Ciekawostki Historyczne
Średniowiecze

Jak wyglądała królowa Jadwiga?

Jan Długosz utrzymywał, że „nie było piękniejszej niewiasty”. Ale na najstarszych portretach widać zezowate straszydło z krzywym i haczykowatym nosem oraz niezdrowo zapadniętymi oczodołami. Jak naprawdę wyglądała królowa Jadwiga?

Janko z Czarnkowa, znany z kontrowersyjnej kroniki dokumentującej kilkanaście burzliwych lat, które nastąpiły po śmierci Kazimierza Wielkiego, musiał dobrze wiedzieć, jak wygląda jego władczyni. To politycznym sporom prowadzącym do osadzenia na polskim tronie dziesięcioletniej Jadwigi Andegaweńskiej poświęcił przecież gros swojego dzieła. Mimo to o aparycji królowej nie zająknął się ani słowem.

Jak w rzeczywistości wyglądała królowa Jadwiga?

Jak w rzeczywistości wyglądała królowa Jadwiga?

Swoją kronikę doprowadził tylko do połowy 1384 roku, urywając wywód na drobnej dygresji o tym, jak to pewien wielkopolski możnowładca zaprosił innego na obiad. Pominął zarówno sprawę koronacji, do której doszło 16 października tego samego roku, jak i wszystkie perypetie związane z zamążpójściem władczyni. O Jadwidze pisał tylko, że to „dziewica”. Nie dodając ani czy urodziwa, ani czy roztropna.

„Nie było piękniejszej niewiasty”. Jadwiga według Jana Długosza

Więcej do powiedzenia miał Jan Długosz. Twierdził on, że Władysław Jagiełło „przypatrywał się urodzie królowej z wielkim podziwem”. I że wedle panujących opinii „nie było podówczas piękniejszej w całym świecie niewiasty”.

Królowa Jadwiga. Portret pędzla Marcello Bacciarelliego.fot.domena publiczna

Królowa Jadwiga. Portret pędzla Marcello Bacciarelliego. Czy w rzeczywistości Jadwiga rzeczywiście odznaczała się delikatną, eteryczną urodą?

Na pewno przesadzał w serwowanych komplementach, bo przecież na kontynencie nie brakowało dam słynących z niezwykłej urody. Przede wszystkim jednak – nie tyle referował fakty, co powtarzał pogłoski. Sam urodził się paręnaście lat po śmierci Jadwigi. I mógł się posiłkować wyłącznie opiniami starych dworzan bądź zachowanymi portretami.

Dalsza część artykułu pod ramką
Zobacz również:

Pieczęć królowej Jadwigi

Oglądał chociażby pieczęć królowej. Tłok wykonano zaraz po koronacji, a Jadwiga prezentuje się na nim dumnie i majestatycznie. Jej skronie wieńczy korona, w dłoniach z kolei dzierży berło i jabłko królewskie. Długie, rozpuszczone włosy spływają swobodnie wzdłuż ramion, niknąc za plecami.

Twarz jest drobna i owalna, ale jedyny odcisk pieczęci, który przetrwał do XXI wieku nie pozwala nawet domyślać się rysów. Długosz na pieczęci był w stanie dojrzeć znacznie więcej. Przede wszystkim jednak miał chyba dostęp do innych, mniej schematycznych przedstawień królowej.

Pieczęć majestatyczna królowej Jadwigi.

Pieczęć majestatyczna królowej Jadwigi.

Jadwiga żona Wilhelma. Najstarszy zachowany portret

Nie wiemy, jak często Jadwiga pozwalała się portretować. Żaden z przedstawiających ją obrazów nie zachował się do naszych czasów. Najstarszą znaną podobiznę królowej wykonano już po jej śmierci – i to nie w Krakowie, ale w Wiedniu. Andegawenkę widać na zbiorczym drzewie genealogicznym rodu Habsburgów. Jest podpisana jako… małżonka księcia Wilhelma, co tylko potwierdza, że Austriacy nigdy nie pogodzili się z zerwaniem zaręczyn (przeczytasz o tym więcej w innym moim artykule).

Portret stanowi historyczną ciekawostkę, nic jednak nie wnosi do współczesnej wiedzy o wyglądzie królowej. Jadwiga ma strój zupełnie nieodpowiadający jej czasom, jest przedstawiona schematycznie i w niczym nie wyróżnia się na tle innych sylwetek. Słowem: tak naprawdę to nie ona.

Jadwiga w sukni królowej Bony? Najstarszy polski wizerunek

Równie nieprzydatne okazuje się pierwsze polskie dzieło, w którym sportretowano Jadwigę. W 1521 roku królową umieszczono na tablicy z Rodowodem dynastii Jagiellonów. Widać ją tam w towarzystwie trzech późniejszych żon Władysława Jagiełły.

Jadwiga jako małżonka księcia Wilhelma. Przerysowana podobizna z drzewa genealogicznego Habsburgów

Jadwiga jako małżonka księcia Wilhelma. Przerysowana podobizna z drzewa genealogicznego Habsburgów

Wszystkie one wyglądają łudząco podobnie, a sama Jadwiga nosi suknię wzorowaną chyba na… prawdziwym stroju królowej Bony Sforzy. Słowem, bardziej przypomina XVI-wieczną monarchinię pochodzącą z Włoch niż jakąkolwiek damę z XIV stulecia.

Dwieście lat po śmierci. Pierwsze samodzielne portrety Jadwigi

Portrety samej Andegawenki pojawiają się dopiero dwa stulecia po jej śmierci. I wiele można o nich powiedzieć, ale na pewno nie to, że ukazują kobietę szczególnie urodziwą.

Na obrazie z 1591 roku Jadwiga jest wyraźnie zezowata, ma krzywy i haczykowaty nos, a do tego niezdrowo zapadnięte oczodoły. Na portrecie z 1594 roku zamiast w palce wyposażono ją w istne szpony, a okrągła, pełna, pomarszczona i opatulona welonem twarz sugeruje, że to nie tyle młoda królowa, co raczej – posunięta w latach i niepanująca nad własnym łakomstwem zakonnica, której ktoś dla żartu przyprawił koronę.

Niezbyt atrakcyjne wyobrażenia Jadwigi Andegaweńskiej z 1591 i 1594 roku

Niezbyt atrakcyjne wyobrażenia Jadwigi Andegaweńskiej z 1591 i 1594 roku

Wreszcie jest też francuski portrecik z połowy XVII wieku, na którym Jadwiga zdaje się coś żuć, i to z wyraźnym niesmakiem. Oraz tablica genealogiczna z tego samego okresu z Andegawenką jako istnym Pinokiem o ciężkim i nabrzmiałym nosisku.

Oględziny zwłok. Co zdradzają kości Jadwigi?

Artyści (czy też ludzie takowych udający) ani nie potrafili oddać piękna królowej, ani też nie znali żadnych szczegółów jej wyglądu. W efekcie relację Długosza udało się zweryfikować dopiero z końcem XIX stulecia. Wtedy to, przy okazji remontu katedry na Wawelu, natrafiono na nieznaną wcześniej kryptę umieszczoną pod posadzką świątyni.

Wizerunek Jadwigi z 1702 roku. W rogu widoczny także wcześniejszy, XVII-wieczny wariant tego portretu z wyraźnie przerośniętym nosem.

Wizerunek Jadwigi z 1702 roku. W rogu widoczny także wcześniejszy, XVII-wieczny wariant tego portretu z wyraźnie przerośniętym nosem.

Wewnątrz znajdował się grobowiec nie kogo innego, a samej królowej Jadwigi. Odsłonięto go 22 stycznia 1887 roku. I natychmiast posłano po najlepszego antropologa w mieście: profesora Izydora Kopernickiego. To on dostał zadanie wiernego odtworzenia wyglądu monarchini. Do pracy zabrał się z wielką precyzją, ale też z istnym namaszczeniem – tak by w żaden sposób nie naruszyć grobu i nie uszkodzić spoczywających w nim od pięciuset lat kości.

Pomimo upływu czasu szczątki znajdowały się w zaskakująco dobrym stanie. Jak relacjonował profesor, zachowały się nawet fragmenty („strupieszałej i sczerniałej”, ale jednak) skóry Jadwigi. Przede wszystkim zaś przetrwały pukle jej włosów. Wbrew wyobrażeniom utrwalonym przez portrecistów tej epoki Jadwiga nie była ani brunetką, ani szatynką. Kopernicki odnalazł „szczątki włosów blond, z brudnym pośmiertnym odcieniem”.

„Bródka pięknie zaokrąglona”. Ustalenia profesora Kopernickiego

Okalały one czaszkę, która… autentycznie zachwyciła wybitnego znawcę kości. „Nigdzie najmniejszego spaczenia przez asymetrię, nigdzie kątowatości żadnej” – podkreślał profesor. Twarz Jadwigi była w jego opinii idealnie równomierna, a bródka królowej „pięknie zaokrąglona”.

Czaszka królowej Jadwigi. Fotografia wykonana podczas badań przeprowadzonych przez krakowskich specjalistów z zakresu medycyny śledczej.

Czaszka królowej Jadwigi. Fotografia wykonana podczas badań przeprowadzonych przez krakowskich specjalistów z zakresu medycyny śledczej.

Oczodoły Andegawenka miała szerokie i nieznacznie skośne, jej nos natomiast był prosty, wąski i proporcjonalny. Zwracało uwagę wysokie czoło. Badacz wiele uwagi poświęcił też zębom. Nie ulegało wątpliwości, że królowa dbała o nie i dobrze się żywiła. Nawet pół tysiąclecia później zęby były „równo, gęsto i mocno osadzone, zdrowe zupełnie i bardzo mało zużyte”. Można więc sobie wyobrażać, że Jagiełło już w pierwszej chwili był urzeczony pięknym uśmiechem swojej przyszłej żony.

Jadwiga według Jana Matejki. Artysta widział szczątki królowej i opierał się na ich rysunku, przygotowując wizerunek Andegawenki.

Jadwiga według Jana Matejki. Artysta widział szczątki królowej i opierał się na ich rysunku, przygotowując wizerunek Andegawenki.

Musiał też zauważyć, że jak na dwunastolatkę jest ona bardzo wyrośnięta; że wygląda dorosło ponad swój wiek. I że ma posturę, której nie powstydziłby się niejeden mężczyzna.

„Wygląd czaszki jest raczej męski, niż kobiecy”. Specjaliści od medycyny sądowej o szczątkach Jadwigi

Wszystkie te detale wyłuszczył już profesor Kopernicki. Ale pełne badania nie tylko głowy, lecz całych szczątków królowej przeprowadzono dopiero po II wojnie światowej, gdy po raz kolejny otwarto podziemny grobowiec. Tym razem prym wiedli nie antropolodzy, ale eksperci z zakresu medycyny sądowej: Jan Olbrycht i Marian Kusiak.

Dzięki nim wiemy, że Jadwiga była kobietą niezwykle wysoką, szczególnie jak na warunki swojej epoki. Liczyła sobie około stu siedemdziesięciu dwóch centymetrów wzrostu. Miała budowę ciała nie do końca kobiecą, nie tylko z uwagi na wzrost, ale też konstrukcję kości miednicy. W efekcie eksperci uznali za konieczne… przeprowadzenie dowodzenia w sprawie płci denatki. Nie oni pierwsi, bo już Kopernicki zwrócił uwagę, że „wygląd ogólny czaszki” Jadwigi „jest raczej męski niż kobiecy, a to z powodu sporej wielkości tejże, a jeszcze bardziej [z powodu] mocnej, wcale niedelikatnej, chociaż nie grubej budowy kości”. Najwidoczniej więc rysy królowej były piękne, ale też ostre, i pozbawione dziewczyńskiej delikatności.

"Królowa Jadwiga przed wyjściem do ślubu". Ilustracja z pierwszej połowy XX wieku

„Królowa Jadwiga przed wyjściem do ślubu”. Ilustracja z pierwszej połowy XX wieku

Badacze kości Jadwigi doszli zarazem do wniosku, że dorastała ona szybciej niż inne kobiety w zbliżonym wieku. Jednocześnie odznaczała się, przynajmniej w młodości, doskonałym zdrowiem. „Badanie kośćca nie wykazało nigdzie zmian chorobowych ani urazowych” – podkreślali naukowcy. Nie było żadnych złamań ani głębokich otarć, widocznie więc królowa nie jeździła zbyt często konno i nie brała udziału w polowaniach, jak miały w zwyczaju niektóre inne polskie władczynie.

Potwierdzono też, że miała zęby nadające się na plakaty wieszane w gabinetach stomatologicznych. Choć – wbrew wcześniejszym ustaleniom Kopernickiego – nie były one wcale zupełnie perfekcyjne. Bo jednego zęba trzonowego, wyrwanego ewidentnie za życia, zwyczajnie jej brakowało.

Wybrana bibliografia:

Artykuł został oparty na materiałach zebranych przez autora podczas prac nad książką „Damy polskiego imperium. Kobiety, które zbudowały mocarstwo”. Poniżej wybrane z tych pozycji. Pełna bibliografia w książce.

  1. Bochnak A., Groby królowej Jadwigi i królewicza Kazimierza Jagiellończyka w katedrze wawelskiej, „Studia do dziejów Wawelu”, t. 3 (1968).
  2. Graff T., Królewna Jadwiga w oczach Janka z Czarnkowa [w:] Śladami świętej królowej Jadwigi i jej epoki, red. T. Graff, Parafia pw. św. Jadwigi Królowej, Kraków 2013.
  3. Holcer Z., Czy mamy podobiznę świętej Jadwigi królowej Polski?, „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, nr 3 (1997).
  4. Nowak B., Najstarsze wizerunki Jadwigi Andegaweńskiej jako córki królewskiej i monarchini, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”, t. 21 (2002).
  5. Osiński K., Małżeństwo Jadwigi Andegaweńskiej z Władysławem Jagiełłą w Rocznikach Jana Długosza, „Przegląd Prawniczy Ekonomiczny i Społeczny”, t. 2 (2014).
  6. Rybska K., Żony Władysława Jagiełły w oczach Jana Długosza [w:] Śladami świętej królowej Jadwigi i jej epoki, red. T. Graff, Parafia pw. św. Jadwigi Królowej, Kraków 2013.
  7. Rydel L., Jadwiga w sztuce [w:] Dzieło Jadwigi i Jagiełły, oprac. W. Biliński, Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa 1989.
  8. Tobiasz M., Odkrycie i opis grobu królowej Jadwigi w 1887 r., „Polonia Sacra. Kwartalnik teologiczny”, t. 2, z. 3 (1949).
  9. Tobiasz M., Otwarcie grobu królowej Jadwigi w dniach 12–14 lipca 1949 r., „Polonia Sacra. Kwartalnik teologiczny”, t. 2, z. 3 (1949).
  10. Wyrozumski J., Królowa Jadwiga. Między epoką piastowską i jagiellońską, Universitas, Kraków 2006.

Zobacz również

Średniowiecze

Rozwiązła królowa i jej palatyn. Czy ta polska władczyni faktycznie przyprawiała mężowi rogi na oczach całego dworu?

W oparciu o „pałacową” plotkę Gall Anonim w swojej kronice zamieścił sugestywną wzmiankę o domniemanym romansie między zarządcą dworu a samą królową. Ba, bezecna para...

13 listopada 2019 | Autorzy: Maria Procner

Średniowiecze

Ostatni bastion Zachodu. Czy Polska rzeczywiście była przedmurzem cywilizacji?

Mordujący kalekie dzieci pruscy barbarzyńcy, Turcy i Tatarzy niosący islamską nawałnicę, brutalni poganie z Litwy – to przed nimi Polska broniła Europy, stając się przedmurzem...

16 października 2019 | Autorzy: Maria Procner

Średniowiecze

Czy królowa Jadwiga parała się czarną magią?

Pełna złych przeczuć Jadwiga Andegaweńska szukała wsparcia nie tylko w Kościele, ale też – w okultyzmie. W jej czasach nikogo to nie gorszyło.

15 lutego 2018 | Autorzy: Kamil Janicki

Średniowiecze

Niechciana córka. Dlaczego nikt się nie cieszył z narodzin Jadwigi Andegaweńskiej?

W przyszłości zostanie nie tylko królową, ale wręcz królem. Kiedy jednak się urodziła, przyniosła rodzicom wyłącznie rozczarowanie. Jadwiga Andegaweńska była córką, której nikt nie chciał.

30 grudnia 2017 | Autorzy: Kamil Janicki

Średniowiecze

Nieustępliwa królowa, która przeciwstawiała się samemu papieżowi. Nieznana twarz Jadwigi Andegaweńskiej

Święta królowa Jadwiga nie bała się przyznać, że ze strony hierarchii kościelnej Polacy mogą się spodziewać głównie niegodziwości. O działaniach Kościoła mówiła, że zakrawają na...

19 listopada 2017 | Autorzy: Kamil Janicki

Średniowiecze

Władysław Jagiełło i Jadwiga Andegaweńska. Toksyczny związek, który niesłusznie upudrowano

Król nie krył się nawet z tym, że nie jest w stanie przebywać w towarzystwie żony. Jadwiga była wiecznie osamotniona i pogardzana. Jej związek z...

12 listopada 2017 | Autorzy: Kamil Janicki

KOMENTARZE (23)

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Jarema

W zasadzie jest to dość ciekawa tematyka, jeśli nie najciekawsza w nauce zwanej historią. Możemy niejako odtworzyć dawne wieki takimi jakimi byli i skonfrontować to z naszymi wyobrażeniami. Z tego co wiem to twarz Bolesława Krzywoustego została zrekonstruowana na podstawie czaszki i powstał problem bo wyglądał on inaczej niż na różnych obrazach i szkicach gdzie jest typowym jasnowłosym Słowianinem. Bolesław miał być bowiem jeśli chodzi o gabaryty bardziej Węgrem czy przedstawicielem narodów Południa co nie powinno dziwić ze względu na jego przodków. Rekonstrukcja twarzy na podstawie czaszek znalezionych gdzieś o ile się nie mylę w Nowogrodzie również przyniosła niespodziankę bo średniowieczni mieszkańcy tego miasta mieli bardziej azjatyckie niż słowiańskie rysy.

    Nasz publicysta | Anna Dziadzio

    Szanowny Panie Jaremo, bardzo nas cieszy, że udaje nam się poruszyć tematykę, która ciekawi naszych czytelników. Dziękujemy za ten uzupełniający komentarz dotyczący Bolesława Krzywoustego. Pozdrawiamy serdecznie :)

    ada

    1. niech w końcu państwo polskie powoła jakąś grupę odpowiednich ludzi po to aby zrekonstruowali twarz kr Jadwigi, choćby na podstawie jej szczątków + z opisów (długie włosy blond itp) no i innych ówczesnych dowodów
    2. ad azjatyckich rysów-przecież Mongołowie tudzież inni spoza kontynentu grasowali w Europie w tamtych czasach

beskidnik

I nic konkretnego się nie dowiedzieliśmy!
Może trzeba postąpić jak z czaszką Kopernika?

czy się mylę?

„Musiał też zauważyć, że jak na dwunastolatkę jest ona bardzo wyrośnięta; że wygląda dorosło ponad swój wiek.” Przecież Andegawenka umarła krótko po urodzeniu i również śmierci swojej córki w 1399r. Urodzona przyjmijmy na przełomie 1373/1374 jakim cudem miała 12 lat umierając? Ktoś mnie oświeci? Może autora też przy okazji?

    Nasz publicysta | Anna Dziadzio

    Szanowny komentatorze, nie rozumiem, gdzie Pan widzi błąd. Jeśli przyjąć, że Jadwiga urodziła się na przełomie 1373/1374, a ślub z Jagiełłą wzięła w 1386 roku, to miała wtedy 11/12 lat. A więc Jagiełło jak ją zobaczył, zdziwił się, że jak na 12-latkę jest bardzo wyrośnięta – dokładnie jak mówi tekst. Gdzie w artykule mowa o tym, że Jadwiga zmarła jako 12-latka? Pozdrawiamy.

      Kobieta

      Pani Anno – ale oglądając kości kobiety zmarłej w wieku 25 lat nie można stwierdzić, czy już jako dwunastolatka była wyrośnięta – a raczej nie było takiej możliwości, aby w wieku 12 lat wyglądała jak dojrzała kobieta ;)

    Aneta

    Tak, zdecydowanie mylisz się.

    FX

    @czy się mylę?. NAUCZ się czytać.

Jolanta Grochowska Kliś

do dupy

Anonim

Niesmialo chcialam sie dowiedziec w jakich latch Zakon Krzyzacki cieszyl sie dobra prasa? Cos mi sie lata nie zgadzaja z wynalezieniem druku – okolo 100 lat pozniej niz opisywane wydarzenia. Pozdrawiam (chodzi mi o Kazimierza I jego koronacje).

Jarda

Zdecydowanie ze wzgledu na cześć jaką cieszy sie Krolowa Jadwiga nie rozumiem dlaczego nie mozna zrekonstruowac jej wygladu w oparciu o czaszkę. Nie jest to zadnym problem w dobie dzisiejssej nauki i umiejętności kryminalistyki. Zrobiono to z Kopernikiem,w czym problem z Krolowa Jadwigą?

