Kto odkrył Amerykę? Fenicjanie, mnisi czy może… templariusze?

Na początku była biała plama na mapie. Krzysztof Kolumb rzekł „tam musi być droga do Indii” i popłynął. Ani drogi, ani Indii nie znalazł. Natknął się na miejsce zupełnie nieznane, jednak sam nie wpadł na pomysł, że to całkiem nowy kontynent i prawdopodobnie umarł w błogiej nieświadomości. Dziś ten już nieco mniej dziki kraj nazywamy Ameryką, a sprawa z jego odkrywaniem jest dużo bardziej skomplikowana.

Kto odkrył Amerykę? Fenicjanie, mnisi, wikingowie?

Istnieją opinie, jakoby przed Kolumbem, już w starożytności, Amerykę odkryli… Fenicjanie. Choć udowodniono, że ocean da się pokonać przy użyciu nieskomplikowanych technologii, to nie ma przekonywujących źródeł, mogących poświadczyć, że antyczni podróżnicy rzeczywiście tego dokonali. Wkładamy to zatem między bajki. Także z żywotów Irlandczyka, świętego Brendana (zm. 577), możemy wyczytać, że ten zacny i bogobojny mąż był wielkim włóczykijem.

Święty Brendan, odkrywca Ameryki?

Obłaskawiał dzikie morskie stworzenia, uspokajał wiatry, a nawet ochrzcił spotkanego podczas jednej ze swych wypraw olbrzyma. Podobno świętemu zdarzyło się nawet dotrzeć w małej obleczonej skórą łódeczce do Ameryki i to aż do Nowej Funlandii, a po pięciu latach od wypłynięcia powrócić do Irlandii. No cóż, także w tym przypadku pozostaje co najwyżej ślepa wiara.

Swoje amerykańskie wojaże potwierdzili za to wikingowie. Pochodzące z wykopalisk na Grenlandii znaleziska archeologiczne potwierdzają, że w X wieku nordyccy żeglarze nie tylko na pewien czas skolonizowali tę amerykańską wyspę, ale i zapuścili się dalej w głąb lądu.

Prawdopodobnie wyprawa zakończyła się stosunkowo szybko spektakularną porażką, choć istnieją (nie do końca przekonujące) przesłanki, jakoby eksploracja nowego kontynentu przez wikingów i ich potomków trwała przez kolejne wieki. Dowodem na to ma być Kamień z Kensington, z wyrytym runicznym napisem, mówiącym o szwedzko-norweskiej wyprawie z XIV wieku.

A może jednak templariusze?

A teraz przejdźmy do sedna. Z powyższych teorii wynikałoby, że mości Kolumba w drodze do Nowego Świata (choć on szukał tego jak najbardziej starego) wyprzedziło wielu. Otóż… to jeszcze nie jest pełna lista. Jak się okazuje ubiec Genueńczyka mieli także mnisi w zbrojach, słynący z doskonałych umiejętności żeglarskich. Któż to taki?

Może i Fenicjanie nie dopłynęli do wybrzeży Ameryki, ale wikingom na pewno się to udało.

W roku 1307 zlikwidowany został Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona, czyli w skrócie Rycerzy Świątyni. Mówiono o nich Ubodzy Bracia, lub częściej templariusze (od łacińskiego słowa templum, oznaczającego świątynię).

Od ponad połowy tysiąclecia nazwa tego zakonu budzi w przeciętnych zjadaczach chleba skojarzenia z mistycznością, tajemnicą, Świętym Graalem, czy (w bliższych nam czasach) rozpropagowanym przez Hollywood skarbem narodów, a właściwie to tak zwanym skarbem Świątyni.

Do takiego umiejscowienia templariuszy w kulturze walnie przyczynił się proces zakonu, oskarżonego przez Filipa Pięknego o największe potworności. W piątek 13 października 1307 roku odbyła się zakrojona na niezwykłą skalę tajna operacja, w której wyniku aresztowano prawie wszystkich członków zgromadzenia, przebywających na terenie Francji.

Cóż, warto by tu dodać, że od tamtego dnia, który uruchomił serię nieprzewidywalnych i brzemiennych w skutki zdarzeń, każdy piątek 13. utożsamia się z pechem.

Wracając do tematu… z fali aresztowań uszła garstka braci. Początkowo schronili się w Anglii, ale przez propagandę francuskiego króla także tu nie czuli się bezpieczni. Aby uciec spod wpływów papiestwa, pod koniec XIV wieku postanowili udać się na zachód. Tajemnicza ekspedycja miała się skupiać wokół księcia Henryka Saint-Clair.

Płynie łódź moja wzburzonym morzem, brzegu nie widać, wiatr w żagle wieje…

Żeglując od dawien dawna po Morzu Śródziemnym templariusze musieli opanować zarówno sztukę nawigacji, jak i inne potrzebne w morskich wędrówkach umiejętności. Wiele nauczyli się od Arabów. Dowiadywali się rzeczy, o których nie śniło się europejskim żeglarzom, po czym wykorzystywali je w praktyce.

Wieża Templariuszy w Newport?

Misja zakonu w Ziemi Świętej wymagała ciągłego wsparcia logistycznego z komandorii w Europie. Końcowo, po utracie Jerozolimy, templariusze mogli atakować muzułmanów już tylko z pokładów statków, zatem perfekcyjne opanowanie sztuki żeglugi morskiej stało się niezbędne.

Martin Bauer w swojej książce „Templariusze. Mity i rzeczywistość” przedstawia tezę, jakoby templariusze dzięki swoim umiejętnościom żeglarskim dotarli aż do wybrzeży Ameryki Północnej.

