Dla wynalazców i inżynierów wojna od zawsze była doskonałym poligonem doświadczalnym. Dzieje krwawych konfliktów to także dzieje kolejnych wynalazków, które miały na celu usprawnienie działań zbrojnych oraz szybsze i skuteczniejsze pozbycie się wroga. Co znalazło się na naszej liście?
10. Koło
fot.domena publicznaKoło usprawniło choćby manewry na samym polu bitwy. Na ilustracji egipski lekki rydwan.
Ludzie XXI wieku traktują je jak coś tak oczywistego, że niemal niewartego uwagi, ale ledwie trzy i pół tysiąca lat przed naszą erą koło zrewolucjonizowało sposób przemieszczania się armii. Odtąd mogły one nie tylko prowadzić wypady na wrogie terytoria, ale przede wszystkim – miały zapewnione odpowiednie zaplecze, by na nich przetrwać podczas oblężeń lub dłuższych starć. Co zrozumiałe, wozy spowalniały przemieszczanie się armii, lecz ich zdolność transportowania pożywienia, łupów czy też rannych okazała się bezcenna.
9. Proch
fot.震天動地/CC BY-SA 3.0Japońskie bomby z XIII wieku.
Na Dalekim Wschodzie w okolicach IX wieku naszej ery Chińczycy wynaleźli substancję, które zmieniła przebieg wielu bitew i wojen. Gdyby nie proch, zdolność człowieka do mordowania swoich bliźnich byłaby zdecydowanie mniejsza. Armie europejskie nauczyły się go używać dopiero po kilku wiekach, ale już w XIX wieku bez najmniejszych skrupułów wykorzystały go w walce z upadłym Państwem Środka. Z wielkim powodzeniem.
8. Broń palna
Podobnie jak proch, broń palna pojawiła się już w IX-wiecznych Chinach. Przez długi czas armie walczyły, wykorzystując przede wszystkim stal czy siłę zwierząt. Tymczasem już pierwsze działa czy karabiny zmieniły oblicze bitew, czyniąc walkę mniej honorową. Był to jednak proces powolny i czasochłonny. Trzeba podkreślić, że upowszechnienie broni palnej całkowicie zmieniło strategię wojenną i wpłynęło na mentalność żołnierzy. Nieuchronność śmierci i jej szybkość powoli kształtowały charaktery kolejnych pokoleń wojskowych.
7. Telegraf lub łączność
fot.Tropenmuseum/CC BY-SA 3.0Dobra łączność jest kluczowa przy przeprowadzaniu większych operacji wojskowych.
Pozorny i często pomijany wynalazek, który nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla życia, lecz użyty w odpowiednim czasie pozwala osiągnąć błyskawiczną przewagę. To właśnie uzyskane dzięki niemu informacje pozwalały dowódcom na odpowiednie ustawienie szyków obronnych lub zaskoczenie przeciwnika. Rozwinięciem tych technik jest współczesny radar, który umożliwia błyskawiczne namierzenie oddziałów wroga. Początki nie były tak imponujące, jak obecnie nam znane metody łączności, lecz świadomość potrzeby kontaktu na polu walki pozostawała równie silna.
6. Karabin maszynowy
fot.Sgt. Chris Lawson/domena publicznaEugene M. Stoner i Michail Kałasznikow z karabinami swojego projektu.
Efektowne wykorzystanie prochu i zasad fizyki. To dzięki błyskawicznej możliwości siania pocisków świat XIX-wiecznych szarż kawalerii przeszedł do historii. Już prosty karabin Maxim – prototyp pierwszego karabinu maszynowego – zyskał wielką popularność. W ciągu kilku dekad setki milionów osób przypłaciły życiem bliskie spotkanie z kolejnymi wersjami tego wynalazku. Pionierami na tym polu byli Brytyjczycy. Jak pisze Lawrence Freedman w książce „Przyszła wojna”:
Zabójczego karabinu maszynowego typu Maxim użyły po raz pierwszy wojska brytyjskie podczas wojny z Matabelami w Rodezji w latach 1893-1894. Jednakże przed rokiem 1914 państwa nabyły bardzo mało karabinów tej marki i podobnych. Sytuacja zmieniła się dopiero na początku pierwszej wojny światowej, gdy dowiodły one swoich zalet w działaniach obronnych.
