fot.ChernorizetsHrabar/CC BY-SA 4.0 Najstarsze znane nam przedmioty wykonane ze złota. Fragment wystawy w Muzeum Archeologicznym w Warnie.

Staroegipskie piramidy, grobowce starożytnych władców Babilonu, a może asyryjskie cmentarzyska? Nic z tych rzeczy. Najstarsze ozdoby wykonane ze złota znaleziono w pobliżu miejsca nierozerwalnie związanego z polską historią!

Niezwykłego odkrycia dokonano wprawdzie nie nad samą Wisłą, ale w miejscu dla Polaków bardzo ważnym: niedaleko usytuowanej nad Morzem Czarnym bułgarskiej Warny.

Nam kojarzy się ona głównie z bitwą stoczoną z Turkami 10 listopada 1444 roku, w trakcie której życie stracił król Polski i Węgier Władysław III, zwany później Warneńczykiem. Tymczasem cztery tysiące lat przed naszą erą na tych terenach kwitła kultura, która pozostawiła po sobie przepiękne ozdoby ze złota.

Co ja znalazłem i ile to jest warte?

Jak w wydanej niedawno książce „Bułgaria. Złoto i rakija” pisze Magdalena Genow, w 1972 roku podczas prac budowlanych operator koparki przypadkiem trafił na grobowiec nieznanej wcześniej cywilizacji. W jego wnętrzu – jak się później okazało – znalazł najstarsze odkryte do tej pory przedmioty wykonane ze złota. Nie od razu zorientował się jednak, co wpadło w jego ręce:

z początku myślał, że to miedź. Odcień znalezionego złota był bowiem żółtoblady, a potocznie wyobrażamy sobie złoto jako błyszczące, bursztynowe. Pracownik budowy nie wiedział, co począć ze znaleziskiem. Nosił je codziennie przy sobie, wypytując, ile może być warte.

fot.Yelkrokoyade/CC BY-SA 3.0 Część grobów na prehistorycznym cmentarzysku niedaleko Warny zawierała prawdziwe skarby.

Jako że nie udało mu się znaleźć nikogo, kto byłby w stanie odpowiedzieć na to pytanie, postanowił w końcu zadzwonić do miejscowego muzeum. Pracownicy placówki skontaktowali się z kolei z Muzeum Archeologicznym w Warnie oraz komisariatem milicji. Po tym, jak funkcjonariusze skonfiskowali przedmiot, ustalono, że został on wykonany z czystego złota. W zaistniałej sytuacji zapadła decyzja o podjęciu zakrojonych na szeroką skalę wykopalisk archeologicznych.

W ich trakcie przebadano blisko 300 grobów, z których większość zawierała jedynie skromne wyposażenie, składające się głównie z ceramiki. Jednak w części z nich znajdowały się prawdziwe skarby. Co ciekawe, jak możemy przeczytać w książce Magdaleny Genow „Bułgaria. Złoto i rakija”:

do przeszukiwania tajemniczego cmentarza najęto… więźniów z warneńskiego więzienia! Dla wielu osadzonych musiała to być prawdziwa przygoda w stylu Indiany Jonesa – w ramach odsiadki szukać najstarszego złota na świecie. A jest co badać. Najstarszy znaleziony artefakt – przepiękna bransoleta – jest starszy od ozdób z Egiptu czy Sumeru.

Tekst został oparty między innymi na książce Magdaleny Genow pod tytułem „Bułgaria. Złoto i rakija” (Wydawnictwo Poznańskie 2019).

Sześć kilogramów prehistorycznego złota

Końcowy efekt prowadzonych do 1976 roku prac archeologicznych był oszałamiający. Najbogatszy pochówek, w którym spoczywało ciało około 50-letniego mężczyzny, zawierał ponad 1000 złotych artefaktów o wadze aż półtora kilograma! Łącznie badacze wydobyli z wszystkich grobów blisko 3000 przedmiotów z żółtego kruszcu. Ich całkowita waga wynosi ponad sześć kilogramów.

Archeolodzy przyjmują, że kosztowności zostały wykonane między 4600 a 4200 lat przed naszą erą. Dla porównania – jak podkreśla Magdalena Genow – „wtedy w Egipcie nie rządzili jeszcze faraonowie – tzw. dynastia 0, która miała zjednoczyć Egipt, według historyków rozpoczęła się około 3100 p.n.e.”.

Bibliografia:

1. A Dictionary of Archaeology, red. Ian Shaw, Robert Jameson, Wiley-Blackwell 2002.
2. Magdalena Genow, Bułgaria. Złoto i rakija, Wydawnictwo Poznańskie 2019.
3. Jim Grant, The Archaeology Coursebook: An Introduction to Themes, Sites, Methods and Skills, Routledge 2015.

Sprawdź, gdzie kupić „Bułgaria. Złoto i rakija”: