Breżniew był straszliwym obżartuchem, Gorbaczow wydziwiał nawet przy śniadaniu a Jelcyn wiadrami pił czystą wódkę. Jakie tajemnice skrywała i skrywa kuchnia Kremla?
Włodzimierz Lenin na jedzenie nie zwracał większej uwagi, a obiady i kolacje nazywał otwarcie „karmieniem”. Wódz rewolucji musiał myśleć o przyszłości całej ludzkości, a nie zajmować się tak przyziemnymi sprawami jak kulinaria! Podobno nie potrafił nawet podać swoich ulubionych potraw. Faktem jest, że pierwsi bolszewicy odżywiali się skromnie: rzadka zupa, kasza i herbata. Jedyną ekstrawagancją, na jaką pozwalał sobie Włodzimierz Iljicz, był kufel dobrego piwa. Lenin urodził się w Symbirsku nad Wołgą (aktualnie Uljanowsk), który do dziś słynie ze świetnej marki piwa Żygułowskie. Poza tym przebywał długo w Niemczech, Anglii, Szwajcarii, więc dobre piwa poznał doskonale.
Biesiada po gruzińsku ze Stalinem
Józef Stalin wznosi toast. Podczas kremlowskich biesiad wychylał kielichy przedniego gruzińskiego wina.
Zupełnie inaczej do uciech stołu podchodził Józef Stalin, który wychował się w Gruzji, gdzie długie biesiadowanie jest częścią tradycji. Za jego kadencji na kremlowskich stołach zaczęły się pojawiać świetne gruzińskie wina, sery, słodycze, dania z wołowiny i baraniny. Stalinowi podawano także syberyjską rybę nelmę, którą poznał na zesłaniu. W późniejszych czasach do Moskwy dostarczały ją specjalne samoloty. Z nelmy przygotowywano stroganinę (specyficzne syberyjskie carpaccio) i uchę czyli zupę rybną.
Stalin miał kilka dziwnych nawyków. Po pierwsze, kelnerzy na przyjęciach, kiedy tylko wnieśli wszystkie dania, od razu musieli opuścić salę. To dlatego, że na przyjęciach omawiano sprawy wagi państwowej. Po drugie, każdy z partyjnych dostojników musiał spróbować pierwszego dania. Zazwyczaj na początek serwowano szczi (różne wariacje zup kapuścianych) lub charczo (danie kaukaskie z ryżu, pomidorów i baraniny).
Przyjęcia u Stalina trwały do białego rana. Goście mieli do dyspozycji mnóstwo zakąsek: schab, rolady z baraniny lub drobiu, jesiotra i sterleta, pierożki i kulebiaki, faszerowaną rybę, szaszłyki, gruzińskie phali z orzechów i bakłażanów, czanachi, łobio. Sam Stalin jadł mało, zwykle wystarczał mu jeden pomidor czy pierożek. Wina za to wypijał całe morze (pyszne gruzińskie wina z ulubionymi Tsinandali i Teliani na czele). Zapewne to pod jego wpływem zmuszał swoich gości do objadania się i próbowania wszystkich potraw. Bar obowiązkowo serwował ponad 10 rodzajów wódki i brandy (w tym słynne Kizlar, posłane w podarunku Churchillowi). Z deserów najbardziej ekskluzywne były wtedy mini-banany, a czerwony car bardzo cenił owoce.
Chruszczow lubił swoich gości zaskakiwać ich narodowymi potrawami. Kiedy przyjeżdżała egzotyczna delegacja, kremlowscy kucharze niejednokrotnie musieli przyrządzać węże i owady.
Za Chruszczowa mięso się nie uchowa…
Z kolei Nikita Chruszczow owoców nie jadał zbyt wiele. Był miłośnikiem mięsa pod różnymi postaciami: faszerowane grzybami, nadziewane słodko-kwaśnymi śliwkami, polędwica na 100 sposobów. Lubił też pierogi z kapustą i cebulą, wiejskim serem i śmietaną, ziemniakami i wiśniami. Jednak najmocniej ciekła mu ślinka na widok gulaszu myśliwskiego. Na deser piekarnia kremlowska dostarczała mu pyszne ciastka.
Chruszczow, choć urodził się na ziemiach rosyjskich, młodość spędził w ukraińskim Donbasie. Za jego rządów kremlowska kuchnia uległa znacznej odmianie. Chruszczow wprowadził do menu wiele potraw ukraińskich oraz między innymi ostrą wódkę z papryką. Przywiązywał także wagę do jakości składników. Nikita, na co dzień dość prymitywny w obejściu, zaczął fetować zagranicznych gości ich rodzimymi daniami, np. dla przywódcy chińskiego kucharze gotowali i smażyli pytony, myszy, ślimaki…
Za Breżniewa jadło się ze stołów wylewa
Za czasów Leonida Iljicza Breżniewa nastąpiło prawdziwe rozpasanie kulinarne. Wódz nie był zadowolony, jeśli stół dosłownie nie uginał się pod ciężarem potraw. Leonid był wielkim obżartuchem. Za jego czasów kucharze pracowali bez chwili wytchnienia. Powróciła między innymi zupa z homarów, wielki przysmak wśród bogatych Rosjan jeszcze z epoki caratu. Talerze na przyjęciach ozdabiano różami ze świeżych ogórków i pomidorów. Potrawy nosiły nazwy standardowe, ale ich receptury znacząco odróżniały się od tych jadanych przez lud.
Breżniew, Chruszczow i Jurij Gagarin w trakcie kremlowskiej uczty.
Na przykład jarzynową sałatkę Olivier przyrządzano wg XIX-wiecznej receptury z mięsa krabów, przepiórczych jajek, bekonu i domowego majonezu na oliwie. W sałatce Stolicznej zielony groszek zastępował ananas, a galaretą zalewano języki baranie. Czerwony i czarny kawior podawano w specjalnych zmrożonych pucharach. Po zakąskach wnoszono jakieś gigantyczne główne danie, np. wielkiego nadziewanego jesiotra czy prosiaka. Ze zwierzęcia trzeba było umiejętnie wyjąć wszystkie kości i ości (w zależności od gatunku), przyprawić, nadziać i upiec, a potem przywrócić oryginalną formę.
Pasją Leonida Iljicza były polowania, na których każdy uczestnik dostawał paczuszkę z wcale nie takim suchym prowiantem: 250 ml brandy i kanapkami. Poza tym, Breżniew lubił Polaków (mówił dobrze po polsku) i lubił też naszą Żubrówkę!
Pierwsze damy dają kucharzom niezłą szkołę!
Michaił Gorbaczow był okropnie kapryśny. Z różnorakich potraw jadł tylko małe porcje, bo bał się utyć. Podobno do śniadania potrafił próbować 5 rodzajów owsianki. Najlepszą, z pełnoziarnistej kaszy perłowej, gotowano 8 godzin. Jeśli jadał winogrona, to tylko bezpestkowe. Na przyjęcia preferował baraninę, dziczyznę, jesiotra i jego krzyżówki pieczone w… szampanie. Żona Michaiła, Raisa Gorbaczow, wymogła na nim wysłanie kucharzy i kelnerów na praktykę do Anglii i generalnie przyczyniła się do zeuropeizowania rosyjskiej kuchni. Zwracała też baczną uwagę na odpowiednią oprawę i dekorowanie potraw. Sama delektowała się kawą z bardzo wysoką pianką.
Dwie kolejne pierwsze damy Kremla wzięły jego kucharską załogę w obroty. Na zdjęciu po lewej Raisa Gorbaczowa (zdjęcie opublikowane na licencji CC-BY-SA 3.0, RIA Novosti archive, Vladimir Akimov), po prawej Naina Jelcyna (zdjęcie opublikowane na licencji CCA 3.0, autor: www.kremlin.ru).
Borys Jelcyn najbardziej lubił… czystą wódkę z kiszonymi ogórkami. Znany był zresztą z upodobania do picia alkoholu, chociaż kremlowscy kucharze wspominają, że i Gorbaczow miał mocną głowę. Jelcyn nie zmieniał wiele w menu, za to wybierał najprostsze potrawy. Z zapałem pałaszował ogórkową, barszcz, kapuśniak i pierogi z wielką ilością farszu. No i oczywiście, jak na prawdziwego Rosjanina przystało, dużo dziczyzny. Jelcyn pochodził z Uralu. Najsłynniejszym wywodzącym się stamtąd daniem są pielmieni – małe pierożki z różnymi farszami. Gotować pielmieni z dwoma rodzajami mięsnego farszu obsługę kremlowskiej kuchni uczyła pierwsza dama, Naina Jelcyna (sama znakomita kucharka).
Radziecka kuchnia dla wyszukanych, zagranicznych podniebień
Angielską żelazną damę do kremlowskiej kuchni przekonały… naleśniki! (zdjęcie opublikowane na licencji CC-BY-SA-3.0, autor Rob Bogaerts)
Menu kremlowskie zadowalało najbardziej wymagające podniebienia. Margaret Thatcher, podczas wizyty w ZSRR, początkowo żywiła się wyłącznie potrawami dostarczanymi przez brytyjską ambasadę.
Któregoś dnia kremlowscy kelnerzy namówili ją do spróbowania naleśników. Podobno wyjadła wszystkie dostępne wtedy w kuchni.
Kuchnią Kremla zauroczyła się również Indira Gandhi, która w delegacje do ZSRR lubiła zabierać ze sobą syna z synową. Goście zagraniczni często mieszkali w willach na Worobiowych Górach (wtedy – Góry Leninowskie).
Synowa Indiry co rano jeździła na pobliski bazar, żeby kupić chabry i przystroić nimi pokoje. Sama Indira uwielbiała rosyjskie zupy, szczególnie domowy rosół na kaczce z makaronem własnej roboty. Osobiście zapisała sobie przepis na niego.
Przez te wszystkie lata menu Kremla zmieniało się wielokrotnie. Natomiast praktycznie nie zmieniały się procedury bezpieczeństwa. Wszyscy pracownicy kuchni byli jednocześnie współpracownikami służb bezpieczeństwa. Gości oznaczano indywidualnymi numerami.
Indira Gandhi w poróże do Rosji zabierała rodzinę i była zachwycona kremlowską kuchnią.
Każde nowe danie przechodziło tradycyjnie długą drogę do akceptacji. Oceny dokonywała komisja złożona z kucharzy, dostawców produktów, ekipy technicznej itp. Próbki pobierał lekarz w uroczystej atmosferze i w obecności całego personelu. Nie daj Boże któryś z pracowników rąk by nie umył – od razu zostałby zwolniony!
Źródła:
- Szef-powar Kriemla rasskazał, czto jediat i pjut Miedwiediew i Putin, „www.russianfood.com” [dostęp 13.06.2014]
- The Kremlin diet: From Lenin to Gorbachev, „rbth.com” [dostęp 13.06.2014]
- Wzglad w putinskuju kuchniu: czto gotowiat w Kriemle?, „www.gotovim.ru” [dostęp 13.06.2014]
- „Tajny Kriemla raskryty”, „Mużskaja rabota”, 14/2004,
- Dworcowaja kuchnia Kriemla, „caferostov.ru” [dostęp 13.06.2014]
- Tajny kriemlewskoj kuchni, „mirnov.ru” [dostęp 13.06.2014]
- „operkor.wordpress.com” [dostęp 13.06.2014]
KOMENTARZE (14)
Propo Leonida Breżniewa warto pamiętać, że wspomniane obżarstwo trwało do połowy lat 70, potem Leonid Ilicz już musiał ograniczyć swoje dawne przyzwyczajenia. A propo Stalin, to jak zaznaczyłem już wcześniej i teraz ten artykuł potwierdził moje wcześniejsze słowa, że Stalin żadnym żarłokiem nie był, to że jedli ludzie z jego świty to inna sprawa.
A Ty drogi Anonimie (chyba) znowu swoje. Pewności żeś tym samym komentatorem nie ma skoro się nie podpisujesz żadnym konkretnym nickiem. W poprzednim artykule w żadnym miejscu nie zarzucałam Stalinowi bycia obżartuchem, a korzystanie z przywilejów i organizowanie wystawnych przyjęć, gdy zwykli Rosjanie nie za bardzo mieli co jeść. Jeśli Twoim zdaniem ulubiona rybka przywożona dla wodza z Syberii specjalnymi samolotami nie jest korzystaniem z przywilejów, to chyba nie mamy o czym rozmawiać.
Szanowna Aleksandro, nigdzie nie stwierdziłem, że Stalin nie korzystał z pewnych przywilejów, bo korzystał jak każdy. Ty także jako studentka korzystałaś z przywilejów dostępnych studentom. Choćby korzystania z bibliotek instytutowych, do których studenci nie uczęszczający na dany kierunek nie mają po co wchodzić. Ale to taka dygresja na boku. Każdy pełniący jakieś wyższe stanowisko ma przywileje i siłą rzeczy z nich korzysta. Nigdzie nie stwierdziłem, że Stalin nie korzystał z przywilejów jak próbujesz mi wmówić. Więc proszę nie wmawiać mi słów, których nie wypowiedziałem
A’ propos. Jak już się używa wymyślnych zwrotów, to należy pisać je poprawnie, bo można się ośmieszyć.
Komentarze do art. z naszego profilu na Fb https://www.facebook.com/ciekawostkihistoryczne:
Piotr J.: Zawsze byłem tego ciekawy co jadali dygnitarze w ZSRR. Dziękuję za artykuł.
Ciekawostki historyczne: Zawsze do usług .
Anna R.: bardzo ciekawe
Witam, bardzo się cieszę, że mój artykuł został opublikowany, w dodatku w tak świetnej edycji i opracowaniu – dzięki redakcji Ciekawostek. Zmotywowana, zaczynam pisać kolejny:)
a co się teraz jada na Kremlu? zapraszam na bloga polka-blog.ru
arbuzy i polskom cebule
Dobry artykuł, bardzo ciekawe informacje. O istnieniu większości potraw nawet nie słyszałem.
„Po pierwsze, kelnerzy na przyjęciach, kiedy tylko wnieśli wszystkie dania, od razu musieli opuścić salę. To dlatego, że na przyjęciach omawiano sprawy wagi państwowej.”
Ciekawe, czy sprawdzał salę na obecność podsłuchów :P
Świetne!!!
nic niepiszesz o kawiorze
Świetny artykuł. Co do Stalina dodać należy, że zmuszał współpracowników do obżarstwa. Jednego z nich kiedy przyłapano w jego willi na ukrywaniu przepiórek zmuszono do karnego jedzenia. Nie pamiętam czy był to Chruszczow, czy Jeżow.
Podobno Stalin zajadał się kurczakiem Satsivi (element kuchni gruzińskiej), którego przepis zawiera orzechy. Gruzini bardzo sobie je cenią i mają też ich sporo.
Oj biada,biada jak się pan zrobi z dziada!