Sierpem, młotem i propagandą. Jak wyglądało wyzwalanie Ziem Odzyskanych po II wojnie światowej?

Jest rok 1945, tuż przed końcem wojny albo tuż po niej. Polska przesuwa się na zachód. Traci wschodnie rubieże, a zyskuje Wrocław, Warmię i Mazury, Szczecin, Opole, Pomorze Zachodnie, część Wielkopolski i Śląska, ziemię lubuską. Obejmuje tereny, na których wciąż żyją miejscowi – ludność niemiecka, Ślązacy, Mazurzy, Kaszubi. Traktowani jak podbici wrogowie, a w najlepszym razie jako obcy.

Ofiary czy sprawcy?

Na ich ziemie wdarł się polski żywioł i pochłonął wszystko. Polska kalka mówi o sprawiedliwości dziejowej. Wojnę wywołali oni, ofiary były nasze. To prawda obiektywna, ale niepełna.

Wojny nie wywołały niemieckie dzieci, te kilkuletnie, kilkunastoletnie. Były jej ofiarami, podobnie jak ich polscy rówieśnicy. Nie rozumiały – bo jak to pojąć? – że wieczorem zasnęły w ojczyźnie, a rankiem obudziły się w obcym kraju. Wokół pojawili się ludzie mówiący nieznanymi językami. Ludzie, których bały się ich matki (…).

Kiedy na początku 1945 roku żołnierze radzieccy wchodzili na Warmię i Mazury, Pomorze Zachodnie, Górny i Dolny Śląsk, na Opolszczyznę czy do Zielonej Góry w meldunkach i raportach dla dowództwa i władz partyjnych nie było mowy o wyzwalaniu czy oswobadzaniu. Rzeczy nazywano po imieniu. Kolejne miasta zdobywano, jeżeli Niemcy stawiali opór, albo zajmowano, jeżeli obrońcy poddawali się bez walki.

fot.NAC

Dekoracje propagandowe na pl. Grunwaldzkim w Warszawie.

Zieloną Górę zajęto 14 lutego 1945 roku prawie bez wystrzału. Dzięki temu miasto nie zostało zniszczone. O Wrocław toczyły się ciężkie walki, w końcu to była Festung Breslau. Podobnie walczono o Opole. Niemcy przygotowali zapasy żywności na rok. Ewakuowali cywili. Zbudowali wokół miasta kilka pierścieni umocnień, przez które mieli się przedzierać Rosjanie, ponosząc ciężkie straty, ale ci zastosowali sprytne manewry i obrona szybko się załamała. Miasto się poddało.

Ślepa sprawiedliwość

Zdobywano III Rzeszę, a nie rdzenne ziemie piastowskie, jak twierdziła późniejsza propaganda. Zwyciężano odwiecznego wroga. Wdzierano się do domostw i szukano niemieckich sprawców, ale ich nie było. W domach znajdowano kobiety z dziećmi i starców. Mężczyzn porwała wojna.

Zemsta bywa słodka. Po prawie sześciu latach okupacji i rzece krwi, jaką spłynęła Europa, trudno było oczekiwać, że zwycięzcy okażą wielkoduszność. Tamci nie mieli zmiłowania, od nas też go nie doświadczą. Tak wymierza się okrutną sprawiedliwość. Tu nie ma miejsca na niuanse – Niemiec to Niemiec. Bez znaczenia pozostaje, że to starzec, kobieta w ciąży, dziecko.

Puszczona w ruch machina odwetu miele równo i bezlitośnie. Wtedy, w 1945 roku, każdy dom, każdy kamień, każdy grób krzyczał o straszliwej krzywdzie. Sprawcę okrucieństw wobec Polaków trzeba było dopaść i zniszczyć. W ówczesnych gazetach pojawiło się hasło „Dobić bestię!”. Wroga dobijano w Berlinie i innych niemieckich miastach, ale szukano go też na terenach, jakie przypadły Polsce.

