Pięć tysięcy za deflorację nieletniej. Ta metropolia była w XIX wieku światową stolicą zboczeń, dewiacji i płatnego seksu

W roku 1857 Londyn był trzymilionową aglomeracją, w której żyło przynajmniej 8600 kobiet utrzymujących się z prostytucji. Dochodziło do tej liczby kilkakrotnie więcej „amatorek”, które uprawiały nierząd sporadycznie – np. mężatek, dorabiających na boku płatnym seksem. Według niektórych szacunków, w gruncie rzeczy londyńskich prostytutek było więc aż 80 tysięcy i tygodniowo odbywały dwa miliony płatnych stosunków.

Po „urokach” londyńskich ulic oprowadzały specjalne przewodniki, jak „The Swell’s Night Guide Through The Metropolis”. Zaś policyjne dane z 1868 roku mówiły o ponad dwóch tysiącach przybytków w Londynie, w których można było skorzystać z usług przedstawicielek „najstarszego zawodu świata”. Eleganckich burdeli było raptem parę, a zdecydowanie więcej pokojów, wynajmowanych przez jedną lub więcej dam lekkich obyczajów – blisko dwa tysiące.

Największa jednak liczba prostytutek pracowała nie pod dachem, a pod gołym niebem. Zagłębiem nierządu był londyński East End, w którym pierwszy burdel powstał już prawdopodobnie w 1303 r. (i to ponoć pod protekcją miejscowego przeora!).

W mrocznych uliczkach East Endu za kilka drobniaków głodni seksu mężczyźni mogli szybko zaspokoić swoje żądze. Pod murem, przy płocie, na klatce schodowej. Prostytutki preferowały stosunek oralny, analny lub między udami – aby uniknąć zajścia w ciążę. Nie wszystkim klientom jednak to odpowiadało, a w razie oporu kobiety potrafili być brutalni.

fot.domena publiczna

Prostytutki w Londynie kusiły i biednych, i bogatych.

Oczywiście funkcjonowały w Londynie także eleganckie domy publiczne, z wygodnymi łożami i roznegliżowanymi damami w pończoszkach. Jednakże za ścianą tych samych przybytków kryły się salony sadomasochistyczne – bo i na to mieli ochotę niektórzy wiktoriańscy dżentelmeni. Takie przybytki prowadziła w latach 80. XIX stulecia niejaka Mary Jeffries. Arystokraci z kraju i z zagranicy korzystali u niej z apartamentów wyglądających jak sale tortur, w których ciała zawieszano na łańcuchach i drabinkach, a potem chłostano pejczami, drutami, witkami.

Dziewictwo za 13 funtów

Prawda o seks-biznesie była więc ponura. Wśród Brytyjczyków szerzyły się choroby weneryczne, rozpadały się rodziny, a handel żywym towarem deprawował ludzi skuszonych szybkim i łatwym zarobkiem.

W 1885 r. trzynastoletnia Eliza Armstrong została sprzedana przez matkę obcym kobietom za 5 funtów (w przeliczeniu równowartość około 2,5 tys. zł). W to, czy dziewczynka miała trafić na służbę, czy do burdelu, jej rodzicielka specjalnie nie wnikała. Tymczasem jedna z kupujących, Rebecca Jarett, miała za sobą długą karierę stręczycielki. Chwaliła się chociażby, że kiedyś pewien dżentelmen zapłacił jej za możliwość defloracji nieletniej 13 funtów (czyli około 5 tysięcy złotych).

Mroczny i zepsuty Londyn czasów Kuby Rozpruwacza w powieści Adama Węgłowskiego pod tytułem „Noc sztyletników” (Oficyna 2017).

Londyn stał się rajem dla dewiantów. Nic dziwnego, że to wtedy powstała słynna nowela Roberta Louisa Stevensona „Doktor Jekyll i pan Hyde” (1886). Brytyjczycy, skrępowani surowymi zasadami wiktoriańskiej moralności, próbowali znaleźć jakieś ujście dla swych potrzeb. Seksualne fantazje karmili nie tylko zwyczajną pornografią, ale i bardziej artystyczną – choćby nieocenzurowanymi wersjami orientalnych dzieł: „Kamasutry” i „Opowieści z tysiąca i jednej nocy” (przeczytaj o tym więcej w innym naszym artykule).

Sięgali także po antyczną erotyczną klasykę, na przykład „Satyrykon” Petroniusza. Ten ostatni tytuł opublikowany został przez dekadenckiego wydawcę Leonarda Smithersa, o którym Oscar Wilde stwierdził, że „kocha pierwsze edycje, zwłaszcza kobiet: jego namiętność to małe dziewczynki”. Wyrafinowaną erotykę dzielił tylko krok od dekadentyzmu, a od niego był tylko krok do przestępstwa…

Kosztowna prowokacja

I tu wracamy do historii wcześniej wspomnianej Elizy Armstrong. Znalazła ona niezwykłe zakończenie. Za zakupem dziewczynki stał bowiem… zaangażowany społecznie redaktor naczelny „Pall Mall Gazette” William Thomas Stead. To on wynajął byłą stręczycielkę, by znalazła kobietę, gotową sprzedać dziecko. Chciał w ten sposób uczulić opinię publiczną na sprawę ochrony dziewcząt porywanych nie tylko burdeli w wielkich brytyjskich miastach, ale i za granicę.

fot.Chicago: National Prtg.&Engr.Co./CC BY-SA 3.0

Nie powinno nas dziwić, że ojczyzną „Doktora Jekyll’a i pana Hyde’a” był XIX wieczny Londyn.

Nastolatki, a właściwie jeszcze dzieci, eksportowano bowiem do Belgii. „W jednym z niesławnych domów w Brukseli więzi się małe dzieci, angielskie dziewczynki, w wieku od dziesięciu do czternastu lat, wykradzione, porwane, zdradzone, uprowadzone z wiejskich miejscowości za pomocą przeróżnych sztuczek i sprzedane do tych ludzkich gnojowisk” – alarmowała sufrażystka Josephine Butler w 1880 r. – „Zwykli goście nic o nich nie wiedzą; to tajemnica znana jedynie bogatym mężczyznom, takim, którzy mają dość pieniędzy, aby zapłacić za męczeństwo tych niewinnych istot”.

Władze i organy ścigania nabrały wody w usta. Jednakże wobec kolejnych artykułów w prasie nie mogły już chować głowy w piasek. Doprowadzono do zmian w prawie, mających zapobiec seksualnemu wykorzystywaniu nieletnich. Stead drogo jednak zapłacił za swoją bezczelność – sąd nie uznawał czegoś takiego jak prowokacja dziennikarska i chociaż wziął pod uwagę okoliczności łagodzące, to i tak skazał dziennikarza na trzy miesiące więzienia za uprowadzenie Elizy Armstrong. Również reputacja redaktora w oczach elit nieco ucierpiała.

Czas Rozpruwacza

Choć walka z dziecięcą prostytucją przybrała na sile, problemem wciąż pozostawała nędza dorosłych kobiet ze społecznych nizin, która wypychała je do pracy na ulicy. Brytyjczycy zareagowali, gdy w 1888 r. w londyńskiej Whitechapel – ponurej i biednej dzielnicy imigrantów na East Endzie – zaczął szaleć nieuchwytny Kuba Rozpruwacz. Władze znalazły się pod naciskiem, by wreszcie na ulicach przestała lać się krew, by nikt nie powtórzył już losu niewinnych „biednych nieszczęśnic”, jak często nazywano zamordowane przez szaleńca prostytutki.

Tak Kubę Rozpruwacza wyobrażali sobie ówcześni ludzie. Nigdy nie udało się ustalić jego tożsamości.

Dramaturg i poeta George Bernard Shaw komentował to z przekąsem:

My, typowi socjaldemokraci, traciliśmy czas na edukację, agitację i organizację. Tymczasem pewien samoistny geniusz wziął sprawy we własne ręce. Kiedy po prostu zamordował i wybebeszył cztery kobiety, przeobraził komercyjną prasę w nieomal komunistyczną. Morał jest właściwie jeden, a wszelcy przewrotowcy, zamachowcy, irlandzcy ekstremiści czy skrajni anarchiści szybko go pojmą. „Humanizm, nauki polityczne, ekonomia i religia”, powiedzą, „wszystko to zgniło. Jedynym argumentem, który trafia do serc waszych dam i dżentelmenów, jest nóż”.

Rozpruwacza jednak nigdy nie złapano. Także winni handlu żywym towarem umykali sprawiedliwości. Mary Jeffries, w której sadomasochistycznym przybytku torturowano nawet dzieci, dzięki znajomościom wyłgała się tylko karą grzywny. Kiedy zaś w 1889 r. londyńska policja zdekonspirowała homoseksualny burdel na Cleveland Street, aferę starano się wyciszyć. Dlaczego? Bo bywało w tym miejscu zbyt wielu wysoko postawionych dżentelmenów. Sprawę zaś bardziej wykorzystano do gnębienia homoseksualistów (za czyny „sprzeczne z naturą” karano wówczas więzieniem), niż do ścigania dewiantów korzystających z nastoletnich seks-niewolników oraz tropienia handlarzy zarabiających na tym procederze.

Bibliografia:

1. William Acton, Prostitution, Considered in Its Moral, Social, and Sanitary Aspects, in London and Other Large Cities and Garrison Towns, with Proposals for the Mitigation and Prevention of Its Attendant Evils, John Churchill & Sons 1857
2. Paul Begg, Kuba Rozpruwacz. Historia kompletna, tłum. Bogumiła Marecka, PIW 2010
3. Alan Moore, Eddie Campbell, Prosto z piekła, timof i cisi wspólnicy 2008
4. Roderick Moore, Josephine Butler (1828-1906): Feminist, Christian and Libertarian, Libertarian Heritage nr 10/1994
5. Rhianna Shaw, The Great Social Evil: „The Harlot’s House” and Prostitutes in Victorian London, Brown University 2010
6. John Tully, Silvertown, NYU Press 2014,