Piramidy egipskie. Budowle stawiane przez kosmitów czy ewolucja architektoniczna i ciężka praca ludzkich rąk?

Nie tylko grobowce

Powszechnie wiadomo, że piramidy były grobowcami faraonów, jednak w starożytnym Egipcie grób władcy był czymś dużo więcej niż miejscem jego wiecznego spoczynku. Faraon już od najwcześniejszych czasów był wcieleniem Horusa na ziemi. Po śmierci bóg łączył się z ziemskim następcą, a zmarły król jednoczył się ze swoim ojcem – Ozyrysem.

Z tej boskiej perspektywy piramidy egipskie stawały się świątynią ku czci unii bogów  Horusa-Ozyrysa, a w ich centrum umieszczano piramidę – symbol słońca. Nie należy zatem piramid traktować jako osobnych bytów, a zawsze rozważać je jako dużo większe kompleksy świątynne.

„Inspirację do napisania artykułu stanowił serial History 2 pod tytułem „Sekrety egipskich grobowców”.

Co więcej nie należy ich traktować jako cichych grobowców. Tam, gdzie powstawała piramida przenoszone było bowiem życie. Począwszy od wiosek budowniczych piramid po całą infrastrukturę i specjalne grupy ludzi zajmujących się obsługą tych ogromnych kompleksów.

Nie od razu piramidę zbudowano

Zanim w głowach Egipcjan narodziła się idea piramidy, władców i możnych I i II Dynastii egipskiej składano w grobach komorowych. Groby te zaczynały być coraz bardziej rozbudowywane i obudowywane tworząc mastaby. Termin ten w języku arabskim oznacza ławę i doskonale oddaje formę grobu możnowładców tej epoki. Składał się on z części naziemnej przypominającej podstawę ściętego ostrosłupa, gdzie znajdował się ołtarz ku czci zmarłego oraz części podziemnej, składającej się z komory grobowej.

Schodami do nieba

W czasach III Dynastii idea grobowca zmarłego króla zaczęła mocno ewoluować. Piramida Schodkowa z Sakkarze będąca grobowcem króla Dżesera zapoczątkowała całkowicie nowy okres w historii Egiptu.

Zanim w głowach Egipcjan narodziła się idea piramidy, władców i możnych I i II Dynastii egipskiej składano w grobach komorowych.

W jaki sposób powstała? Architekt królewski Imhotep postanowił ustawić na sobie sześć coraz to mniejszych mastab. W ten sposób wzniósł jedyną w swoim rodzaju budowlę, która osiągnęła wysokość około 60 metrów. Jednak należy pamiętać, że już pierwsza piramida nie była budowlą wolnostojącą! Poza centralnym grobowcem w kompleksie znajdowały się świątynie, dziedzińce, galerie, ołtarze, a nawet otaczająca całość sucha fosa.

Wieża z Meidum

Kolejnym etapem ewolucji grobowców królewskich była ukończona przez faraona Snofru piramida w Meidum. Jej konstrukcja, choć w pierwotnym założeniu nadal schodkowa, znacznie różniła się od konstrukcji opisanej powyżej. Jest to także pierwsza budowla w całości pokryta licowaniem.

Piramida w Meidum w swojej konstrukcji przypomina kilkustopniową wieżę. W jej wnętrzu znajdowała się komora grobowa. Całość otaczał kompleks grobowy składający się z górnej i dolnej świątyni oraz steli i prawdopodobnie mniejszej piramidy.

„Ta z południa, która jawi się błyszcząca”

Kolejnym przystankiem na drodze do idealnego kształtu grobowca Starego Państwa była również wzniesiona przez faraona Snofru piramida nazywana dziś łamaną. W czasach IV dynastii nazywano ją „Ta-z-południa-która-jawi-się-błyszcząca”. Wybudowana została około 50 km od poprzedniej w miejscowości Dahshur.

Nazwę „Łamana” zawdzięcza swojemu charakterystycznemu wyglądowi. Jej konstrukcja posiada bowiem dwa stopnie nachylenia ścian. Co interesujące, w piramidzie zbudowano także dwie komory grobowe i posiada ona dwa wejścia. Pomimo swojej dwoistości otoczona została jednym kompleksem grobowym.

Powszechnie wiadomo, że piramidy były grobowcami faraonów, jednak w starożytnym Egipcie grób władcy był czymś dużo więcej niż miejscem jego wiecznego spoczynku.

Istnieją dwie podstawowe interpretacje kształtu Piramidy Łamanej. Pierwsza z nich mówi o błędzie konstrukcyjnym. W pierwotnej wersji konstrukcja miałby nie wytrzymać napięcia i pękać, co zmusiło budowniczych do zmiany kąta nachylenia ścian. Inna teoria podtrzymuje dualizm budowli i zakłada, że różne kąty nachylenia piramidy miały podkreślać jej dualizm.

Do trzech razy sztuka

Snofru nie spoczął jednak na laurach i około 30 roku swojego panowania rozpoczął budowę kolejnego grobowca. Piramida Północna zwana także Czerwoną Piramidą jest pierwszą zachowaną piramidą „klasyczną”. Co więcej zdaje się być także pierwszą, która w swojej konstrukcji dokładnie zaplanowana. Czerwona Piramida także stanowi element większego kompleksu grobowego.

Klasyka gatunku – piramidy w Gizie

I tak oto dochodzimy do momentu powstania najbardziej znanych piramid i uważanych za klasyczne. Grobowce w Gizie powstały dla trzech władców – Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa. Stanowią ikonę starożytnego i współczesnego Egiptu. Wszystkie trzy wybudowano w formie ostrosłupa i pokryto licówką. Wszystkie trzy są także elementami klasycznych kompleksów grobowych.

Najbardziej znaną z nich jest wybudowana około 2560 roku p.n.e. piramida Cheopsa. Nie od parady nazywana jest Wielką Piramidą i już w starożytności uznana została za jeden z Siedmiu Cudów Świata. Składa się bowiem z mniej więcej 2300000 bloków skalnych i w pierwotnym kształcie miała sięgać 146,59 m wysokości. Całość wykończona została licówką z gładzonego wapienia.

Wielka Piramida zachwyca nie tylko swoimi rozmiarami. W jej wnętrzu znajdują się aż 3 komory grobowe, które budowane były wraz z postępem prac. Do głównej komory grobowej nad którą znajduje się imponująca konstrukcja odciążająca prowadzi Wielka Galeria. Jej rozmiary są także imponujące. Jest to bowiem korytarz o długości 46,63 m i wysokości 8,53 m do którego wchodzi się w środku potężnej konstrukcji wprost z dużo mniejszego Korytarza Wstępującego.

Kompleks w Gizie to jednak nie tylko trzy monumentalne grobowce i ich świątynie. Znajdują się tutaj także posąg Sfinksa, grobowce królowych, zakopane łodzie, mastaby, kwatery budowniczych i wiele innych elementów, o których wiedza nie jest tak bardzo powszechna.

Bibliografia:

1. Lehner M., The complete Pyramids. Solving the Ancient Mysteries, Londyn 2001.
2. Lipińska J.: W cieniu piramid, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 2003