Oblężenie Akki i upadek Saladyna

Mimo ostrzału z potężnych katapult grube mury twierdzy dzielnie znosiły oblężenie. Ostatecznie jednak, gdy głód i wyczerpanie wdarły się w szeregi Saracenów, szala zwycięstwa zaczęła przechylać się na stronę rycerstwa europejskiego pod wodzą króla Ryszarda Lwie Serce. W końcu obrońcy Akki zrozumieli, że nie mają szans. To oblężenie okazało się jednym z najdłuższych – i najkrwawszych – w historii średniowiecza. Z tego morza przemocy narodził się zakon krzyżacki.

Twierdza Akka

Akka to miasto nad Morzem Śródziemnym (w dzisiejszym północnym Izraelu, zaledwie kilkanaście kilometrów od granicy z Libanem). W starożytności i średniowieczu otaczały je potężne, grube na metr i wysokie na kilkanaście metrów mury, czyniąc je świetną do obrony twierdzą – także ze względu na dogodne położenie. Do Akki prowadziła tylko jedna droga lądowa oraz jedna morska. Mury obronne otaczała dodatkowo sucha fosa, a w ich ciągu mieściły się wieże ułatwiające ostrzał: Wieża Winnic, Wieża Komendanta, Wieża Bramy, Wieża Sułtana i Wieża Flag.

Na przełomie XII i XIII wieku Akka była stolicą i najważniejszym miastem portowym Królestwa Jerozolimskiego, jednak zanim tak się stało, rycerstwo europejskie musiało wydrzeć ją z rąk Saracenów. Oblężenie trwało blisko dwa lata. Ostatecznie chrześcijanom udało się zdobyć miasto, ale nie złamali całkowicie potęgi fortyfikacji Akki. O dramatycznych oblężeniach potężnych murów obronnych średniowiecznych zamków i miast opowiada serial dokumentalny „Słynne fortece, legendarne bitwy” na kanale Polsat Viasat History. Pierwszy odcinek zostanie wyemitowany już w najbliższy wtorek 4 kwietnia o godzinie 21.

III krucjata

W 1187 roku Europejczycy utracili Jerozolimę, którą odbił sułtan Saladyn. Nie był to jednak koniec walk w Ziemi Świętej. Wkrótce z Watykanu padło wezwanie do III krucjaty. Odpowiedzieli na nie najwięksi władcy chrześcijańskiej Europy – król państwa niemieckiego (Cesarz Rzymski Narodu Niemieckiego) Fryderyk Barbarossa, król francuski Filip II August oraz Ryszard Lwie Serce – król Anglii.

Po drugiej stronie konfliktu stanął Saladyn – potężny sułtan, władca zjednoczonych państw muzułmańskich, rozciągających od Syrii aż do Egiptu. Rządzący wówczas Królestwem Jerozolimskim Gwidon z Lusignan starał się uniknąć konfrontacji z tak silnym wrogiem. Bezskutecznie. W 1187 roku Saladyn rozbił państwo Europejczyków. Gwidon, po przegranej bitwie pod Hattin, trafił do niewoli a Jerozolima wpadła w ręce arabskie. Rozgromienie chrześcijan złamało wolę walki pozostałych ośrodków miejskich, które poddawały się Saladynowi jeden po drugim. Nie zrobił tego jedynie Tyr, chrześcijańskie księstwo Antiochii i Trypolis.

fot.domena publiczna

Ryszard Lwie Serce w drodze do Jerozolimy.

Dla papiestwa zdobycie Jerozolimy stanowiło casus belli. Papież Grzegorz VIII ogłosił, że upadek świętego miasta to kara za grzechy. Rycerstwu biorącemu udział w krucjacie obiecał odpust zupełny. Jednocześnie zakazał jakichkolwiek walk między możnymi w Europie na okres 7 lat i wprowadził post ścisły w każdy piątek oraz powstrzymywanie się od spożywania mięsa w środy i soboty – tak przez kolejnych 5 lat. W efekcie wezwania do wojny z Saracenami do Ziemi Świętej zaczęły przybywać statki pełne europejskiego rycerstwa. Tak naprawdę III krucjata była zbiorem trzech wypraw – władców Niemiec, Francji i Anglii. Wszyscy zamierzali zabijać niewiernych na chwalę bożą i dla odpuszczenia grzechów.

Czytaj też: Co muzułmanie naprawdę myśleli o krzyżowcach?

Cud od Allaha

Do walki o miasto jako pierwszy ruszył uwolniony przez Saladyna Gwidon de Lusignan. Zdetronizowany władca Jerozolimy po wypuszczeniu na wolność miał opuścić Lewant, ale nie dotrzymał słowa. Zamiast tego zebrał armię i podszedł pod mury miasta. Zamierzał wziąć je nagłym szturmem. To się jednak nie udało.

Wojska pod Akką zgromadził też Saladyn. Obie armie umocniły się na pozycjach, ale aż do 1191 roku inicjatywa należała do sułtana. Wypady chrześcijan na obóz muzułmański były krwawo powstrzymywane. W październiku 1189 roku Europejczycy stracili aż 4 tys. ludzi, po tym jak trafili w kleszcze – z jednej strony wojska Saladyna, z drugiej obrońcy Akki, którzy wypuścili się za mury. Po bitwie Saladyn nakazał wrzucić trupy zmarłych chrześcijan do rzeki Belus, aby prąd zabrał je do obozu krzyżowców.

fot.domena publiczna

Śmierć Fryderyka Barbarossy

Dodatkowo krzepiąco na morale obrońców zadziałała wieść o śmierci Fryderyka Barbarossy. Niemiecki władca, znany z bitności, jako pierwszy ruszył do Ziemi Świętej. Nie dotarł jednak do celu. Zginął w 1190 roku podczas przeprawy przez rzekę Salef w południowej Turcji. Dla chrześcijan był to wielki cios. Saladyn z kolei uznał, że śmierć Barbarossy to cud zesłany przez Allaha.

