Ile polskich niemowląt zamordowali naziści?

Kiedy przywódcy III Rzeszy zdecydowali, że spośród polskich dzieci można rekrutować przyszłych Aryjczyków, najmłodsi mieszkańcy okupowanej Rzeczpospolitej zostali poddani ostrej selekcji. Prowadzano ją między innymi w ramach Generalnego Planu Wschodniego, mającego na celu germanizację zdobytych terenów. Ocenę „wartości rasowej” wydawano podczas pozornie standardowych badań lekarskich.

Dzieci i niemowlęta, które przeszły testy, odbierano rodzicom – choćby siłą – i przeznaczano do zniemczenia. Łącznie, jak szacował pod koniec lat 50. XX wieku Roman Hrabar, w czasie II wojny światowej procesowi temu poddano nawet 200 tysięcy małych Polaków. Wśród nich znajdowali się także synowie i córki polskich robotnic, wywiezionych w głąb Rzeszy na roboty przymusowe. Choć los tych maluchów był nie do pozazdroszczenia, i tak mogły mówić o szczęściu. Przynajmniej w porównaniu z tymi, które nie pasowały do aryjskiego wzorca.

Dzieci „do usunięcia”

Co czekało te ostatnie? W książce „Teraz jesteście Niemcami. Wstrząsające losy zrabowanych polskich dzieci” pisze o tym Artur Wróblewski:

Zaszeregowane do kategorii „niepożądany przyrost ludności” dzieci wysyłano na roboty przymusowe do Niemiec, do obozów zagłady, co równoznaczne było z wyrokiem śmierci, albo po prostu mordowano.

fot.materiały prasowe

Polskie robotnice przekonywano, że ich dzieci trafiają pod dobrą opiekę, pokazując im zdjęcia propagandowe. Zdjęcie z książki „Teraz jesteście Niemcami. Wstrząsające losy zrabowanych polskich dzieci”.

Straszny los spotkał „bezwartościowe” rasowo maluchy z Zamojszczyzny. W czasie akcji wysiedleńczej wraz z resztą ludności trafiły one do obozów przejściowych. Po selekcji, jak opowiada Sophie Hodorowicz Knab, badająca dzieje polskich robotnic przymusowych i ich dzieci, „wysyłano [je] do wydzielonej części obozu, gdzie z reguły umierały one z powodu niewystarczającej opieki, niedożywienia czy wychłodzenia”.

Zdarzało się też, że bezbronni najmłodsi byli umieszczani w… opuszczonych stajniach. Masowo umierali tam z zimna i głodu. Część wywieziono zaś w nieznanym kierunku w nieogrzewanych bydlęcych wagonach. „Większość z nich takiej podróży nie przeżywała” – wyjaśnia Hodorowicz Knab. Szacuje się, że w ramach samej akcji Zamość wysiedlono około 30 tysięcy dzieci i niemowląt. 10 tysięcy z nich zmarło.

Dzieci robotnic trafiały z kolei do specjalnych przytułków czy też „punktów opieki nad dziećmi obcokrajowców”. Jak funkcjonowały te ośrodki? Ich przerażającą wizję odmalowuje Agnieszka Waś-Turecka, współautorka książki „Teraz jesteście Niemcami. Wstrząsające losy zrabowanych polskich dzieci”:

Noworodki przebywały w drastycznych warunkach zaprojektowanych tak, by doprowadzić do ich powolnej śmierci z wygłodzenia, a jednocześnie przechodziły męczarnie po to, by zachować pozory wobec matek. Uznano, że w razie natychmiastowego uśmiercenia dziecka, nieobliczalna reakcja kobiet mogłaby zmniejszyć ich motywację i wydajność w pracy.

Artykuł powstał między innymi na podstawie książki „Teraz jesteście Niemcami. Wstrząsające losy zrabowanych polskich dzieci” (Wydawnictwo M 2018).

Dlatego wymyślano schorzenia, którymi tłumaczono śmierć dzieci. Najczęściej w aktach zgonu pojawia się tzw. „hospitalismus”, czyli choroba wywołana rzekomo złymi warunkami sanitarnymi i higienicznymi. W aktach zgonu znajdziemy też osłabienie czy zaburzenia pokarmowe. To oczywiście przykrywka – podstawową przyczyną zgonów było wygłodzenie.

Decyzję o takim, a nie innym traktowaniu niearyjskich dzieci podjął 27 lipca 1943 roku sam Heinrich Himmler. W wydanym przez niego rozporządzeniu w odniesieniu do ciężarnych robotnic i ich dzieci pojawia się określenie „abgeschoben”. Tłumaczy się je jako „wydalone” lub wręcz „usunięte”. I to ostatnie określenie, przynajmniej zdaniem Agnieszki Waś-Tureckiej, najlepiej oddaje rzeczywistość. „To właśnie tym dokumentem Himmler wydał wyrok na polskie (ale nie tylko) niemowlęta” – wyjaśnia.

Rozmiary zbrodni

Dokładna skala zbrodni popełnionej na najmłodszych Polakach do dzisiaj nie jest znana. Możemy domyślać się, że do docelowej eksterminacji przeznaczono większość z nich. Badania przesiewowe społeczności polskiej, przeprowadzone w 1940 roku w Poznaniu, wskazywały, za „wartościowe” rasowo można uznać zaledwie 15–18 procent objętych akcją osób. Późniejsze dokumenty wspominają o liczbie tylko nieco wyższej, czyli 20–25 procent.

fot.domena publiczna

Za „wartościowe rasowo” uznawano około 15-18 procent osób należących do społeczności polskiej. Pozytywnie ocenione dzieci zabierano rodzicom. Na zdjęciu rabunek dzieci na Zamojszczyźnie.

Odwracając tę statystykę, można przyjąć, że minimum 75 procent naszych rodaków – w tym dzieci i niemowląt – uznawano za „niegodnych” germanizacji. Nadawali się zdaniem nazistów co najwyżej do ciężkiej pracy.

Pewne wyobrażenie o tym, ilu najmłodszych zginęło w wyniku działań hitlerowców, dają dane z części ośrodków, w których byli oni przetrzymywani. Przerażające są doniesienia z jednego z obozów pracy przymusowej zarządzanego przez zakłady Kruppa, który mieścił się w Dinslaken niedaleko Essen. „50 lub 60 dzieci umierało codziennie i tyleż rodziło się każdego dnia, ponieważ był tam stały dopływ robotnic ze Wschodu wraz z dziećmi” – zeznał podczas procesu w Norymberdze pracownik zakładów, Ernst Wirtz. Wcześniej uściślił, że chodzi o maluchy w wieku do 2 lat.

Wiemy też, jak wyglądała sytuacja w ośrodku w Wąsoszu, do którego kierowano dzieci robotnic z Dolnego Śląska. Do kwietnia 1945 roku trafiło tam co najmniej 485 polskich dzieci. Przeżyło tylko 39 z nich. Więcej smutnych statystyk przytacza w książce „Teraz jesteście Niemcami” Agnieszka Waś-Turecka:

[…] w zakładzie położniczym dla Polek i robotnic ze Wschodu w Brunszwiku od maja 1943 roku zmarło około 400 z 800 dzieci, także w Laberweinting zagłodzono prawie 60 proc. z urodzonych tam niemowląt, w Voerde-West ponad 40 proc., w Rühen życie straciło od 250 do 350 maluchów, w Burgkirchen/Alz od marca 1944 roku uśmiercono 152 dzieci, w Indersdorf koło Dachau życie traciło co drugie dziecko, w powiecie Verden (ośrodki w Cluvenhagen, Armsen, Beppen, Otterstedt, Eitze i Dörverden) śmierć poniosło około 130 niemowląt.

fot.materiały prasowe

Miejsce poświęcone pamięci zmarłych niemowląt znajduje się między innymi na cmentarzu w Brunszwiku. Zdjęcie z książki „Teraz jesteście Niemcami. Wstrząsające losy zrabowanych polskich dzieci”.

Ta sama autorka dodaje, że kolejne setki niemowląt, których los jest nieznany, urodziły się w obozie dla kobiet ciężarnych w Pfaffenwaldzie. Szacuje też, że łącznie w III Rzeszy mogło funkcjonować nawet 400 ośrodków dla dzieci robotnic przymusowych. Trafiła do nich duża część z minimum 40 tysięcy chłopców i dziewczynek, których urodziny zarejestrowano w czasie wojny. Możemy domyślać się, że w rzeczywistości było ich zdecydowanie więcej. Z kolei Sophie Hodorowicz Knab ocenia:

Dowody zebrane przez wojska amerykańskie i brytyjskie po zakończeniu wojny jasno pokazują, że już od momentu swojego założenia żłobki i domy dziecka dla cudzoziemców były w praktyce umieralniami, w których traciły życie setki, a może nawet i tysiące niemowląt narodowości polskiej i rosyjskiej.

Tysiące, dziesiątki, setki tysięcy?

Planowa eksterminacja polskich niemowląt uznanych za bezwartościowe pod względem rasowym pochłonęła tysiące, a może nawet dziesiątki tysięcy ofiar. A przecież nie były to wszystkie dzieci, które straciły życie w związku z „działalnością” nazistów.

Niestety liczba maluchów, które zginęły w obozach koncentracyjnych, jest równie trudna do oszacowania. Podobnie jak liczba ofiar pseudonaukowych eksperymentów medycznych, prowadzonych między innymi w „Medizinische Kinderheilanstalt” w Lublińcu na Górnym Śląsku czy w żłobku w Cieszynie. Uczestniczyli w nich chłopcy i dziewczęta w wieku od ośmiu miesięcy.

fot.domena publiczna

Wielu najmłodszych Polaków przeżyło prawdziwą gehennę w obozie dla dzieci w Łodzi.

Nie należy też zapominać o niemowlętach, których śmierć była bezpośrednim wynikiem działań wojennych. „Nie można dokładnie określić, ile spośród około 200 tysięcy szacowanych ofiar dwumiesięcznego piekła, jakim była Warszawa w sierpniu i wrześniu 1944 roku, było dziećmi” – ocenia amerykański historyk specjalizujący się w tematyce Holokaustu, Richard C. Lucas. „Ponieważ nie ewakuowano polskich cywilów przed powstaniem, można zakładać, że liczba zmarłych dzieci była znaczna”.

Łącznie szacuje się, że w czasie wojny zginęło około 2 miliony małych Polaków. Taką liczbę podaje Artur Wróblewski, jeden z autorów książki „Teraz jesteście Niemcami”. Ile spośród nich nie miało nawet roku? Tego pewnie nigdy się nie dowiemy. Ale nawet przybliżone oceny w pełni uzasadniają sformułowanie, które Lucas umieścił w tytule swojej książki. Hitler naprawdę wypowiedział wojnę także polskim dzieciom.

Bibliografia:

1. Sophie Hodorowicz Knab, Naznaczone literą P. Polki jako robotnice przymusowe w III Rzeszy 1939-1945, Wydawnictwo Literackie 2018.
2. Roman Z. Hrabar, Hitlerowski rabunek dzieci polskich (1939-1945), Wydawnictwo Śląsk 1960.
3. Ewelina Karpińska-Morek i in., Teraz jesteście Niemcami. Wstrząsające losy zrabowanych polskich dzieci, Wydawnictwo M 2018.
4. Richard C. Lucas, Did the Children Cry? Hitler’s War Against Jewish and Polish Children, 1939–1945, Hippocrene Books 1994.
5. Laurence Rees, Holokaust. Nowa historia, Prószyński i S-ka 2018.

Kup książkę z rabatem w księgarni Wydawcy