Rosyjska myśl techniczna w osobie doktora Michaiła Kałasznikowa doprowadziła to śmiercionośne narzędzie do perfekcji. Karabin automatyczny AK i jego kolejne wcielenia pozostają elementem uzbrojenia wielu armii na świecie, a nazwisko rosyjskiego wynalazcy na trwale zostało złączone z tym typem broni.
5. Czołg
fot.Bundesarchiv / Waidelich / CC-BY-SA 3.0Jednym z najlepszych niemieckich czołgów z okresu II wojny światowej była Pantera. Zdjęcie z frontu wschodniego.
Specjaliści od sztuki wojennej długo czekali na stworzenie maszyny niezniszczalnej. I choć czołg to zaledwie zalążek tego konceptu, do dziś pozostaje wyjątkowym pomysłem. Po raz pierwszy na masową skalę użyto go podczas I wojny światowej, ale dopiero wojna błyskawiczna pokazała, czym w istocie może być na polu bitwy. Opisy największej bitwy pancernej, którą stoczono na Łuku Kurskim, mrożą krew w żyłach. Trwająca wiele dni orgia zniszczenia, w której niemieckie Pantery starły się z radzieckimi T-34, pochłonęła setki tysięcy istnień.
4. Okręt podwodny
fot.domena publicznaNiemieckie U-Booty w początkowej fazie II wojny zadawały aliantom ogromne straty. Na zdjęciu U-570.
Choć prototypy powstały jeszcze w XIX wieku, to dopiero kolejne stulecie ujawniło prawdziwe zastosowanie podwodnych machin śmierci. Dzięki U-bootom precyzja działania Kriegsmarine na wodach morskich była niebywała. Niemiecka armia mogła pochwalić się doskonałym przemysłem stoczniowym. Podczas II wojny światowej amerykańsko-brytyjskie konwoje wojenne były wręcz masowo niszczone w drodze do portów radzieckich. Jak pisze Brian Johnson, dziennikarz BBC, który zgłębił techniczne sekrety wojen XX wieku:
Do końca 1940 roku nieliczne niemieckie okręty podwodne odnosiły wielkie sukcesy. Zatopiły 443 statki handlowe o łącznej wyporności 2,5 miliona ton, a także brytyjski lotniskowiec HMS „Couragelous”[…].
W drugiej połowie XX wieku ZSRR przyjął strategię kontroli akwenów za pomocą łodzi podwodnych. Kresem rozwoju tej technologii był wypadek Kurska, okrętu klasy atomowej, w 2000 roku.
3. Helikopter
fot.domena publicznaW Wietnamie helikoptery siały zniszczenie. Na zdjęciu Bell UH-1D.
Początki prób skonstruowania samolotów z wirnikiem sięgają czasów tuż przed I wojną światową. Rozmaite koncepcje znalazły jednak uznanie dopiero w okresie drugiej wojny światowej. Maszyna była początkowo używana głównie do transportu rannych. Podczas wojny koreańskiej helikopter Bell H-13 święcił triumfy: precyzja lotu i szybkość działania pozwoliły wojskom amerykańskim na skuteczne działanie w górzystym terenie. Ale dopiero wojna w Wietnamie pokazała, jak zabójczo skutecznym narzędziem w rękach armii może być helikopter wyposażony w lekki karabin maszynowy.
2. Samolot
O tym, że ten konkretny wynalazek zrewolucjonizuje wojnę, było wiadomo niemal od momentu, gdy w 1903 roku bracia Wright po raz pierwszy wznieśli się w powietrze. Już pięć lat później pisarz Herbert George Wells przewidywał, że samoloty „nieuchronnie wciągną do działań wojennych cywilów, ich domy i całą tkankę życia społecznego”. Lawrence Freedman w książce „Przyszła wojna” podkreśla jednak, że o ile maszyny latające zmieniły charakter konfliktów, niekoniecznie pomagają je rozstrzygać:
Samoloty nie są w stanie utrzymać danego terytorium, nie mogą więc same „wygrać” wojny. (…) fakt ten uchodził na ogół uwagi entuzjastów lotnictwa wojskowego w okresie międzywojennym.