Narodziny zakonu krzyżackiego

Tylko nieliczne oddziały niemieckie dotarły pod mury miasta. Niemieccy uczestnicy oblężenia zawiązali stowarzyszenie mające pomagać rannym i chorym pobratymcom. Funkcjonowało ono przy szpitalu zorganizowanym pod murami Akki przez mieszczan z Lubeki i Bremy. Taki był początek Zakonu Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego.

Pierwsze miesiące oblężenia nie dały rezultatu. Dzięki galerom muzułmańskim wypełnionym prowiantem, które pod koniec 1189 roku zdołały przedrzeć się do twierdzy, obrońcy przeczekali zimę. W 1190 roku w wyniku bitwy na morzu chrześcijanom udało się częściowo zablokować morską drogę zaopatrzenia dla Akki. Twierdza jednak nadal pozostawała niezdobyta.

fot.domena publiczna

Saladyn po bitwie pod Rogami Hattinu

W lipcu 1190 roku krzyżowcy podjęli kolejną próbę rozbicia sił Saladyna. Atak na jego obóz zakończył się jednak całkowitym fiaskiem. Europejczycy znów zostali kompletnie rozbici. Zginęło nawet 5 tys. ludzi. Ich ciała ponownie spłynęły rzeką. W obozie krzyżowców szerzyły się choroby i głód. Głodowali też obrońcy za murami. Mimo to los Akki ciągle pozostawał nierozstrzygnięty.

Czytaj też: „Jedni umierali powoli, inni szybko, atoli każdego czekał taki sam los”… Krwawa historia trzeciej krucjaty

Powrót królów

Sytuacja zaczęła się zmieniać dopiero w kwietniu 1191 roku gdy pod mury miasta dotarły pierwsze wojska francuskie króla Filipa II Augusta. Francuzi, widząc potężne mury obronne, od razu rozpoczęli budowę machin oblężniczych.

W czerwcu 1191 do sił francuskich dotarli Anglicy pod wodzą witanego owacjami króla Ryszarda Lwie Serce. Siły chrześcijan pod Akką liczyły wówczas około 25 tys. ludzi. Sytuacja obrońców miasta stawała się coraz trudniejsza. Europejczycy nasilili ostrzały z katapult. Potężne mury w końcu zaczęły się kruszyć. Krzyżowcy zdołali utworzyć w wyłomach kilka przyczółków.

Jednak to nie głazy z katapult, a głód za murami odbierał wolę walki. Saladyn – odcięty przez potężne siły Europejczyków – nie był już w stanie ruszyć na pomoc. Akka została sama. Wielki sułtan próbował nakłaniać obrońców do dalszej walki, ale mieszczanie po cichu rozpoczęli negocjacje z krzyżowcami.

Czytaj też: Bez piwa ani rusz, czyli jak Leszek Biały od krucjaty się wymigał

Rzeź i relikwia

W lipcu 1191 roku miasto się poddało. W wyniku rozmów pokojowych Ryszard Lwie Serce zobowiązał się oszczędzić obrońców i mieszkańców. Warunkiem był zwrot świętej dla Europejczyków relikwii Prawdziwego Krzyża (rzekomy fragment krzyża, do którego przybito Chrystusa), która po zdobyciu Jerozolimy trafiła w ręce muzułmańskie. Saladyn miał też wypuścić 1500 europejskich więźniów i zapłacić 200 tys. sztuk złota. Akka wraz z całym dobytkiem przechodziła w chrześcijańskie ręce.

fot.Biblotheque Municipale de Lyon, Ms 828 f33r/domena publiczna

Oblężenie Akki

Sułtan nie miał wyjścia – zgodził się na warunki dyktowane przez łacinników. Pokój okazał się jednak mieć krwawą cenę. Po tym jak okazało się, że nie wszyscy krzyżowcy zostali uwolnieni i po fiasku kolejnych rozmów w tej sprawie, Ryszard Lwie Serce zdecydował się na rozwiązanie okrutne. Przeprowadził pokazową egzekucję 2700 obrońców Akki. Zginęli przez ścięcie na oczach bezradnych sił Saladyna.

W ten sposób upadł mit niezwyciężonego sułtana. Wkrótce później doznał on kolejnej klęski w bitwie pod Arsuf. Tymczasem Akka w rękach krzyżowców stała się najważniejszym ośrodkiem chrześcijańskiego rycerstwa w Ziemi Świętej. III krucjata miała też wielkie skutki dla przyszłych losów dzielnicowej Polski. Po zdobyciu Akki papież Klemens II oficjalnie zatwierdził powstanie kolejnego – po templariuszach i joannitach – zakonu rycerskiego: Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego, przyznając mu równocześnie ziemie wokół miasta. Trzydzieści lat później na podobny krok zdecydował się książę dzielnicowy Konrad Mazowiecki – tym samym ściągając Krzyżaków do Polski.

Bibliografia:

1. Thomas Asbridge: Krucjaty. Wojna o Ziemię Świętą. Kraków: Astra, 2015
2. Steven Runciman: Dzieje wypraw krzyżowych (Tom 3). Warszawa: PIW, 1997
3. Maria i Bogdan Składankowie: Wyprawy krzyżowe. Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1968