykuł powiela teorie prorosyjskie z czasów PRL.
„Zdobycie” Krakowa przez Bolesława Chrobrego nie było żadnym zwycięstwem. Przed nim rządziła tam dynastia Wyszewiców. Ostatni męski potomek tego rodu Dobromir Wyszewic miał tylko córkę: Emnildę (prawdopodobnie). I po tym jak Cesarz niemiecki zwolnił po śmierci Mieszka Bolesława z bycia zakładnikiem ten w pierwszej chwili wyjechał na Węgry i tam drogą dyplomatyczną zdołał ożenić się z Emnildą i to cała sprawa. Później dopiero odzyskał po ojcu kraj Polan. Nie było żadnych walk, żadnej wojny. Wojny były dopiero wtedy kiedy nie można było czegoś przeprowadzić drogą zabiegów dynastycznych. Proszę pamiętać że to były czasy ŚREDNIOWIECZA.
Całkowita swobodna fantazja, bez żadnego oparcia w źródłach. Dobromir musiał być jakimś małym księciem na Połabiu, bo Thietmar pisze o nim jak o osobie dobrze znanej jego czytelnikom, czyli Sasom ze wschodniego pogranicza.