Ciekawostki Historyczne
Dwudziestolecie międzywojenne

10 najpopularniejszych bolszewickich wulgaryzmów. Jak przeklinali komuniści?

Pasożyt, brunatny zbir, zapluty karzeł? Komuniści nie tylko sięgali po obelgi, ale też - z rozmiłowaniem je tworzyli. W ustach Lenina czy Trockiego przekleństwem mógł być nawet... "Polak". Jak jeszcze ubliżali sobie bolszewicy?

O tym, że odpowiedni język pozwoli zawładnąć umysłami tłumu, wiedział już ojciec rewolucji październikowej, Włodzimierz Lenin. On sam nieprzypadkowo sięgał w swoich odezwach i tekstach po język ulicy. Na retorykę lidera bolszewików zwrócił uwagę między innymi Victor Sebestyen w książce „Lenin. Dyktator”:

Niemal zawsze dominował, był napastliwy, wojowniczy, a często po prostu złośliwy. Pastwił się nad przeciwnikami, skłaniając ich do uległości, przez celowe użycie gwałtownego języka, który, jak przyznawał jest „wykalkulowany, by wywoływać nienawiść, odrazę, potępienie (…) nie by przekonywać, nie by korygować błędy oponenta, lecz by go zniszczyć, zmieść jego i jego organizację z powierzchni ziemi”.

Potrzeba wroga

Ta strategia była widoczna w pismach pierwszego czerwonego cara jeszcze przed 1917 rokiem. Jego napastliwy język szybko się przyjął i wkrótce zmienił logikę i styl debat politycznych w obozie radykałów. Od tej pory bezwzględnie sięgali oni po różne chwyty retoryczne, które miały jeden zasadniczy cel – mobilizację mas.

Ten swoisty fenomen państwa komunistycznego wyjaśnia politolog, profesor Krystyna Trembicka, pisząc, że „Reżimy polityczne wzorowane na reżimie radzieckim, w swej istocie mobilizacyjne, potrzebowały wrogów”. Badaczka dodaje: „Mobilizacja, która w pierwszej fazie rozwoju państwa służyła przebudowie kraju, a następnie obronie status quo, wymagała aktywizacji przeciwko różnego rodzaju wrogom”.

Przywódcy rewolucji październikowej wiedzieli, że za pomocą odpowiednich słów mogą poderwać tłum do walki.fot.Isaak Brodsky/domena publiczna

Przywódcy rewolucji październikowej wiedzieli, że za pomocą odpowiednich słów mogą poderwać tłum do walki.

Pierwszym, który konsekwentnie stosował zabiegi językowe, by kierować działaniami tłumu, był właśnie Włodzimierz Iljicz. Za jego przykładem poszły kolejne pokolenia komunistów na całym świecie. Przekonuje o tym Victor Sebestyen w książce „Lenin. Dyktator”:

Od pierwszych dni na dysydenckich salonach Sankt Petersburga [Lenin – przyp. M.Z.] wypracował metodę, która różniła go od innych radykalnych agitatorów; niemal samodzielnie zmienił język rewolucyjnej lewicy, która przyjęła ten surowy i agresywny wzorzec stworzony przez niego.

Przez pokolenia w całym świecie komunistycznym debatę polityczną między tak zwanymi towarzyszami – nie wspominając o przeciwnikach ideologicznych – cechowały ostre inwektywy i zniewagi. Wymianę impertynencji usprawiedliwiano właśnie tym, że tak robił Lenin.

Artykuł powstał między innymi w oparciu o książkę Victora Sebestyena "Lenin. Dyktator", wydaną nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka.

Artykuł powstał między innymi w oparciu o książkę Victora Sebestyena „Lenin. Dyktator”, wydaną nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka.

Inwektywy, które pojawiały się w tekstach wodza rewolucji i jego kontynuatorów na przestrzeni XX wieku, doskonale oddają przy tym styl ich myślenia. Które zasługują na szczególną uwagę?

Dalsza część artykułu pod ramką
Zobacz również:

Od łajdaka do… Polaka

Warto na początek przyjrzeć się klasykowi i pionierowi językowego trendu, czyli samemu Leninowi. Posługiwał się on wieloma obraźliwymi zwrotami, ale dwa mają wyjątkową pozycję: łajdak i pasożyt. Pierwszy był zarezerwowany dla każdego wroga rewolucji, nie wyłączając Lwa Trockiego. To właśnie o nim Iljicz wyrażał się per „ten łajdak” albo zwykł nazywać go „Judaszem Trockim”. Z kolei „pasożytami” byli wrogowie klasowi. Podczas jednego z przemówień w trakcie wojny domowej w Rosji przywódca radykałów mówił:

Te pasożyty, które wysysają krew ludu od tak dawna, muszą wiedzieć, że ani wolność, ani równość nie oddadzą im utraconego bogactwa, które trafi bezpiecznie w ręce robotników. Wszędzie, gdzie rządzi burżuazja, nie daje nic trudzącym się masom.

Lew Trocki przez wiele lat był jednym z głównych współpracowników Lenina. Dopiero później został "łajdakiem" i "Judaszem".fot.Bundesarchiv/ CC-BY-SA 3.0

Lew Trocki przez wiele lat był jednym z głównych współpracowników Lenina. Dopiero później został „łajdakiem” i „Judaszem”.

Jak można się domyślić, tak skuteczna propaganda nie traciła na sile w kolejnych latach po śmierci Lenina. Stalin wprawdzie był pozbawiony polotu swojego poprzednika, ale miał wokół siebie kilku „wyjątkowo” zdolnych katów… języka.

Jednym z nich był komisarz spraw zagranicznych ZSRR Wiaczesław Mołotow, który w październiku 1939 roku zwrócił się przeciw Polsce, nazywając ją „poczwarnym bękartem traktatu wersalskiego”. Ten niecodzienny wulgaryzm przez długie dziesięciolecia określał negatywny, a wręcz nienawistny stosunek komunistów względem Rzeczpospolitej. Wyjaśnia to Nikołaj Iwanow w książce „Komunizm po polsku”, pisząc, że owo barokowe określenie było:

[…]kwintesencją sowieckiego podejścia do polskiej niepodległości[…]. Podobne poniżające zdanie było dość często używane wobec II Rzeczpospolitej przez propagandę sowiecką w latach dwudziestych. W latach trzydziestych na jakiś czas skreślono je z listy obowiązujących narzędzi propagandy. Przywrócono zaś z okazji sowiecko-niemieckiego rozbioru Polski.     

Stalin nie był zbyt twórczy, jeśli chodzi o epitety, którymi obdarzał wrogów. W wymyślaniu ich wyręczali go ludzie tacy jak Wiaczesław Mołotow.fot.domena publiczna

Stalin nie był zbyt twórczy, jeśli chodzi o epitety, którymi obdarzał wrogów. W wymyślaniu ich wyręczali go ludzie tacy jak Wiaczesław Mołotow.

Na tym jednak nie koniec, jeśli chodzi o wrogość w stosunku do kraju nad Wisłą i jego mieszkańców. W sowieckiej prasie i środkach przekazu karierę zrobił bowiem także wyjątkowo „obraźliwy” epitet, a mianowicie… „Polak”.

Iwanow opowiada, że właściwie przez cały okres międzywojenny w ZSRR kreowano obraz „Polaka wroga”. II Rzeczpospolita była uważana za „główne narzędzie imperializmu światowego”. W końcu doszło do tego, że „słowo «Polak» i «Polska» w ZSRS lat trzydziestych były synonimami zdrady i wrogości wobec państwa i ustroju sowieckiego”.

Zbiry i psy

Ciągłe podkreślanie wrogości wobec sąsiadów z zachodu sprawiło, że po ataku III Rzeszy na Związek Radziecki Stalin i jego świta znaleźli się w niemałym kłopocie. Jak bowiem nagle zacząć zabiegać o względy około półtoramilionowej grupy obywateli Polski aresztowanych i przetrzymywanych w obozach sowieckich?

Z pomocą Sowietom przyszła Wanda Wasilewska,  której zapał i naiwność były nieocenionym skarbem komunistycznej propagandy. W swoich egzaltowanych mowach podkreślała ona przede wszystkim krzywdy wyrządzone przez III Rzeszę w okresie wojennym. Liczono na to, że odciągnie to uwagę od sprawy napaści na Polskę.

