Ciekawostki Historyczne
Starożytność

Mamertyni, wojownicy boga Marsa. To przez nich wybuchła I wojna punicka

Ustanowili zbójeckie państwo, z którego napadali na miasta Sycylii, terroryzując ich mieszkańców. Zdołali pokonać słynnego Pyrrusa, po czym... przepadli w mrokach dziejów. Zanim to jednak nastąpiło, stali się iskrą, która rozpaliła ogień pierwszej wojny punickiej. Kim byli Mamertyni?

Choć prześledzenie głębszych przyczyn konfliktu bywa trudne, incydenty, które dostarczyły iskier zapoczątkowujących pożogę, są zwykle bardziej oczywiste, tak jak zamordowanie przez Principa arcyksięcia Ferdynanda w Sarajewie w 1914 roku n.e., które wtrąciło Europę w pierwszą wojnę światową.

W przypadku wojny między Kartaginą i Rzymem do wydarzeń tych doszło w Messanie (dzisiejszej Mesynie) na Sycylii; były one konsekwencją kariery tyrana Syrakuz Agatoklesa, który zdobył to miasto w latach 315–312.

Bitwa pod Messaną zapoczątkowała pierwszą wojnę punickąfot.Gabriel de Saint-Aubin/domena publiczna

Bitwa pod Messaną zapoczątkowała pierwszą wojnę punicką

Tocząc długoletnie walki z Kartagińczykami i rozszerzając sferę wpływów swojego miasta, Agatokles korzystał z usług licznych żołnierzy najemnych. Wśród jego wojsk znajdował się oddział najemników zwerbowanych spośród Kampanijczyków, oskijskojęzycznych potomków górskich plemion, które najechały tę żyzną równinę w ostatniej ćwierci V wieku.

Czytaj też: Bitwa pod Zamą – 19 października 202 roku p.n.e. Ostatnia walka Hannibala

Wojownicy boga Marsa

W politycznym chaosie, jaki zapanował w Syrakuzach po śmierci Agatoklesa w 289 roku, grupie tej nie udało się znaleźć nowego chlebodawcy. W którymś momencie na przestrzeni następnych kilku lat owi najemnicy zostali wpuszczeni jako przyjaciele do Messany, ale zdradziecko wymordowali mieszkańców, przywłaszczając sobie ich żony i mienie.

Uczyniwszy z tego miasta swoją bazę, napadli na sąsiednie terytoria, zmuszając inne społeczności do płacenia im daniny i wykorzystując chaotyczną sytuację na wyspie. Dla podkreślenia swej wojskowej potęgi nazwali się Mamertynami, wyznawcami Mamersa, italskiego boga wojny, którego Rzymianie czcili jako Marsa.

Dla podkreślenia swej wojskowej potęgi nazwali się Mamertynami, wyznawcami Mamersa, italskiego boga wojny, którego Rzymianie czcili jako Marsa.fot.MOSSOT/CC BY-SA 4.0

Dla podkreślenia swej wojskowej potęgi nazwali się Mamertynami, wyznawcami Mamersa, italskiego boga wojny, którego Rzymianie czcili jako Marsa.

Messana (dziś Messina) znajduje się na północno-wschodnim wybrzeżu Sycylii, nad wąską cieśniną oddzielającą wyspę od Italii. Na italskim brzegu leży Regium (dziś Reggio), sprzymierzone z Rzymem miasto, które poprosiło o rzymski garnizon dla obrony przed Pyrrusem. Rzymianie w odpowiedzi wysłali cztery tysiące ludzi pod dowództwem niejakiego Decjusza, oficera w nieokreślonej randze.

Będący obywatelami rzymskimi pod każdym względem poza brakiem prawa do głosowania w Rzymie, żołnierze ci byli też jednak mówiącymi po oskijsku Kampanijczykami. Zainspirowani przez swoich rodaków z Messany, oni również zwrócili się przeciwko miastu, które mieli chronić, mordując lub przepędzając jego męską ludność i zagarniając dobytek.

Rzymianie, zaabsorbowani wówczas wojnami z Pyrrusem i Tarentem, nie byli w stanie od razu pomścić tego wiarołomstwa, tak więc dopiero w roku 271 armia pomaszerowała na południe i obległa Regium.

Czytaj też: Druga wojna punicka i wojny luzytańskie – bohaterowie, którzy rzucili wyzwanie Rzymowi

Dalsza część artykułu pod ramką
Zobacz również:

Zbrodnia i kara

Pokonanie Tarentu ugruntowało kontrolę Rzymu nad przeważająco greckim południem Italii, tym ważniejsze stało się więc zademonstrowanie nowym sprzymierzeńcom, że takie nadużycia rzymskiej fides (wiary) nie ujdą bezkarnie.

Regium zostało zdobyte po długim oblężeniu, a trzystu pojmanych żywcem Kampanijczyków odesłano do Rzymu, by poddać ich publicznej karze. Tam, jako obywatele, którzy zwrócili się przeciwko państwu, zostali wychłostani i ścięci na Forum. Jedno ze źródeł twierdzi, że Decjusz, który stracił wzrok, był niedbale pilnowany i zdołał popełnić samobójstwo, zanim spotkał go ten los. Jak dotąd Rzymianie nie mieli żadnego związku ani kontaktu z Messaną.

Tekst stanowi fragment książki Adriana Goldsworthy'ego „Upadek Kartaginy. Historia wojen punickich”, która ukazała się właśnie nakładem wydawnictwa Rebis.

Tekst stanowi fragment książki Adriana Goldsworthy’ego „Upadek Kartaginy. Historia wojen punickich”, która ukazała się właśnie nakładem wydawnictwa Rebis.

Mamertyni nie przyłączyli się do kampanii Pyrrusa przeciwko Kartaginie, kiedy odpowiedział on na wezwanie Syrakuz do obrony greckich miast na wyspie i dokonał krótkiego, spektakularnego, ale ostatecznie zakończonego fiaskiem wypadu na Sycylię. Jednakże pozbawieni swych sojuszników zza Cieśniny Mesyńskiej znaleźli się pod narastającą presją, odkąd w Syrakuzach pojawił się nowy przywódca.

Hieron był utalentowanym żołnierzem i zręcznym politykiem, który swą popularność zawdzięczał kampaniom przeciwko italskim najeźdźcom. Wyniesiony początkowo do władzy przez armię, ugruntował swoją pozycję przez małżeństwo z córką jednego z czołowych polityków miasta.

Czytaj też: Rzeź bezbronnych. Dlaczego trzecia wojna punicka… nie była wojną

Upadek potęgi

Dokładna chronologia kampanii Hierona przeciwko Mamertynom jest bardzo niepewna, ale nie musimy się tutaj tym przejmować. W pierwszej bitwie, nad rzeką Cyamosorus, wydaje się, że powstrzymał ich, przy okazji celowo posyłając na śmierć kontyngent niepewnych najemników. Później, prawdopodobnie pomiędzy 268 a 265 rokiem, odniósł decydujące zwycięstwo nad rzeką Longanus, ukrywszy w zasadzce za linią wroga oddział złożony z pierwotnych obywateli Messany oraz doborową jednostkę z Syrakuz.

Potęga Mamertynów została złamana; nie widząc żadnych szans ocalenia bez zewnętrznego wsparcia, ich przywódcy – albo, jak twierdzi Polibiusz, dwie różne fakcje w łonie przywództwa – w 265 roku wysłali do Rzymu oraz do Kartaginy poselstwa z prośbą o pomoc.

Hieron był utalentowanym żołnierzem i zręcznym politykiem, który swą popularność zawdzięczał kampaniom przeciwko italskim najeźdźcom.fot.Sebastiano Ricci/domena publiczna

Hieron był utalentowanym żołnierzem i zręcznym politykiem, który swą popularność zawdzięczał kampaniom przeciwko italskim najeźdźcom.

I tym razem dokładna chronologia tych wydarzeń nie jest jasna. Wiemy jednak, że pierwsi odpowiedzieli Kartagińczycy i jeden z ich dowódców na Sycylii wysłał symboliczny oddział dla  obsadzenia  messańskiej  cytadeli. W jednej z wersji tej historii ów oficer, imieniem Hannibal, przebywał akurat z eskadrą okrętów u wybrzeży pobliskich Wysp Liparyjskich. Pospieszył do obozu Hierona, rzekomo pogratulować mu zwycięstwa,  w rzeczywistości zaś aby wstrzymać jego ofensywę na czas wystarczająco długi, by skłonić Mamertynów do przyjęcia sojuszu i zainstalowania kartagińskiego garnizonu.

Hieron nie miał ochoty wdawać się w otwartą wojnę z Kartaginą, tak więc wycofał się do Syrakuz. Może to być  po prostu jeszcze jedna opowieść o punickiej przebiegłości; Polibiusz nie wspomina o niej, jednak niekoniecznie kłóci się ona z jego wersją.

W tym, że włączenie się w ów spór było atrakcyjne dla Kartagińczyków, nie ma nic zaskakującego. W ich wielowiekowej walce o panowanie nad Sycylią głównemu oporowi ze strony greckich miast zawsze przewodziły Syrakuzy, najbogatsze i najpotężniejsze z nich wszystkich. Dopuszczenie, aby do władzy doszedł tam kolejny silny tyran, okryty chwałą unicestwienia innej grupy cudzoziemców, która zaatakowała sycylijskich Greków, było zdecydowanie niepożądane.

Kontrola nad Messaną, a wraz z nią nad najbardziej bezpośrednim szlakiem do Italii, powiększała potęgę Kartaginy. Czy nieuchronnie doprowadziłoby to do ostatecznego ujarzmienia przez nią Syrakuz i dopełnienia podboju całej Sycylii, jak twierdzą niektóre późniejsze źródła, jest rzeczą bardziej dyskusyjną.

Źródło:

Tekst stanowi fragment książki Adriana Goldsworthy’ego „Upadek Kartaginy. Historia wojen punickich”, która ukazała się właśnie nakładem wydawnictwa Rebis.

Zobacz również

Starożytność

Powstanie Boudiki

Zasadzki w lasach, mordy cywilów, nabijanie na pal legionistów – tak Brytowie pod wodzą królowej Icenów Boudiki próbowali zrzucić jarzmo rzymskiej dominacji.

3 lutego 2023 | Autorzy: Marcin Moneta

Starożytność

Słonie bojowe. Starożytne czołgi

Od ich galopu trzęsła się ziemia. Ryk i ostre kły wywoływały popłoch w szeregach wroga. Okute pancerzem słonie były prawdziwymi czołgami starożytności.

20 sierpnia 2022 | Autorzy: Marcin Moneta

Starożytność

Starożytne wojny podwodne

Wojny pod powierzchnią toczono już w starożytności – na długo przed wynalezieniem okrętów podwodnych. Kim byli pierwsi podwodniacy?

9 listopada 2021 | Autorzy: Iain Ballantyne

Starożytność

Bitwa pod Zamą – 19 października 202 roku p.n.e. Ostatnia walka Hannibala

„Odwołują mnie ci ludzie, którzy od dawna starali się zmusić mnie do powrotu przez to, że nie dosyłali mi posiłków i pieniędzy. Zwyciężył więc Hannibala...

23 września 2021 | Autorzy: Piotr Dróżdż

Starożytność

Druga wojna punicka i wojny luzytańskie – bohaterowie, którzy rzucili wyzwanie Rzymowi

Do działań zbrojnych na Półwyspie Iberyjskim Rzym został niejako zmuszony. Druga wojna punicka wydawała się niezwykle łatwa do wygrania. To Hannibal rzucił wyzwanie Imperium, ale...

19 września 2021 | Autorzy: Anna Jankowiak

Starożytność

Rzeź bezbronnych. Dlaczego trzecia wojna punicka… nie była wojną

Wojny punickie to jeden z najważniejszych konfliktów starożytnego świata. Kartagina nie tylko przeciwstawiła się Rzymowi, ale niemal doprowadziła do upadku rodzącej się potęgi. I właśnie...

5 września 2021 | Autorzy: Anna Jankowiak

KOMENTARZE

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

W tym momencie nie ma komentrzy.

Jeśli chcesz zgłosić literówkę lub błąd ortograficzny kliknij TUTAJ.

Najciekawsze historie wprost na Twoim mailu!

Zapisując się na newsletter zgadzasz się na otrzymywanie informacji z serwisu Lubimyczytac.pl w tym informacji handlowych, oraz informacji dopasowanych do twoich zainteresowań i preferencji. Twój adres email będziemy przetwarzać w celu kierowania do Ciebie treści marketingowych w formie newslettera. Więcej informacji w Polityce Prywatności.