Tysiącletnia zagadka. Kim była druga żona Bolesława Chrobrego?

Cytowana relacja pochodzi z kroniki biskupa Thietmara – jednego z podstawowych źródeł wiedzy o panowaniu pierwszego polskiego króla. Autor wspomniał w swoim obszernym tekście o wszystkich czterech żonach Chrobrego. Dwóm pierwszym poświęcił jednak zaledwie pojedyncze zdania. Były to małżeństwa krótkie i zakończone bezceremonialnym pozbyciem się partnerek.

Szczególnie wiele pytań rodzi drugi z tych związków, zawarty prawdopodobnie w 986 roku. Urodził się z niego pierworodny syn władcy, przez co przepędzenie matki wydaje się wyjątkowo szokujące. Co więcej źródło nie pozwala w jasny sposób wskazać czyją córką była i jak nazywała się nieszczęsna władczyni.

Gąszcz wątpliwości

Formułowano różne koncepcje na ten temat. Najczęściej, w oparciu o sporo późniejsze źródła, wskazywano, że była to córka węgierskiego księcia Gejzy – ojca świętego Stefana. Wyjaśnienie to było jednak wielokrotnie kwestionowane. Wątpił w nie autor Rodowodu pierwszych Piastów Kazimierz Jasiński, a także znany węgierski mediewista, György Györffy. Ten ostatni wskazał, że przecież Thietmar kojarzył postać księcia Gejzy i podał sporo szczegółów na jego temat w innej partii swojej kroniki.

Bolesław Chrobry. Nie miał litości wobec wrogów… i wobec swoich żon (domena publiczna).

Jeśli w tym konkretnym przypadku nie potrafił wskazać pochodzenia żony Chrobrego (a zrobił to przy wszystkich pozostałych małżonkach władcy!), to najwidoczniej była ona „latoroślą jednego z Arpadów, którego imienia Thietmar po prostu nie znał”. Rozrośnięte struktury władzy w kraju Węgrów są słabo rozpoznane, podobnie jak genealogia pierwszych Arpadów. W efekcie połowica Chrobrego zadomowiła się w literaturze jako tajemnicza „N.N”.

Pytania i argumenty

Nowe rozwiązanie zagadki zaproponował gdański mediewista i autor wydanej niedawno biografii księcia Bezpryma – profesor Błażej Śliwiński. Połączył on szereg przesłanek, które już wcześniej omawiano w literaturze. Wskazał na interesy Mieszka I około 986 roku (małżeństwo zawarto w okresie wielkiej ekspansji Piastów na południe, kosztem Czechów) oraz sytuację polityczną na Węgrzech w tym czasie.

Poznaj fascynującą historię kobiet, które w mrokach średniowiecza zbudowały Polskę. Bezwzględne, ambitne, utalentowane. „Żelazne damy” Kamila Janickiego już w sprzedaży!

Gejza nie rządził bezpośrednio całym krajem, a tylko jego północno-zachodnią częścią. Na północnym wschodzie panowali cieszący się sporą niezależnością książęta siedmiogrodzcy. „Logicznym jest domysł o większym zysku w celach realizacji politycznego planu [Mieszka] ze związków z rodem władców Siedmiogrodu, [niż z Gejzą]” – stwierdził Śliwiński. Przypomniał też o istnieniu w tym czasie tym czasie na Węgrzech grodu określanego mianem Bezprem (obecny Veszprem). Właściwie identyczne imię otrzymał syn Chrobrego, możliwe więc, że gród został założony, lub był zarządzany przez jego przodka, bądź też krewnego. Tej teorii nie sposób potwierdzić, wiadomo natomiast, że bliskie związki z ośrodkiem miała żona Gejzy, Sarolta, pochodząca… właśnie z dynastii książąt siedmiogrodzkich.

Imię księżnej

W oparciu o obszerną argumentację, zamieszczoną w książce Bezprym. Pierworodny syn pierwszego króla Polski Śliwiński doszedł do następujących wniosków:

Węgierska żona Bolesława Chrobrego najpewniej pochodziła z książąt siedmiogrodzkich, była córką Gyuli Starszego, syna Horka, a więc i także siostrą Sarolty. (…) Z przekazu „Gesta Hungarorum” znana jest jej siostra, imieniem Karolda. Nic o niej więcej ze źródeł nie wiadomo, jest to jedyna w ogóle o niej wzmianka. 

News powstał w oparciu o książkę Błażeja Śliwińskiego pt. „Bezprym. Pierworodny syn pierwszego króla Polski” (Kraków 2014).

Zdaniem autora najprawdopodobniej to właśnie wspomniana Karolda była drugą żoną Chrobrego i matką jego syna. Historycy węgierscy twierdzą wprawdzie, że Karolda była żoną jednego z głównych wodzów armii świętego Stefana – wpływowego możnego Doboki – to jednak w żaden sposób nie podważa ustaleń profesora Śliwińskiego. Nie można przecież wykluczyć, że wcześniej młoda księżniczka zawarła burzliwy i krótkotrwały związek z polańskim następcą tronu. Czy jednak rzeczywiście tak było?

***

Zarówno to, jak i wiele innych ciekawych, przełomowych a często i kontrowersyjnych ustaleń autor tekstu przytacza w swojej najnowszej książce „Żelazne damy. Kobiety, które zbudowały Polskę”.

Źródłem powyższego newsa jest:

• Błażej Śliwiński, Bezprym. Pierworodny syn pierwszego króla Polski, Avalon 2014.

Korzystałem również z:

1. György Györffy, Święty Stefan. Król Węgier, Rytm, 2003.
2. Kazimierz Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2004.

Newsy historyczne. O co chodzi?

	Rubryka „newsów historycznych” to najnowsze doniesienia ze świata historii. Szukamy przegapionych i przemilczanych odkryć polskich (i nie tylko) naukowców. Pokazujemy, że w badaniach nad przeszłością nieustannie coś się dzieje.
	Nasze newsy są krótkie i przystępne. Na 2-3 tysiącach znaków streścimy dla Was odkrycia, które naukowcy zawarli na dziesiątkach stron hermetycznych prac. Piszemy tylko o tym, co naprawdę ma znaczenie. Bez przynudzania.
	Opieramy się na publikacjach naukowych z ostatnich 18 miesięcy. W świecie historii newsy rozchodzą się powoli, a prace akademickie trafiają do potencjalnych odbiorców z dużym opóźnieniem. To co w innych dziedzinach przestaje być newsem po 24 godzinach w historii może nim być nawet rok później.
	Przygotowując newsy kierujemy się listą najbardziej prestiżowych periodyków historycznych. Jeśli jesteś wydawcą lub autorem i chciałbyś, abyśmy sięgnęli do konkretnej publikacji – wyślij ją na adres naszej redakcji.

Kup książki Kamila Janickiego 30% taniej: