Jak mało brakowało, by zamach na Hitlera w Wilczym Szańcu zakończył się sukcesem?

20 lipca był gorącym i dusznym dniem. Niemiecki dyktator wstał wcześniej niż zazwyczaj i oczekiwał spodziewanego popołudniem przyjazdu Benito Mussoliniego. Przygotowania do jego przybycia spowodowały przyspieszenie codziennej narady sytuacyjnej i przeniesienie jej na 12.30.

fot.Bundesarchiv/CC-BY-SA 3.0

W wyniku wybuchu sala konferencyjna, w której Hitler odbywał narady, została niemal doszczętnie zniszczona.

Chwilę przed tą godziną Hitler wyszedł ze swojego schronu i udał się do drewnianego baraku, w którym wszystkie okna otwarto na oścież z powodu upału. Czekali tam na niego generałowie, admirałowie i adiutanci zebrani wokół długiego dębowego stołu.

„Jestem niezniszczalny, jestem nieśmiertelny”

Jako ostatni przybył na spotkanie pułkownik Claus Schenk Graf von Stauffenberg – wysoki żołnierz wywodzący się z arystokracji, który miał przedstawić raport na temat Armii Rezerwowej. Został on poważnie okaleczony w czasie kampanii północnoafrykańskiej, gdzie stracił oko, prawą dłoń i dwa palce lewej dłoni. Jeden z obecnych na naradzie powiedział o nim, że wyglądał „jak typowy wojownik w dowolnym momencie historii”. Tym razem nie przybył jednak jako wojownik, lecz zabójca.

fot.materiały promocyjne

Zniszczona kwatera w Wilczym Szańcu sfotografowana przez Heinricha Hoffmanna bezpośrednio po zamachu.

Stauffenberg wszedł do pomieszczenia, gdy generał porucznik Adolf Heusinger składał raport na temat sytuacji na froncie wschodnim. Spiskowiec przeprosił za spóźnienie, usiadł po prawej stronie Hitlera i postawił aktówkę na podłodze, w odległości około metra od swojego celu. Następnie wymamrotał coś o konieczności odebrania telefonu i opuścił miejsce narady.

Jej pozostali uczestnicy nie wiedzieli, że w pozostawionej przez niego teczce znajdował się kilogramowy ładunek wybuchowy z zapalnikiem czasowym nastawionym na 10 minut. Eksplozja nastąpiła o 12.42, gdy Stauffenberg znajdował się w sąsiednim budynku.

Kiedy pył nieco opadł, ukazała się scena pełna chaosu. Podłoga i ściany pomieszczenia były zniszczone, a dębowy stół poszedł w drzazgi. Ranni zataczali się, wychodząc z baraku. Prawie wszyscy doznali wstrząśnienia mózgu i mieli popękane bębenki w uszach.

Niektórzy mieli mniej szczęścia. Stenograf Heinrich Berger znajdował się najbliżej eksplozji. Stracił obie nogi i leżał w powiększającej się kałuży krwi. Zmarł przed końcem dnia. Trzej wysoko postawieni oficerowie byli śmiertelnie ranni. Hitler, chociaż oszołomiony, doznał jedynie urazu uszu oraz stłuczeń rąk i pośladków, a w jego nogach tkwiły setki odłamków drewna. Gdy był opatrywany przez lekarza, powiedział: „Jestem niezniszczalny, jestem nieśmiertelny”.

O włos od sukcesu

W rzeczywistości o ocaleniu Führera zadecydował czysty przypadek. Otwarte okna sali narad pomogły rozproszyć siłę eksplozji, a teczka z bombą została nieumyślnie przesunięta za grubą nogę stołu, która osłoniła Hitlera. Co najważniejsze jednak, Stauffenberg zdążył uzbroić tylko jeden z dwóch ładunków, które miał ze sobą. Wystarczyłoby jednak, że włożyłby do aktówki również drugą bombę, nawet bez zapalnika, a prawdopodobnie wszyscy w baraku zostaliby zabici.

Oczywiście dla Stauffenberga i jego współspiskowców wyeliminowanie niemieckiego dyktatora było tylko częścią planu. Podczas gdy w Wilczym Szańcu panował chaos, główny zamachowiec i jego adiutant Werner von Haeften zmylili strażników na dwóch posterunkach i dotarli na lotnisko, skąd odlecieli do Berlina.

Byli przekonani, że Hitler już nie żyje, więc po przybyciu do stolicy podjęli próbę przejęcia władzy z rąk nazistów poprzez przechwycenie kontroli nad kluczowymi budynkami w mieście. Kiedy to się nie udało – głównie z powodu nadejścia informacji, że Führer przeżył wybuch – Stauffenberg i inni organizatorzy przewrotu zostali aresztowani. Około północy wyprowadzono ich na dziedziniec budynku, w którym mieściło się między innymi dowództwo Armii Rezerwowej, i rozstrzelano.

Nazistowskie służby bezpieczeństwa rozpoczęły obławę na wszystkich, którzy mieli jakikolwiek związek ze spiskiem, choćby zupełnie nawet nieistotny. Aresztowano łącznie ok. 5 tysięcy osób, z których setki stracono, a wiele więcej wysłano do obozów koncentracyjnych.

Źródło:

Powyższy tekst ukazał się pierwotnie w książce Rogera Moorhouse’a Trzecia Rzesza w 100 przedmiotach, która została wydana nakładem Znaku Horyzont.

Tytuł, ilustracje wraz z podpisami, wytłuszczenia, wyjaśnienia w nawiasach kwadratowych oraz śródtytuły pochodzą od redakcji. Tekst został poddany podstawowej obróbce redakcyjnej w celu wprowadzenia częstszego podziału akapitów.