1. Broń jądrowa
fot.domena publicznaBomba jądrowa zmieniła oblicze wojen, przynosząc widmo totalnego zniszczenia. Na zdjęciu makieta Fat Man – bomby zrzuconej na Nagasaki.
Pracę nad bronią doskonałą trwają nieustannie, ale ludzkość już zdołała stworzyć coś, co niesie ze sobą groźbę totalnej anihilacji. Próby jądrowe, które miały miejsce w latach czterdziestych XX wieku w Stanach Zjednoczonych, wkrótce pozwoliły Amerykanom na skuteczne zakończenie wojny. Ataki na Hiroszimę i Nagasaki w sierpniu 1945 roku doprowadziły do kapitulacji Japonii.
W okresie powojennym mocarstwa światowe były coraz bardziej świadome zagrożenia, jakie niesie za sobą użycie głowic jądrowych. Stopniowa redukcja arsenału jądrowego przebiegała jednak powoli. Teraz, wraz z nową strategią wojenną prezydenta Władimira Putina, broń jądrowa wydaje się przeżywać swój renesans…
Bibliografia:
- John Cornwell, Naukowcy Hitlera, Vis-avis 2012.
- Lawrence Freedman, Przyszła wojna, Bellona 2019
- Brian Johnson, Sekrety drugiej wojny światowej, Zysk i spółka 1997.
KOMENTARZE (15)
XX wojna światowa??
…a także „druga wojna światowej” oraz „II wojna światowa” – wszystko w jednym akapicie
Też pozwolę sobie zwrócić uwagę na błędy:
1. „gdyż koszt ich wytworzenia był czasochłonny”
Jakoś mi nie pasuje ta konstrukcja. Przypuszczam, że chodzi o to, że proces ich wytworzenia był kosztowny i czasochłonny. Tak?
2. „Mikhail Kałasznikow”
Michaił. Zwłaszcza, że kilka linijek dalej jest napisane poprawnie ;)
Poza tym artykuł fajny.
Dziękujemy za czujność. Wszelkie zauważone literówki można również zgłaszać za pomocą specjalnego formularza – do czego zachęcamy. W imieniu autora dziękujemy też za miłe słowa.
Pozdrawiamy serdecznie
Dzięki, dobry artykuł przeglądowy.
Lista oczywiście subiektywna, więc nie chcę krytykować . Ale gdyby nie koło, to czołgów by nie było, więc czemu niżej? Czy warto rozdzielać broń palną i proch? Ja bym wspomniał choćby o koniach: hordy Dżyngis Chana czy wrażenie, jakie wywarły na Inkach i Aztekach.
Zamysłem było wskazać na takie rodzaje broni, które były tworem tylko człowieka. Pozdrawiam
Ktoś nam wmawia ze po zatonieciu Kurska nie buduje się już okręgów podwodnych .Zalosne
Ja dodałbym łuk jako broń która na zawsze zmieniła oblicze walki człowieka. Czołg moim zdaniem jest ważniejszą bronią niż okręt podwodny. Proch połączyłbym z bronią palną. Radio podałbym razem z telegrafem jako bardzo istotne na polu walki. Zastanowiłbym się też nad usunięciem śmigłowca, a podaniem strzemienia lub jazdy konnej jako takiej, miała o wiele większe znaczenie dla ludzkości niż krótko egzystujący śmigłowiec. Ostatnia moja propozycja to gazy bojowe z napalmem, dlaczego bo stosowane od starożytności w Indiach, Chinach, przez Mongołów i Bizancjum (ogień grecki). wspomnę jeszcze o artylerii jako takiej od katapult przez onagery, trebusze, po wieloprowadnicowe wyrzutnie rakietowe.
I kamienie zapomniałeś o kamieniach.
Kamienie to wytwór przyrody. Chyba, że chciałeś wspomnieć o wymordowaniu za ich pomocą dinozaurów:-)
Kolega Gal anonim słusznie zauważył, że to wytwór przyrody! Chyba, że używałeś ich do polowań na mamuty;-)
A religia? ;)
Brakuje mi jednej rzeczy – strzemion, które zrewolucjonizowały użycie kawalerii
Już o tym wspomniałem, ale może jazda konna jako taka. Umiejętność ta zmieniła wszak losy ludzkiej cywilizacji. Pozdrawiam.