Nazistowska arytmetyka. Ile procent krwi żydowskiej wystarczyło, aby zostać uznanym za Żyda w III Rzeszy?

Drobiazgowe zdefiniowanie pojęcia „Żyda” było dla nazistowskich funkcjonariuszy jednym z pierwszych kroków na drodze do opracowania planu „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”. W przypadku Żydów „pełnej krwi” sprawa była jasna. Należało jednak rozstrzygnąć, jak zachowywać się w stosunku do tych, którzy pochodzą z rodziny mieszanej. Albo, co gorsza, mają w sobie aż trzy czwarte krwi aryjskiej i tylko niewielką domieszkę tej żydowskiej. Czy dla takich ludzi było miejsce w ogarniętej obsesją czystości rasowej III Rzeszy?

Pierwsze regulacje dotyczące statusu „mieszańców” pojawiły się jeszcze przed wybuchem II wojny światowej, w ustawach norymberskich uchwalonych 15 września 1935 roku. Osoby, których tylko jeden z rodziców był żydowskiego pochodzenia, nie zostały wówczas objęte dyskryminacją na równi z „pełnymi” Żydami. Ci, tak zwani „mieszańcy I stopnia”, nadal traktowani byli jednak gorzej niż Aryjczycy czystej krwi i tylko w wyjątkowych przypadkach zwalniano ich z obowiązku specjalnego oznakowania.

„Ostateczne rozstrzygnięcie” kwestii mieszańców?

Po wybuchu wojny elita III Rzeszy coraz bardziej przekonywała się do konieczności „wyparcia Żydów z przestrzeni życiowej niemieckiego narodu”. Dla wszystkich było przy tym jasne, że „ewakuacja” oznacza w rzeczywistości wyrok śmierci – wykonywany albo przez skazanie na wymagającą nadludzkich sił pracę w obozie lub natychmiastową eksterminację. W miarę upływu czasu radykalizowały się także nastroje w stosunku do osób rekrutujących się z „mieszańców”.

fot.domena publiczna

Już ustawy norymberskie wprowadzały prawdziwie szczegółowe obliczenia wyjaśniające, kogo można uznać za „pełnokrwistego” Aryjczyka.

Próbę szczegółowego uregulowania ich statusu podjęli uczestnicy konferencji w Wannsee, która odbyła się 20 stycznia 1942 roku. Powoływali się oni wprawdzie na wcześniejsze ustawy, ale w gruncie rzeczy chcieli zmienić zawarte w nich rozwiązania. Jak pisze w książce „Konferencja w Wannsee. Droga do ostatecznego rozwiązania” Peter Longerich:

W przededniu konferencji w Wannsee (…) koalicja składająca się z Urzędu Polityki Rasowej NSDAP, RSHA i Kancelarii Partii uporczywie próbowała, w związku ze zbliżającymi się deportacjami, zrównać „pół-Żydów” z Żydami. Zwłaszcza poprzez wprowadzenie odpowiednich przepisów na terytoriach okupowanych, za pomocą metody faktów dokonanych, chciano wymusić przyjęcie podobnych rozwiązań na obszarze Rzeszy.

Propozycje zgromadzonych w podberlińskiej willi nazistów rzeczywiście znacząco pogarszały status osób pochodzenia niemiecko-żydowskiego; a przynajmniej tych, które zamieszkiwały teren Rzeszy. „Mieszańców I stopnia”, a więc „pół-Żydów” proponowano traktować na równi z pełnymi Żydami.

Artykuł powstał między innymi w oparciu o książkę Petera Longericha Konferencja w Wannsee. Droga do „ostatecznego rozwiązania”, wydaną nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka.

Wyjątek stanowili jedynie ci, którzy wzięli ślub z „osobą krwi niemieckiej” i mieli z nią dzieci oraz jednostki wskazane przez najwyższe instancje partyjne i państwowe. Także oni jednak mieli zostać poddani bestialskim restrykcjom, o których można przeczytać w protokole z konferencji, spisanym przez Adolfa Eichmanna:

Każdy mieszaniec I stopnia wykluczony z akcji ewakuacyjnej zostanie poddany sterylizacji. Ma to na celu przeciwdziałanie narodzinom nowych pokoleń mieszańców i ostateczne oczyszczenie z nich narodu niemieckiego. Poddanie się sterylizacji jest dobrowolne, ale jest ono warunkiem pozostania na terenie Rzeszy Niemieckiej. Wysterylizowany „mieszaniec” jest następnie zwolniony z wszelkich ustaleń, którym dotychczas podlegał.

Kolejne stopnie i małżeństwa mieszane

W lepszej sytuacji, zgodnie z postanowieniami konferencji, znaleźliby się „mieszańcy II stopnia”. Heydrich zalecał traktowanie ich z reguły jako osób pełnej krwi niemieckiej. Jednak i tutaj znalazły się wyjątki. Za Żyda powinno być uznane na przykład dziecko dwóch mieszańców I stopnia. O zaliczeniu w poczet osób objętych nakazem ewakuacji mógł przesądzić ponadto „niekorzystny wygląd zewnętrzny” lub „negatywna opinia władz policyjnych i politycznych”. A zatem, kto wyglądał i zachowywał się „jak Żyd”, miał zostać jako Żyd zaklasyfikowany, niezależnie od ilości płynącej w jego żyłach „krwi żydowskiej”.

fot.Coenen/CC BY-SA 3.0

Narada, podczas której urzędnicy III Rzeszy roztrząsali, kogo należy uznać za Żyda, obywała się w pięknie położonej podberlińskiej willi.

Protokół regulował także kwestie małżeństw między Żydami, mieszańcami różnych stopni i Niemcami. Żydzi w związkach małżeńskich zasadniczo mieli być objęci „ewakuacją” lub – w szczególnych przypadkach – skierowani do getta dla starców. Podobnie było w przypadku mieszańców I stopnia, chyba, że – jak zostało wspomniane wyżej – posiadali dzieci „uznane za Niemców”.

W najgorszej sytuacji byliby w oczach uczestników konferencji mieszańcy II stopnia związani z mieszańcami I stopnia. Takie rodziny były po prostu w całości uznawane za żydowskie. Ale na tym nazistowscy architekci zagłady nie kończyli. Jak zaświadcza protokół Eichmanna, dyskusja nad „pojęciem Żyda” skończyła się kilkoma znacznie dalej idącymi propozycjami. „Sterylizacja jest rozwiązaniem, z którego trzeba robić użytek na wielką skalę” – zaproponował na przykład Otto Hofmann z Głównego Urzędu Rasy i Osadnictwa SS.

Więcej niż sam Führer?

Rozwiązania, które znalazły się w protokole z Wannsee były najbardziej skrajną próbą uregulowania kwestii „mieszańców”. To właśnie organizator konferencji, Reinhard Heydrich, wysuwał się przed szereg naciskając na ich przyjęcie.

fot.Rosswatt1979/CC0

Pomysłodawcą najbardziej radykalnego rozwiązania „kwestii żydowskiej” był Reinhard Heydrich.

Można powiedzieć, że przewoniczący konferencji był w tym względzie bardziej radykalny, niż… sam Hitler. Jak pisze Peter Longerich w książce „Konferencja w Wannsee. Droga do ostatecznego rozwiązania”:

Było znane wyraźne pisemne stanowisko szefa Kancelarii Rzeszy z sierpnia 1941 roku, zgodnie z którym Hitler zasadniczo opowiadał się za tym, by „mieszańców” nie zrównywać z Żydami (…).

Ostatecznie podczas kolejnych fali deportacji, które rozpoczęły się wiosną 1942 roku, o powszechnej ewakuacji mieszańców nie było mowy. Wciąż jeszcze przedstawiano rozsyłane przez Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy rozkazy jako prowizoryczne. „Kryteria dla kręgu osób „mających być deportowanymi” nadal były bowiem przedmiotem negocjacji” – podkreśla Longerich. Można się tylko domyślać, jak szeroki byłby ten krąg, gdyby Niemcy wygrały wojnę. W każdym razie, protokół z Wannsee pokazuje, że dosłownie morderczy apetyt nazistów rósł w miarę jedzenia.

Źródło:

Ciekawostki to kwintesencja naszego portalu. Krótkie materiały poświęcone interesującym, zaskakującym detalom z przeszłości, dziwnym wiadomościom z dawnej prasy. Lektura, która zajmie ci nie więcej niż 3 minuty, oparta na pojedynczych źródłach. Ten konkretny materiał powstał w oparciu o:

• Peter Longerich, Konferencja w Wannsee. Droga do „ostatecznego rozwiązania”, Prószyński i S-ka 2018.

Kup książkę w promocyjnej cenie: