Irène Joliot-Curie – wybitna córka polskiej noblistki

Irène Joliot-Curie przyszła na świat 12 września 1897 roku w Paryżu. Była starszą córką Marii Skłodowskiej-Curie oraz Pierre’a Curie i jedyną, która poszła w ślady rodziców. Z dwójki potomstwa również tylko ona zapamiętała ojca, nim ten zginął pod kołami powozu.

Po swoich wybitnych rodzicach Irène odziedziczyła wiele cech, w tym zamiłowanie do nauk ścisłych. Od najmłodszych lat wykazywała się też wysokim intelektem, co szybko dostrzegła jej matka. Maria zdawała sobie jednak sprawę, że trudno będzie znaleźć odpowiednią dla córki szkołę. Wraz z zaprzyjaźnionymi naukowcami postanowiła zatem samodzielnie zadbać o jej edukację. I tak do około 13. roku życia Irène była kształcona w domu przez Marię oraz nagrodzonego Noblem fizyka Jeana-Baptiste’a Perrina i wybitnego pedagoga Paula Langevina.

Następnie Irène trafiła do Sévigné College. Była to nowatorska szkoła średnia i jedna z pierwszych we Francji przyjmująca w swoje szeregi dziewczyny. Cały ten plan edukacji odpłacił się z nawiązką, gdyż po ukończeniu Sévigné w 1914 roku młoda Curie dostała się na studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym na Sorbonie.

fot.domena publiczna

Po swoich wybitnych rodzicach Irène odziedziczyła wiele cech, w tym zamiłowanie do nauk ścisłych

Jednak nie tylko nauki ścisłe zajmowały czas młodzieńczych dni Irène. Jako dziecko często spędzała wakacje na polskich ziemiach, m.in. w Kościelisku. Dzięki temu dobrze władała polskim. Uwielbiała też spędzać czas na świeżym powietrzu oraz uprawiać sport. Jeździła konno, na rowerze, łyżwach i nartach oraz pływała. Przez bliskich była opisywana jako bezpośrednia, samowystarczalna, ale również bardzo naturalna osoba. Łatwo zjednywała sobie ludzi i nie bała się wysiłku oraz pracy, co świetnie pokazała w trakcie wojny.

Przeczytaj także: Ten mężczyzna przesądził o życiu Skłodowskiej-Curie.

Curie na froncie I wojny światowej

Rozpoczęcie przez Irène studiów na Sorbonie zbiegło się z wybuchem I wojny światowej, w którą Maria Skłodowska-Curie postanowiła się zaangażować, pomagając rannym żołnierzom walczącym na froncie. W jaki sposób? Skłodowska przerobiła ciężarowego peugeota na mobilny punkt rentgenowski. Samochód otrzymał przydomek „mały Curie”.

W 1916 roku Irène dołączyła do matki, by wspierać ją w projekcie mobilnego rentgena. Obie podróżowały w nim po froncie, wykonując prześwietlenia rannym żołnierzom. Warto tutaj również wspomnieć, że znalazły się wtedy wśród pierwszych kobiet, które potrafiły poruszać się ciężarówkami.

fot.autor nieznany / CC BY 4.0

Maria zdawała sobie jednak sprawę, że trudno będzie znaleźć odpowiednią dla córki szkołę

Prócz leczenia żołnierzy Irène pomagała również (m.in. w Belgii) szkolić lekarzy z zakresu radiologii, która wówczas wciąż była nową dziedziną nauki. Dzięki tym działaniom nie tylko udało jej się uratować życie wielu żołnierzom, ale również wesprzeć dalszy rozwój diagnostyki zdrowia. Za taką postawę w czasie I wojny światowej została odznaczona przez rząd francuski orderem.

Doświadczenia te miały również silny wpływ na jej dalszą karierę. Początek XX wieku był czasem, w którym nauka o radioaktywności mocno się rozwijała. Patrząc zaś zarówno na pochodzenie Irène, jak i jej wojenne doświadczenia, nie dziwi fakt, iż Curie zdecydowała się poświęcić swoje życie zawodowe zgłębianiu tego tematu.

Kolejna noblistka o nazwisku Curie

W 1921 r. ukazała się praca naukowa Irène, poświęcona wyznaczeniu masy atomowej chloru pochodzącego z różnych minerałów. W doktoracie zaś, który obroniła w 1925 roku, skupiła się na badaniu cząstek alfa wysyłanych przez polon. Praca ta nie tylko zaowocowała rozwojem jej kariery, ale również wpłynęła na życie prywatne.

Ze wzajemnością zakochała się w asystencie swojej matki, Frédéricu Joliot, z którym wzięła ślub w 1926 roku. Para doczekała się dwójki dzieci, Hélène i Pierre’a. Miłość połączyła ich również w naukowych badaniach, doprowadzając do zdobycia Nagrody Nobla w 1935 roku za odkrycie sztucznej promieniotwórczości. Irène w ten sposób stała się drugą (po swojej matce) kobietą w historii, która otrzymała Nagrodę Nobla z dziedziny chemii.

Obecnie badania małżeństwa Joliot są stosowane, chociażby w medycynie, w terapii nowotworowej czy leczeniu nadczynności tarczycy.

Czytaj także: Co sto lat temu musiały znosić Polki, aby móc studiować

Socjalistka i miłośniczka ju-jitsu

Frédérica oraz Irène łączyły również poglądy polityczne – oboje opowiadali się za socjalizmem, a rozwój faszyzmu i nazizmu w latach 30. budził ich spore obawy. Przez nie zaprzestali publikacji prac naukowych, by nie posłużyły do celów wojskowych. Wspólnie również w 1934 roku wstąpili do Partii Socjalistycznej. Brali także udział w Komitecie Czujności Przeciwko Faszyzmowi, który założył dawny nauczyciel i dobry przyjaciel Irène, Paul Langevin.

Jej kariera polityczna na tym się nie zakończyła. W 1936 roku stała się członkiem francuskiego rządu koalicyjnego Frontu Ludowego, w którym pełniła funkcję podsekretarza do spraw badań naukowych. Warto tutaj dodać, że była jedną z trzech kobiet w tym rządzie.

fot.Bibliothèque nationale de France / domena publicza

Irène i Frédéric Joliot-Curie w 1935 roku

Rok 1936 był również ważny pod innym kątem. Wtedy też w Paryżu, wraz z dziennikarzem Charlesem Faroux, założyła klub ju-jitsu. Sport ten bardzo fascynował Irène i mocno wspierała jego rozwój na terenie Francji. Niestety wybuch kolejnej wojny znów zamieszał w jej planach. Tym jednak razem zdrowie nie pozwoliło jej na działalność w konspiracji.

II wojnę światową spędziła głównie w Szwajcarii, lecząc się na gruźlicę. Jej mąż Frédéric działał jednak we francuskim ruchu oporu, przez co był poszukiwany przez Niemców. Na szczęście parze udało się przetrwać konflikt, a po jego zakończeniu nie ukrywali swojego poparcia dla socjalistycznych rządów. Pojawili się nawet w 1948 roku we Wrocławiu na Światowym Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju. Irène podpisała się również pod apelem sztokholmskim w 1950 roku. Dokument ten był wyrazem poparcia dla polityki ZSRR po zakończeniu II wojny światowej.

Niestety, ostatecznie jej praca naukowa przyczyniła się do jej śmierci. Pod koniec lat 40. rozwinęła się u niej białaczka, na którą zmarła w 1956 roku. Miała 58 lat. Przed śmiercią przekazała jeszcze wiele dokumentów, fotografii oraz osobistych przedmiotów swojej matki do Polski.

Przeczytaj także: Czy Maria Skłodowska-Curie była dobrym PR-owcem?

Bibliografia

Tomasz Pospieszny, Radowa księżniczka. Historia Ireny Joliot-Curie, Wydawnictwo Novae Res, 2017.
Michał Czyżewski, Irène Joliot-Curie. Chemia, polityka i ju-jitsu, polskieradio24.pl, 17.03.2025 / dostęp: 23.09.2025.
Irène Joliot-Curie śladami własnej matki, chemiaibiznes.com.pl, 30.06.2021 / dostęp: 23.09.2025.