Męczeństwo Andrzeja Boboli

Andrzej Bobola przyszedł na świat 30 listopada 1591 r. w Strachocinie, na ziemi sanockiej, w rodzinie szlacheckiej. W rodzinnej miejscowości na jedno ze wzgórz do dzisiaj mówi się Bobolówka. To na nim prawdopodobnie stał dwór, w którym urodził się przyszły święty.

W roku 1606 r. był uczniem w szkole jezuickiej w Braniewie. Następnie, 21 lipca 1611 r., wstąpił do nowicjatu jezuitów w Wilnie. Suknię zakonną otrzymał 10 sierpnia 1611 r., a śluby zakonne złożył 31 lipca 1613 r. Naukę kontynuował na Akademii Wileńskiej, studiując teologię i filozofię. W 1622 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Służył i pracował w Nieświeżu (1623-24), Wilnie (1624-30), Bobrujsku (1630-33), Płocku (1633-38), Warszawie i Łomży (1638-42), Pińsku (1642-1646). W latach 1624-1630 był kaznodzieją i spowiednikiem w wileńskim kościele jezuickim św. Kazimierza.

Czytaj też: Jan Hus. Heretyk i bohater

Odwaga w trudnych czasach

Andrzej Bobola miał swoją wizję kapłaństwa. Ze swoimi naukami chciał docierać do ludzi bez względu na ich wiek, pochodzenie, religię czy majątek. I to pomimo cech charakteru jakie posiadał. Od najmłodszych lat uchodził za mężczyznę impulsywnego i niecierpliwego. Prepozyt Nowacki (imienia brak) w 1628 r. uznał nawet brata Andrzeja „za niezdatnego do nauczania w szkołach i piastowania urzędu przełożonego”. Pomylił się. Bobola posiadł bowiem niespotykaną umiejętność głoszenia kazań. Do tego był charyzmatyczny, odważny i wytrzymały.

fot.domena publiczna

Kaplica postawiona w miejscu śmierć św. Andrzeja Boboli

Czasy, w których przyszło żyć Andrzejowi Boboli był trudne. Rzeczpospolita była wówczas państwem ogromnym terytorialnie, ale niespójnym, podzielonym etnicznie i religijnie. Do tego szarganym wojnami, choćby tą pomiędzy Polską i Rosją (1632-1634), zwaną wojną smoleńską. Jezuita przebywał wówczas w Bobrujsku, gdzie został przełożonym domu zakonnego. Dał się wówczas poznać jako troskliwy duchowny, służący chorym dotkniętym epidemią dżumy, która wskutek wojennej nędzy wybuchła w okolicy.

Następnie Bobola pracował jako misjonarz w okolicach Pińska (tereny dzisiejszej Białorusi), gdzie książę Radziwiłł zbudował szkołę i kościół. Próbował przywrócić wiarę katolicką w wielu wsiach: udzielał chrztów, błogosławił związki małżeńskie, odprawiał pogrzeby i głosił kazania. „Apostołowi Pińszczyzny”, jak go nazwano, nie przeszkadzały ani podmokłe, pozbawione dróg tereny, ani fakt, że w okolicy na trzynaście tysięcy osób, tylko czterdzieści było katolikami. Abp Józef Michalik pisał o nim:

„Gdy dowiedział się, że są ludzie ochrzczeni, którzy żyją w lesie, w odosobnieniu i nie bardzo wiedzą, co to znaczy Ewangelia, szedł do nich i niósł im czynne świadectwo miłości bliźniego. To była ewangelizacja, to była prawdziwa nowa ewangelizacja na tamte czasy.”

Działalność ta spotkała się z krytyką, którą w kierunku jezuity skierowali przedstawiciele kościoła prawosławnego. Mówili o nim per „duszochwyt” – czyli ten, który „chwyta dusze”. On sam, jakby na przekór, nawoływał do zgody pomiędzy przedstawicielami obu wyznań. Nie wszystkim się to podobało.

Czytaj też: Święci, którzy… zostali usunięci z kalendarza liturgicznego

Brutalny, długi mord

Po wybuchu powstania Chmielnickiego i apelu patriarchy jerozolimskiego, nawracający ruską ludność na katolicyzm Bobola, zyskał status wroga politycznego. Szukano go. 16 maja 1657 r. w Janowie Poleskim pojawiły się oddziały kozackie, zamierzające wymordować tamtejszych Polaków. Dowódca jednej z watah wysłał swoich ludzi, by ci znaleźli zakonnika. Prawdopodobnie ktoś doniósł, że przebywa on w okolicy.

fot.domena publiczna

Ku zdziwieniu wszystkich, kiedy już go odnaleziono i otwarto, oczom jezuitów ukazało nienaruszone ciało męczennika

Andrzej Bobola został schwytany na jednej z dróg prowadzącej do wioski. Jechał wozem wraz z Janem Domanowskim, któremu nakazał uciekać – niektórzy, jak Feliks Konieczny twierdzą, że to właśnie ów woźnica był zdrajcą. Sam zakonnik nie odjechał, nie skorzystał również z opcji ukrycia się w kryjówce przygotowanej w lesie. Został pojmany. Tak rozpoczęła się męczeńska śmierć, którą Watykańska Kongregacja Rytów określi, jako „najbardziej okrutna z dotychczas znanych”.

Zaprowadzono go na plac, gdzie miał wyrzec się wiary. Kiedy odmówił rozpoczęły się tortury.

„Obnażają go, przywiązują do drzewa i bija nahajami tak brutalnie, że pracujący w pobliżu chłopi uciekają z pól… Wiążą mu nogi i przywiązują do dwóch koni, które powloką go do wioski…

Kozacy, którzy go aresztowali, chcieli dokonać czegoś oryginalnego i wymyślili, co następuje: na ciele wyryli mu symbole kapłańskie. Chwycili go za jedną nogę i zawlekli do pustej rzeźni. Położyli na stole i zamknęli drzwi. Znaleźli głownie, którymi opalano zabite prosięta, powiesili go za nogi i opalili całe ciało…”

„Rany posypywali plewami z orkiszu, odcięli mu nos i wargi, przez otwór wycięty w karku wydobyli język i odcięli u nasady, wreszcie powiesili go u sufitu za nogi, głową na dół i naśmiewali się z ciała.”

fot.Irpen/domena publiczna

Zaprowadzono go na plac, gdzie miał wyrzec się wiary. Kiedy odmówił rozpoczęły się tortury

Okrutne, sadystyczne sceny trwały blisko dwie godziny. Ale jezuita nadal żył. Zaskoczeni i zmęczeni Kozacy dwukrotnym cięciem szablą po gardle zakończyli cierpienia Andrzeja Boboli. Po wszystkim, na wieść o zbilżających się oddziałach litewskich, uciekli z wioski.

Okaleczone ciało zakonnika w drewnianej trumnie złożył proboszcz Janowa Poleskiego, ks. Jan Zaleski. Następnie trafiło ono do Pińska, gdzie spoczęło w podziemiach tamtejszego kościoła jezuitów.

Czytaj też: Jeremi Wiśniowiecki – młot na Kozaków. Czarna legenda kniazia Wiśniowieckiego

Kult, kanonizacja i patron Polski

W kwietniu 1702 r. rektor jezuickiego kolegium w Pińsku, Marcin Godebski, stwierdził, że w trakcie modlitwy objawił się mu zakonnik, który przedstawił się jako Andrzej Bobola. Rozpoczęto poszukiwania jego grobu. Ku zdziwieniu wszystkich, kiedy już go odnaleziono i otwarto, oczom jezuitów ukazało nienaruszone ciało męczennika. Ojciec Bobola leżał w trumnie w takim stanie, w jakim go w niej położono 45 lat wcześniej. To wydarzenie zapoczątkowało kult zakonnika.

Miejscowi przypisywali mu opiekę i ochronę, chociażby w czasie szalejących epidemii. Mówiono o łaskach, wypraszanych za jego wstawiennictwem. Podobne wieści tylko potęgowały i rozszerzały jego kult. W 1712 r. rozpoczęto starania o jego beatyfikację. Z powodu kasaty zakonu jezuitów w Polsce i rozbiorów proces przedłużał się. Andrzej Bobola został beatyfikowany dopiero w 1853 r. Kanonizował go Pius XI, 17 kwietnia 1938 r. Dzień później w nr 108/1938 „Ilustrowany Kuryer Codzienny” donosił:

„Niedziela Wielkanocna była dniem szczególnie uroczystym dla całego Kościoła katolickiego, a zwłaszcza dla Polski, której syn, świętobliwy męczennik za wiarę, wyniesiony został na ołtarze. Na uroczystości te podążyły do siedziby Namiestnika Chrystusowego specjalne pociągi z 8 tysiącami pielgrzymów z Polski, przybyli także liczni Polacy z Francji, Gdańska itd. Ci, którym nie było danem wziąć udziału w tem święcie, słuchali transmisji przy głośnikach radjowych, odzwierciedlającej ważniejsze fragmenty uroczystości”.

fot.Narodowe Archiwum Cyfrowe/domena publiczna

Rok 1938. Kanonizacja bł. Andrzeja Boboli, bazylika św. Piotra na Watykanie

Niektórzy, jak choćby ojciec Alojzy Korzeniowski, twierdzili, że Andrzej Bobola przepowiedział losy Polski. W 1819 r. kiedy wspomniany Korzeniowski modlił się o niepodległość kraju, miał ujrzeć postać, która kazała otworzyć mu okno. Zobaczył w nim wielką wojnę.

– Gdy skończy się wojna, którą widzisz, wtedy królestwo Polski zostanie przywrócone przez miłosierdzie Boże, a ja zostanę w nim uznany jako główny patron – miał powiedzieć męczennik.

Od 16 maja 2002 św. Andrzej Bobola jest drugorzędnym patronem Polski. W związku z tym, w liście do wiernych biskupi pisali:

„Święty Andrzej Bobola jest ogłoszony patronem Polski w czasie, gdy wielu rodaków nie może znaleźć pracy i znajduje się w trudnej sytuacji materialnej. Nowy patron okazywał w swym życiu wielką wrażliwość na ludzką biedę. Podczas jednej z epidemii ratował tych, od których inni z lękiem uciekali; w apostolskiej pracy kierował się do najuboższych, stając się ich sługą. Dlatego jako Patron oczekuje od nas, abyśmy uczcili Go nie tylko uroczystościami, ale konkretnymi czynami wyrażającymi naszą troskę o ludzi biednych.”

Źródła:

1. P. Kosiński, Najbardziej okrutne męczeństwo – św. Andrzej Bobola SJ [w:] https://deon.pl/wiara/duchowosc/najbardziej-okrutne-meczenstwo–sw-andrzej-bobola-sj,2044889 (dostęp: 19.07.2022 r.)
2. J. Besala, Andrzej Bobola – patron od spraw niebezpiecznych [w:] https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/historia/1505486,1,andrzej-bobola—patron-od-spraw-niebezpiecznych.read (dostęp: 19.07.2022 r.)
3. Patron Polski, który zmarł w najokrutniejszych mękach. Kim był Andrzej Bobola?[w:] https://wydarzenia.interia.pl/religia/news-patron-polski-ktory-zmarl-w-najokrutniejszych-mekach-kim-byl,nId,6028111 (dostęp: 19.07.2022 r.)
4. Ważniejsze fakty z życia św. Andrzeja Boboli [w:] https://swietyandrzejbobola.pl/historia-zycia/historia-zycia/ (dostęp: 19.07.2022 r.)
5. Ilustrowany Kuryer Codzienny. 1938, nr 108 (18 IV)
6. J. Niżnik, Św. Andrzej Bobola – życie, objawienia, cuda, Kraków 2016