Tekst stanowi fragment książki Piotra Pytlakowskiego „Ich matki, nasi ojcowie. Niewygodna historia powojennej Polski„. Opowiadającą o losach niemieckich rodzin na terenie Rzeczpospolitej pod koniec II wojny światowej, która ukazała się właśnie nakładem wydawnictwa Rebis.

Nienawiść podsycano, chociaż nie było to nawet potrzebne, bo krwawiące i wciąż świeże rany bolały na tyle, że odwet był wtedy ogólnym pragnieniem. O Niemcach gazety pisały wyłącznie małą literą, przy czym każdy „niemiec” był synonimem wszelkiego zła. Każdy, czyli także niemieckie kobiety i niemieckie dzieci (…).

Sąd ostateczny

Polski Związek Zachodni powstał w 1934 roku. Podczas wojny działacze PZZ byli przez władze hitlerowskie ścigani i karani śmiercią. Od 1945 roku reaktywowany PZZ zajmował się m.in. ujawnianiem i weryfikacją volksdeutschów. W okresie świetności liczył około 100 tysięcy członków.

Prasa pisała w duchu proklamacji PZZ, ale i zgodnie z wyznaczoną przez Stalina linią PPR: „Niemcy muszą być wyeliminowani z życia Śląska, a wszelkie ich próby sabotażu, dywersji czy wreszcie prowokacji zostaną z miejsca stłumione. Sprawa likwidacji wpływów hitlerowskich, jaka musi przeniknąć całe życie Śląska, jest szczególnie ważna w dwóch dziedzinach: polityki aprowizacyjnej i mieszkaniowej”.

W tej formie wzywano do ograniczania ludności niemieckiej racji żywnościowych i do odbierania jej mieszkań tak przecież potrzebnych Polakom, których osiedlano na Górnym i Dolnym Śląsku oraz na Opolszczyźnie. W języku propagandy nie odróżniano złych Niemców od dobrych, nazistów od zwykłych ludzi. Winien był każdy i każdy miał być ukarany.

fot.NAC

Ulotka nt. planów zagospodarowania Ziem Odzyskanych.

W artykule przedrukowanym z radzieckiej prasy autor podpisany Gorbatow-Kurganów groźnie obwieszczał: „Ano, każdemu dostanie się, na co zasłużył: krwawy upiór wojny, Hitler, jego satelici Himmler i Goebbels niedługo już będą czekać na swoje stryczki. Ale na sprawiedliwym sądzie narodów odpowiedzą również i ci, którzy byli ostoją i podporą zbrodniczego reżimu: zwykli, cywilni, «pokojowi» Niemcy, pasożyty. Handlarze niewolników i ludzkiej krwi. Sąd idzie. Rosyjskie czołgi są już pod Berlinem” (…).

W Katowicach osądzono Artura Deptę, za czasów okupacji zarządcę budynków w Sosnowcu. Oskarżono go o usunięcie z mieszkania nauczycielki Barbary Z. i jej matki. Gazeta relacjonowała: „Na rozprawie do winy się nie przyznał, dając odpowiedzi wykrętne. (…) Po przemówieniu prokuratora i obrony Sąd ogłosił wyrok skazujący Deptę na karę śmierci i pozbawienie praw”.

fot.domena publiczna

Fragment plakatu propagandowego.

Nie było dnia, aby nie informowano o nowych wyrokach śmierci. Tytuły z czołówek gazet: „Odniemczyć polskie ziemie”, „Zdrajca narodu skazany na śmierć”, „Nie ma miejsca dla niemców”, „Mieszkania dla Polaków, a nie niemców”, „Cudzoziemcom mówimy nie”, „Polskie szkoły dla polskich dzieci” (…). Skrzywdzeni okropieństwami wojny potrzebowali ujścia dla swojego bólu i niepostrzeżenie zamienili się w krzywdzicieli. To byli, ogólnie rzecz biorąc, nasi ojcowie. A po drugiej stronie matki wrogów. I ich dzieci.

Źródło:

Powyższy tekst stanowi fragment książki Piotra Pytlakowskiego Ich matki, nasi ojcowie. Niewygodna historia powojennej Polski. która ukazała się właśnie nakładem wydawnictwa Rebis.