fot.domena publicznaWizerunek Saladyna z XIV wiecznego manuskryptu.
Saladyn (1137/1138-1193)
Właściwie Ṣalāḥ al-Dīn Yūsuf ibn Ayyūb (czyli „prawość wiary, Józef, syn Hioba”), nazywany również al-Malik al-Nāṣir Ṣalāḥ al-Dīn Yūsuf I, sułtan Egiptu, Syrii, Jemenu i Palestyny, założyciel dynastii Ajjubidów.
Urodził się w 1137 lub 1138 roku w Tikricie w Mezopotamii (ob. Irak). Pochodził z kurdyjskiej rodziny; jego ojciec krótko po narodzeniu syna wstąpił na służbę Zengidów. Saladyn początkowo skłaniał się raczej ku studiom religijnym, ale ostatecznie rozpoczął karierę wojskową u boku swojego wuja. Uczestniczył w wyprawach do Egiptu, gdzie jego wuj próbował powstrzymać siły chrześcijańskie. Po śmierci krewnego stanął na czele syryjskich wojsk. W 1169 roku zdobył też stanowisko wezyra kalifatu Fatymidów – po zleceniu zabójstwa swojego poprzednika, Shāwara. Formalnie przysługiwał mu w związku z tym tytuł króla, powszechnie nazywano go jednak sułtanem. W kolejnych latach wzmacniał swoją pozycję, najpierw obalając szyicki kalifat i wprowadzając na jego miejsce islam sunnicki, a następnie uniezależniając się od emira Syrii (1174).
Nie był to koniec jego podbojów. Do 1186 roku za pomocą sprawnej dyplomacji, wspieranej – gdzie trzeba – siłą militarną, zdobył także północną Mezopotamię i Palestynę. Ekspansję prowadził pod hasłami świętej wojny (dżihadu) i jednoczenia ziem muzułmańskich. Jednocześnie wspierał rozwój islamskich instytucji, fundując szkoły i meczety.
W 1187 roku, dysponując już znaczną przewagą militarną, zwrócił się przeciwko Frankom, z którymi stoczył dotąd tylko kilka mniej znaczących bitew. W lipcu pokonał krzyżowców pod Hittinem, po czym szybko zajął prawie całe terytorium Królestwa Jerozolimskiego. Zwieńczeniem jego sukcesów było zdobycie Jerozolimy 2 października 1187 roku, po 88 latach władzy chrześcijan.
Nie zdołał opanować tylko Tyru, Trypolis i Antiochii. Miasta te stały się punktem oparcia dla członków III krucjaty, zorganizowanej na wieść o upadku Jerozolimy. Na jej czele stanęli Ryszard Lwie Serce i Filip August. Saladyn oparł się jednak ich sile. Rozejm, podpisany we wrześniu 1192 roku, oddawał chrześcijanom pas wybrzeża od Tyru do Jafy. Jerozolima pozostała w rękach sułtana. Niedługo po tym ostatnim zwycięstwie Saladyn zapadł na zdrowiu. Zmarł 4 marca 1193 roku w Damaszku.