"Brunatne zbiry" i "hitlerowskie psy" - to jedne z wielu określeń, jakich Wanda Wasilewska używała w stosunku do nazistów.fot.domena publiczna

„Brunatne zbiry” i „hitlerowskie psy” – to jedne z wielu określeń, jakich Wanda Wasilewska używała w stosunku do nazistów.

Utalentowana działaczka bardzo obrazowo przedstawiała nazistowskie Niemcy. Zwłaszcza dwa określenia warto przywołać. Obydwa zostały użyte tego samego dnia, 9 maja 1943 roku, podczas Kongresu Wszechsłowiańskiego w Moskwie. „Bracia w Polsce! Pali się ziemia pod nogami brunatnego zbira, czuje on idącą na niego nieuchronną zgubę, czuje potężne ciosy na wschodnim froncie z rąk Czerwonej Armii […]” – mówiła Wasilewska.

W odezwie przyjętej w czasie spotkania czytamy z kolei:  „Wszędzie, gdzie rozbrzmiewa nasza mowa słowiańska, organizujcie oddziały partyzanckie i z bronią w ręku bijcie psy hitlerowskie”. W tym kontekście raz jeszcze można zacytować profesor Krystynę Trembicką, która wyjaśnia, że „świat komunistyczny złożony był przede wszystkim z wrogów”.

Nie inaczej było tuż po zakończeniu drugiej wojny światowej. W roku 1945 w Polsce ukazał się plakat Włodzimierza Zakrzewskiego zatytułowany „Olbrzym i zapluty karzeł reakcji”. Jednoznaczny w przekazie i przesłaniu, odsłaniał intencje władzy ludowej, która próbowała w ten sposób zdyskredytować działalność Armii Krajowej. Komunistyczni propagandziści srogo się rozczarowali, gdyż plakat został odebrany negatywnie. A ludność miała wciąż w pamięci niedawne wypadki z Powstania Warszawskiego i z roku 1939.

Artykuł powstał między innymi w oparciu o książkę Victora Sebestyena "Lenin. Dyktator", wydaną nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka.

Artykuł powstał między innymi w oparciu o książkę Victora Sebestyena „Lenin. Dyktator”, wydaną nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka.

Reakcja, rewizja, syjonizm

Innym często używanym epitetem wymierzonym w siły antykomunistyczne było „reakcyjne podziemie”. Odnosiło się do wszelkich działań zbrojnych wymierzonych we władzę ludową, która przedstawiała się oczywiście – w opozycji do tego – jako jedyna siła postępu. Było szczególnie popularne w drugiej połowie lat czterdziestych, gdy nadal trwały walki między antykomunistycznym zrzeszeniem „Wolność i Niezawisłość” a UB.

W latach powojennych w Polsce propaganda komunistyczna rosła w siłę, a wraz ze zdobyciem pełni władzy starała się kształtować postawy kolejnych pokoleń. Dwie spośród dziesiątek inwektyw na długie lata zostały wpisane w oficjalny język władzy oraz na trwale zapamiętane przez świadków – rewizjoniści i syjoniści.

Oba określenia „spopularyzował” Władysław Gomułka, pierwszy sekretarz KC PZPR w latach 1956-1970. „Rewizjonistami nazywano działaczy, filozofów i publicystów o radykalnych poglądach, którzy swoją aktywność zaznaczyli w związku z wydarzeniami 1956 roku” – tłumaczy profesor Trembicka. Byli to ci, którzy w czasie odwilży mieli nadzieję na przeprowadzenie zmian w różnych dziedzinach życia.

Władysław Gomułka przyczynił się do rozpowszechnienia epitetu "syjonista".fot.Bundesarchiv,, Kohls, Ulrich / CC-BY-SA 3.0

Władysław Gomułka przyczynił się do rozpowszechnienia epitetu „syjonista”.

