Koń, koniak i… prezydentura. Wieniawa głową państwa?!

Kampania wrześniowa nie potoczyła się po myśli Polaków. W obliczu ataku z obu stron i miażdżącej przewagi przeciwnika, najwyższe władze Rzeczpospolitej ewakuowały się do Rumunii. Tam polskich dygnitarzy spotkała niemała niespodzianka. Władze rumuńskie – pod naciskiem Niemców – internowały przybyszy z zaprzyjaźnionego kraju.

Ustatkowany dyplomata, generał Wieniawa-Długoszowski.

W tej sytuacji prezydent Ignacy Mościcki nie był w stanie dłużej wypełniać swoich obowiązków, wszak suwerenność rządu Rzeczpospolitej mogłaby zostać naruszona. Jedynym wyjściem było wyznaczenie następcy. Na szczęście konstytucja przewidywała taką ewentualność. Artykuł 24 uprawniał urzędującego prezydenta w razie niemożności wykonywania obowiązków do samodzielnego wyznaczenia następcy.

Zachować ciągłość władzy

Ignacy Mościcki starał się wcześniej zabezpieczyć obsadę najwyższego stanowiska w państwie, jednak wyznaczony przezeń dekretem z 1 września 1939 r. Śmigły-Rydz także został internowany w Rumunii. By zachować ciągłość władzy trzeba było szukać innego kandydata. Któryś z dygnitarzy zasugerował, że najlepszym następcą będzie jeden z ambasadorów pozostających wciąż na placówkach. Ktoś znany i mający wpływy zagranicą.

Po rozpatrzeniu wszystkich za i przeciw padło na… Bolesława Wieniawę-Długoszowskiego. Tak, tego samego, za którym niegdyś wzdychały wszystkie panie wątpliwej reputacji, którego w gazetach portretowali karykaturzyści, a z imienia znali wszyscy barmani i szynkarze od Pragi do Ochoty.

Sikorski od dawien dawna bratał się z Francuzami, nic dziwnego, że woleli poprzeć jego. Na zdjęciu marszałek Ferdinand Foch i generał Władysław Sikorski w Warszawie w 1923.

Tyle, że to już nie był ten sam ułan, co  dawniej. Po objęciu w 1938 r. placówki dyplomatycznej w Rzymie spoważniał nieco, przestał tyle pić (za radą Becka, by nie dał się Włochom nabić w butelkę swoich gości upijał, a sam raczył się herbatką) i spełniał się jako mąż i ojciec.

Biorąc pod uwagę ówczesną sytuację na arenie międzynarodowej, Wieniawa-Długoszowski wydawał się rzeczywiście niezłym kandydatem. Jako polski ambasador zaprzyjaźnił się z włoskimi politykami, między innymi z ministrem spraw zagranicznych i zięciem Mussoliniego Galeazzo Ciano. Znał w sumie osiem języków (oprócz greki i łaciny sześć nowożytnych) i co najważniejsze − był wolny i w każdej chwili mógł wyruszyć do Francji, gdzie miał przebywać nowy, emigracyjny rząd Polski.

„Poproś Wieniawę aby zajął się Koneckimi”

W międzyczasie wymyślono specjalny szyfr z wykorzystaniem nazwiska rodziny Koneckich, towarzyszącej Mościckiemu. Kilku różnym zapytaniom i informacjom o nich nadano specjalne znaczenie, wszak pisanie o innych internowanych nie budziło żadnych podejrzeń. Ogólnie rzecz biorąc wszystko w związku z desygnowaniem Wieniawy wydawało się być załatwione. Aż tu nagle do głosu doszły dawne animozje pomiędzy piłsudczykami i resztą sceny politycznej.

Wieniawa-Długoszowski był na prostej drodze do objęcia prezydentury i już zaczynał akceptować kandydatury na poszczególne stanowiska w rządzie, a pani Bolesławowa czyniła przygotowania do przenosin do Paryża, gdy na scenę wkroczył Władysław Sikorski. Kiedy generał pojawił się w stolicy Francji jasne jak słońce było to, że nie zamierza patrzeć biernie jak piłsudczycy po raz kolejny obejmują rządy. Chciał ułożyć rzeczy po swojemu.

Wieniawa często bywał głównym bohaterem anegdot, a karykaturzyści go uwielbiali. Cóż, w ukształtowaniu wizerunku męża stanu mu to nie pomogło.

Jako że wszystko dziać się miało w Paryżu, Sikorskiemu zdecydowanie sprzyjały okoliczności. Był on znanym frankofilem, studiował nad Sekwaną w École Supérieure de Guerre i posiadał we francuskich sferach rządowych spore wpływy, przez co był w znacznie lepszej sytuacji od Wieniawy. Dowiedziawszy się o nominacji Długoszowskiego, natychmiast zaczął działać.

Nie musiał długo szukać, wystarczyło rozgłosić dawne ekscesy niemal sześćdziesięcioletniego wówczas generała. Co więcej, zaczął twierdzić wszem i wobec, że sama nominacja jest wręcz katastrofą, bo pierwszy ułan II Rzeczpospolitej nawet obejmować prezydenturę przyjechał zalany.

Żeby tak się mieszać w nieswoje sprawy!

Choć teoretycznie była to sprawa leżąca wyłącznie w gestii rządu polskiego, do wszystkiego zaczęły się mieszać rządy francuski i angielski, ingerując bezprawnie w decyzję sojusznika. Francuski wiceminister ds. zagranicznych, który bez zastrzeżeń przyjął rano nominację Wieniawy, w południe poinformował, że uważa ją za wyjątkowo nieszczęśliwą.

Tego samego dnia na posiedzeniu francuskiej Rady Ministrów padła informacja, że prezydentem Polski ma zostać jakiś nikomu nieznany generał, alkoholik i straszny hulaka (o taki i nie tylko taki PR zadbał Sikorski). W oficjalnym oświadczeniu dla Mościckiego, Francuzi stwierdzili, że Wieniawy jako prezydenta nie uznają ani nie poprą jego rządu.

Usilne starania Władysława Sikorskiego sprawiły, że Francuzi ostatecznie nie zgodzili się na kandydaturę Wieniawy na prezydenta. Na zdjęciu Wieniawa w mundurze dyplomatycznym (stoi w środku).

Okazało się zatem, że nasz ukochany sojusznik postanowił decydować za suwerennego prezydenta i układać sprawy po swojemu. Polacy w Rumunii nie mieli jednak wyjścia – w krytycznej sytuacji, jaka zapanowała po kampanii wrześniowej musieli się ugiąć.

Attaché wojskowy przy polskiej ambasadzie w Rzymie, Marian Romeyko twierdził, że Długoszowski „prezydentował” przez jakieś dwa dni, jednak nie miał racji. Wieniawa postąpił w tej całej aferze honorowo. Nie chcąc nawet bardziej komplikować położenia Mościckiego, w ogóle nie złożył przysięgi prezydenckiej.

Zamiast tego wysłał do prezydenta depeszę z prośbą o zwolnienie go z zaszczytnego obowiązku. Nikt zresztą nie wiedział, że Wieniawę nominowano pod ściśle określonymi warunkami. Znając jego honorowość, Mościcki wymógł na generale obietnicę, że w razie znalezienia lepszego kandydata odda urząd.

Zdania na temat niedoszłej prezydentury Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego były i są podzielone. Jak pisze Sławomir Koper w książce „Polskie piekiełko”, wśród polityków emigracyjnych wywołała ona konsternację i wzbudziła spore kontrowersje. Bo choć pijackie eskapady znanego hulaki w stolicy Polski i powroty do domu trzema dorożkami jednocześnie należały już do przeszłości, Wieniawa nadal był Wieniawą…

Bibliografia:

1. Sławomir Koper, Polskie piekiełko. Obrazy życia emigracyjnego 1939-1945, Bellona, Warszawa 2012.
2. Jacek M. Majchrowski, Ulubieniec Cezara Bolesław Wieniawa–Długoszowski. Zarys biografii. Ossolineum, Wrocław 1990.
3. Rumuński azyl. Losy Polaków 1939-1945, Ośrodek KARTA, Dom Spotkań z Historią, Warszawa 2009.