Ich wyprawa w poszukiwaniu „nowej Jerozolimy” wiodła przez Grenlandię i Nową Fundlandię, ku wschodnim brzegom Kanady. Bauer, powołując się na opinię innego badacza pisze, że poszukiwania zajęły braciom 14 lat. W tym czasie założyli oni kilka kolonii, z których jednak żadna nie przetrwała.

Cała koncepcja zrodziła się już w 1784 roku, a w języku angielskim poświęcono jej nawet osobną książkę autorstwa Fredericka J. Pohla i Clarksona N. Pottera.

Monument w Guysborough, Nova Scotia, upamiętniający wyprawę księcia Henryka Saint-Clair (fot. Dennis Jarvis; lic. CC BY-SA 2.0).

Właśnie pod koniec XVIII stulecia niemiecki pastor Johann Reinhold Forster stwierdził, że pochodzące z ok. 1400 roku listy autorstwa dwóch weneckich nawigatorów (braci Zeno) traktujące o wyprawie przez Atlantyk pod dowództwem niejakiego Zichmniego przedstawiały tak naprawdę historię ekspedycji Henryka Saint-Clair.

Wprawdzie większość badaczy uznała listy i towarzyszącą im mapę za fałszerstwo, a pomysł Forstera o podróży templariuszy do Ameryki za mocno naciągany, ale legenda zdążyła się narodzić. A razem z nią cały szereg poszlak i dowodów.

Dłubali w kamieniu, budowali wieże i podrywali miejscowe squaw ?

Podobno na ślady kolonii templariuszy można nawet dzisiaj natrafić na kontynencie północnoamerykańskim. W stanie Massachusetts znajduje się pewien kamień ozdobiony płaskorzeźbą. Ten relief ma ponoć przedstawiać średniowiecznego rycerza, jednak erozja bardzo zniszczyła przedstawienie.

Teraz żeby zobaczyć pana w zbroi trzeba nieźle wysilić wyobraźnię, przez co najłatwiej wychodzi to zapewne fanom fantastyki. Kolejne dowody znajdują się podobno w Newport (Rhode Island). W mieście stoi wieża, która miała służyć templariuszom jako latarnia morska i strażnica. W czasach, gdy Europejczycy zasiedlali kontynent amerykański, nikt już nie budował konstrukcji w takim stylu, a jednak budynek stoi.

Do tego pierwsi osadnicy, którzy przybyli na teren Newport spotkali ponoć na miejscu dziwnych ludzi, niepodobnych do innych tubylców. Nieznajomi byli wysocy, o śniadej cerze, brodaci i zachowywali się jakby z europejska… Czyżby potomkowie Rycerzy Świątyni?

Pewien historyk – Evan Pritchard – sugerował też, że heros z mitów indiańskiego plemienia Mikmaków o imieniu Glooscap to tak naprawdę niegdysiejszy przybysz z Europy. Najpewniej nie kto inny a Henryk Saint-Clair. Jeśli to prawda, to trzeba pogratulować Henrykowi zasięgu wojaży! W końcu Mikmakowie zamieszkują w dzisiejszej Kanadzie, a nie na Rhode Island czy w Massachusetts.

Rosslyn Chapel. Zdaniem niektórych templariusze pozostawili w niej dowody swej wyprawy do Ameryki (fot. Anne Burgess; lic. CC BY-SA 2.0).

Na tym nie koniec, bo według jednej z wersji historii templariusze nie tylko dotarli do Ameryki, ale też… zdołali z niej wrócić! W 1486 roku (6 lat przed wyprawą Kolumba) William Saint-Clair, wnuk Henryka, zbudował w Szkocji kaplicę, w której rzekomo znajdują się płaskorzeźby przedstawiające amerykańskie rośliny. Dowód jak dowód – niektórych przekonuje.

Na koniec troszkę złota

Istnieje jeszcze jedna osobliwa teoria, dotycząca templariuszy i Ameryki, tym razem południowej. Jak się okazuje pojawiają się opinie, mówiące jakoby zakon posiadał tam… swoje kolonie.

Jeszcze raz Rosslyn Chapel. Tym razem jej wnętrze.

Co więcej legendarny już skarb templariuszy miał mieć swoje źródło w tamtejszych kopalniach srebra. Bracia mieli regularnie udawać się na wyprawy łupieżcze na półwysep Jukatan, skąd transportowali zrabowane kosztowności do swojej francuskiej bazy La Rochelle.

To, które z tych teorii można uznać za prawdopodobne, a nawet prawdziwe, a które włożyć między bajki, pozostawiam Waszej ocenie.

Na koniec muszę jednak uczciwie dodać jeszcze jeden drobny szczegół. Po prawdzie nie tylko nie udowodniono dotąd, że Henryk Saint-Clair dotarł do ziem przyszłych Stanów Zjednoczonych, ale nawet… że w ogóle miał jakikolwiek związek z Templariuszami. Bądź co bądź zakon rozwiązano dobre pół wieku przed jego narodzinami.

Bibliografia:

1. Martin Bauer, Templariusze. Mity i rzeczywistość. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2004.
2. Christopher Knight, Robert Lomas, The Second Messiah: Templars, the Turin Shroud and the Great Secret of Freemasonry, Fair Winds Press, 2001.
3. Frederick J. Pohl, Clarkson N. Potter, Prince Henry Sinclair: His Expedition to the New World in 1398, Nimbus Publishing, 1995.