Z kolei o syjonistach społeczeństwo w Polsce usłyszało w latach 1967-1968. Był to wyraźnie antysemicki termin, który został użyty po raz pierwszy 19 czerwca 1967 roku przez Gomułkę w kontekście wojny izraelsko-arabskiej. Genezę tej inwektywy wyjaśnia prof. Krystyna Trembicka:

Syjoniści była to stworzona na użytek oficjalnej propagandy zastępcza, bardzo elastyczna nazwa wroga odnosząca się w zależności od potrzeb do różnych grup: z jednej strony, mogła odnosić się do osób uważanych za Żydów czy ich przyjaciół, z drugiej zaś – sugerowała, że nie chodziło o wszystkich Żydów, a jedynie o pewną ich grupę.  

Przywołane dziesięć inwektyw z pewnością nie wyczerpuje tematu. Trzeba pamiętać, że propaganda komunistyczna rozwijała, a w Chinach i Korei Północnej nadal rozwija język w zależności od potrzeb. W końcu, jak pisał profesor Jerzy Bralczyk, „uprawianie polityki dokonuje się między innymi przez świadome używanie języka”. A przecież w każdej chwili może pojawić się nowy wróg, dopiero czekający na odpowiedni epitet.

Bibliografia:

  1. Jerzy Bralczyk, O języku polskiej propagandy politycznej lat siedemdziesiątych, Wydawnictwo Trio 2001.
  2. Nikołaj Iwanow, Komunizm po polsku, Wydawnictwo Literackie 2017.
  3. Viktor Sebestyen, Lenin. Dyktator, Wydawnictwo Prószyński i spółka 2018.
  4. Krystyna Trembicka,  Kategoria wroga w komunistycznej Polsce w latach 1956-1989, [w:] „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”,  Sectio K, Politologia. t. 21 (2014).
  5. Wanda Wasilewska, O wolną i demokratyczną, Wojskowy Instytut Historyczny 1985.

Tę biografię wodza październikowej rewolucji musisz mieć na swojej półce:

lenin

Zobacz również

Dwudziestolecie międzywojenne

Pragnął rozbierać nie tylko Polskę. Aż trudno uwierzyć w miłosne i erotyczne oblicze biografii Wiaczesława Mołotowa

Dla Polaków Wiaczesław Mołotow to człowiek, który w porozumieniu z Niemcem Ribbentropem przygotował pakt rozdzierający kraj na pół. Patron słynnych koktajli, zatwardziały komunista. To jedno...

16 listopada 2018 | Autorzy: Aleksandra Zaprutko-Janicka

Średniowiecze

Historyczna nagroda Darwina. Siedem najgłupszych śmierci w dziejach

Pogryzienie przez... trupa. Rąbnięcie głową we framugę. Niepohamowany śmiech po zjedzeniu całej gęsi. Nie brzmi groźnie? A jednak w taki właśnie, z pozoru niewinny, sposób...

2 lipca 2018 | Autorzy: Agnieszka Bukowczan-Rzeszut

Dwudziestolecie międzywojenne

Ten człowiek położył fundamenty pod jedno z najbardziej zbrodniczych imperiów w historii. Jak mu się to udało?

Nieustraszony bojownik, wróg przesądów, religii i wszystkiego, co drobnomieszczańskie? A może tchórz, filister i manipulator, który na wieść o zwycięstwie pobożnie robi znak krzyża? Tego...

16 czerwca 2018 | Autorzy: Redakcja

Dwudziestolecie międzywojenne

Rewolucja październikowa. Najgorzej zorganizowany przewrót w dziejach

Rewolucja październikowa stała się wzorem dla kolejnych pokoleń buntowników. Próbowano powtórzyć ją w najróżniejszych częściach globu. Według niektórych jej  organizacja pozostawiała jednak wiele do życzenia....

1 czerwca 2018 | Autorzy: Anna Winkler

Dwudziestolecie międzywojenne

Czy Lenin był tchórzem?

Strach to odczucie bardzo ludzkie, ale wielu uznaje go za oznakę słabości. Zwłaszcza polityczni przywódcy chcą wszystkim udowodnić, że lęk jest dla nich obcym pojęciem....

28 maja 2018 | Autorzy: Bartosz Borkowski

Dwudziestolecie międzywojenne

Cena niepodległości. Ilu Polaków zginęło walcząc o granice II Rzeczpospolitej?

Listopad 1918 roku, gdy Polska na nowo pojawiła się na mapie Europy, stanowił dopiero początek krwawej i nierównej walki o przebieg przyszłych granic. Ilu Polaków...

5 maja 2018 | Autorzy: Bartosz Borkowski

KOMENTARZE (32)

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jarek

A ja pamiętam „agentów CIA” i „ekstremę Solidarności”.

    JS

    Teraz tez trwa walka na epitety. POrabancy, PiSopaci, KODerasci, totalna opozycja, itd.itp.

      gsua

      Jest to typowe dla krajów trzeciego świata takich jak rosja czy polska

        Waldi

        Obecna Polska to dopiero obraża Rosjan, przecież Rosofobia jest wpisana w doktrynę obecnego państwa Polskiego, widać to nawet na uroczystościach państwowych, które nawet jeśli dotyczą np. Wątku historycznego związanego z Niemcami to i tak urzędnicy wplątują antyrosyjskie slogany i hasełka.

      pablo

      Zdradzieckie mordy, drugi sort.

    jankolaska

    ci co plują na Stalina nigdy mu nie dorównają zawsze tak jest że na zwycięzcę pokonany pluje ale żeby nie Stalin to Polacy by za żydami (należało im się) wylecieli przez komin,mówią że Stalin mordował tak to prawda każdy morduje swoich wrogów tak jak watykan wymordował miliony istnień ludzkich i jakoś papierz ma się dobrze a żydzi ile wymordowali Stalin to mały pikuś na przeciwko zbrodniarzy chrześcijańskich i żydowskich

      Ignis

      Bardzo proszę o wyjaśnienie, dlaczego Admin/Redaktor toleruje tak prostacki wpis jak ten fragment: „żeby nie Stalin to Polacy by za żydami (należało im się) wylecieli przez komin” czy inne?

      Anonim

      Ale bzdury

      Anonim

      Posluchajcie obywatelko Jankalasko: Tam w Moskwie ciagle skladaja kwiaty na grobie Stalina. Prosze jak najszybciej wybrac sie do Moskwy na Kreml, kupic ladne czerwone gozdziki i zlozyc piekna wiazanke na grobie wujka Stalina.

    Czytacz

    Jarku, podam kilka: „zapluty karzeł reakcji”, „Niech żyje polska klasa robotnicza – przodująca siła narodu”, albo „zwalczajcie stonkę ziemniaczaną” czy „Rolniku nie kryj jaj przed skupem” i ostatnie „zamykaj szafę wróg nie śpi”!

bronek176

Jarosław Kaczyński wzoruje się na Leninie tworząc epitety upokarzające Polaków dążących do demokracji.

Anonim

Żałosne – tyle w temacie

Juzwa

To zupełnie jak teraz za rządów jedynej słusznej PiS!

    Anonim

    Obywatelu Juzwa? a skad sie wziely tzw PiSuary? biednym peowca krzywda sie dzieje? Biedne przesladowane PO.

Nasz publicysta | Anna Dziadzio

Szanowni komentatorzy, oczywiście mogą Państwo pisać o swoich refleksjach, ale bylibyśmy wdzięczni gdyby odnosiły się one do treści artykułu, a nie zawierały wyłącznie odniesienia do współczesnej sytuacji politycznej w Polsce. To jednak portal historyczny. Z góry dziękujemy i pozdrawiamy :)

    Marcus Kraft

    A czymże to treść artykułu różni się od dzisiejszej sytuacji politycznej w Polsce ???

Sokole Oko

Podpierając się Piaseckim dorzucę parę inwektywów ” kapitalistyczny pachołek”, burżuazyjne ścierwo”, „morda chytra” ale bardziej w pamięci zapadły mi paralele np. „noc była ciemna jak sumienie faszysty” .

    Nasz publicysta | Anna Dziadzio

    Szanowny Sokole Oko, pięknie dziękujemy! Końcowa paralela naprawdę genialna ;) Pozdrawiamy.

    Marcus Kraft

    Dodajmy jeszcze gomułkowskie ” ni pies, ni wydra, coś na kształt świdra” (1968 – o tzw. partyzantach), „człowiek o mentalności alfonsa ” ( to nie o Banasiu tylko o polskim pisarzu, twórcy opery „Cisi i Gęgacze”) oraz gierkowskie „warchoły”, „robole”…

Dar. Jusz

Dzień Dobry!
Szanowni Państwo – „Ciekawostki Historyczne” czytam od ok. trzech lat.
Pragnę dorzucić swoje „trzy grosze”, by skomentować powyższy artykuł ze względu na „objętość” tematu.
Przedstawia on/ bądź przypominają je komentatorzy /inwektywy, którymi „obrzucano” i nadal się „obrzuca” niewygodnych. Niezależnie od kontekstu „niewygodności”….
W tekst główny, bardzo dobrze wpisuje się pieśń Chóru Aleksandrowa / rzec by ś.p./ pt. Swiaszcziennaja Wojna.
Moim zdaniem jest to kwintesencja „szkoły” bolszewickiej i „wasilewskiej”…
Jako utwór/dzieło /?/ jest poruszający, niemal pompatyczny / gdyby nie okoliczność wojny /.
A tekst… No właśnie. Psy, dranie, ciemne skrzydła, horda, faszystowska pleśń….etc.
Przyganiał kocioł garnkowi…
Napisałem się!
Pozdrawiam gorąco!

    Nasz publicysta | Anna Dziadzio

    Drogi komentatorze, cieszymy się, że jest Pan naszym stałym czytelnikiem, bardzo dziękujemy za dorzucenie swoich „trzech groszy” i również pozdrawiamy oraz zachęcamy do częstszego komentowania naszych tekstów :)

Charlie

te tzw slowa klucze ma w zanadrzu każda propaganda jakiegoś systemu bo one po prostu działają na ludzi. Także refleksyjność jest nadal w cenie ale niestety odnoszę wrażenie, że baranów więcej – sorry, teraz to są lemingi :)

Marek Benbenek

Zdradzieckie mordy ?????

Marek Popiel

W rosyjskiej literaturze osoby noszące polsko brzmiące nazwiska są zazwyczaj postaciami negatywnymi. Poczynając od Tołstoja, więc nie jest to akurat komunistyczny wynalazek

Mirosław Naleziński

Co ciekawe, słowo „Polak”, jak i wszystkie określenia narodowości, w języku rosyjskim są pisane od małych liter, co dodatkowo może irytować…

Adolf Hitler

Widziałeś żeby ktoś tu Hitlera wychwalał xd

Jurgen

Teraz Rosja dokładnie to samo robi. To samo też robiła w czasach carskich. Oczywiście swoich propagabdystów zagranicznych instruuje by przekonywali o wielkiej miłości Polsko Rosyjskiej, o słowiańskiej krwi i innych bzdetach, choć na terenie Rosji przekaz Polski jako wroga i Polska jako wroga jest powszechny.

    Bartuś

    I vice versa!

gnago

Ciekawe, na zachodzie kulturniej za to z ciał wrogòw abażuròw zatyczek czy ozdòb raczej unikano

    Maciej Głowacki

    Pisz po Polsku

    Antynazista

    Przyganiał kocioł garnkowi. To co teraz Polskie gadzinówki na usługach uSSraela piszą na temat Rosji i na temat tzw. Komuny aby również oczernić Rosję to jest gorsza propaganda i gorsze kłamstwo od Goebbelsa. Widać to nawet na tym portalu sponsorowanym najprawdopodobniej przez potomków Gestapo

Anonim

No wlasnie! a kto to wymislil tzw PiSuary? czyz to nie pochodzi od towarzyszy z PO?

Jeśli chcesz zgłosić literówkę lub błąd ortograficzny kliknij TUTAJ.

Najciekawsze historie wprost na Twoim mailu!

Zapisując się na newsletter zgadzasz się na otrzymywanie informacji z serwisu Lubimyczytac.pl w tym informacji handlowych, oraz informacji dopasowanych do twoich zainteresowań i preferencji. Twój adres email będziemy przetwarzać w celu kierowania do Ciebie treści marketingowych w formie newslettera. Więcej informacji w Polityce Prywatności.