    Nasz publicysta | Anna Dziadzio

    Droga Jardo, w artykule znajduje się rozdział o czaszce Jadwigi i ustaleniach prof. Kopernickiego dotyczących wyglądu twarzy Jadwigi właśnie na jej podstawie. Natomiast pełny wizerunek królowej, o czym traktuje artykuł, trzeba zrekonstruować w oparciu także o inne elementy, aby obraz był jak najbardziej wiarygodny. Sama czaszka nie powie niestety nic o wzroście czy włosach. Pozdrawiamy.

Kobieta

Musiano by znowu ekshumować jej zwłoki, aby zrobić model czaszki trójwymiarowy jak u Kopernika. Jadwiga jest święta, więc są małe szanse na ponowne otwarcie jej grobu i przekazanie czaszki do sporządzenia odlewu. Ze względu na procedury. Nie wiem nawet, czy tow ogóle jest możliwe.

    koko

    Szkoda, naprawe kogo jak kogo ale ją chciałabym zobaczyć.

    gosia

    Kości Jadwigi znajdują się w relikwiarzu – srebrnej trumience umieszczonej w ołtarzu bocznym w katedrze na Wawelu, więc nie trzeba przeprowadzać ekshumacji, wystarczy otwarcie relikwiarza, na to zgodę musiałyby wyrazić pewnie władze katedry i miejscowy biskup. Otwarcie relikwiarzy świętych np. św. Stanisława, św. Wojciecha miało już miejsce, oczywiście musi to być odpowiednio uzasadnione, ale jest możliwe.

      Agnieszka

      Przecież Jadwiga miała dziecko z Jagiełło w 13 roku małżeństwa.. Jak mogła mieć 13 lat w chwili śmierci?

        FX

        @Agnieszka. NIEZŁY masz odlot.

Ewa

Przecież, skoro jest taka dokładna dokumentacja fotograficzna, to pewnie można by było zrekonstruować wygląd twarzy Jadwigi przy pomocy programu komputerowego. W sumie byłoby ciekawe odtworzenie wyglądu wszystkich naszych królów, których czaszki się zachowały, a których portretów nie mamy.

Anonim

technika pozwala na odtworzenie twarzy !!! zróbcie to !!! widok twarzy polskich królów i królowych FASCYNUJĄCY !!!

INFO Sanok

Królowa Jadwiga była córką Marcina Mikołaja Sulima o pseudonimie Zawisza Czarny lub też Jan II Żelazny. Sam Marcin Mikołaj Sulima był synem Kazimierza III Wielkiego. Nie prawdą jest że Ludwik Węgierski miał 3 córki. Żoną Ludwika Węgierskiego była jego bliska kuzynka, która była zbyt blisko z nim spokrewniona, z tego połączenia urodziła się córka Katarzyna, która była ułomna, więcej dzieci nie miał. Dwie pozostałe „córki Ludwika Węgierskiego” Jadwiga i Maria były córkami Marcina Mikołaja Sulima który też piastował takie urzędy jak Władca Bizancjum jako Andronikus IV czy też Jakób Sulejman Celebi władca Imperium Osmańskiego. … .
Jeżeli zaś mamy określić Słowianina jako wysokiego blondyna to jesteśmy w błędzie Dlatego iż SŁOWIAN określono jako posiadających haplogrupę R1A. Haplogrupa R1A jest dostyć rozsiana po świecie. Kobieta posiadająca wzorcowe DNA przypisywane Słowianom pochodzi z Peru i nie jest blondynką. DNA to raczej szczebel w drabinie rozwoju intelektualnego a nie fizycznego.

Anonim

po przeczytaniu artykułu zastanawiam sie który to był ząb. zdjęcie czaszki wykonane jest tak ze nie widać prawej strony szczęki z artykułu wynika ze musiała być to któraś 6 bądź 7.

anna szymańska

Też pragnęłabym zobaczyć komputerowo wykonane portrety naszych władców wykonane na podstawie budowy czaszek oraz pozostałych informacji jakie można znaleźć w sarkofagach -wykorzystać najnowsze zdobycze nauki i zobaczyć ich prawdziwe (na tyle ile to możliwe ) bez retuszu i upiększeń oblicza.
Pozdrawiam

Jeśli chcesz zgłosić literówkę lub błąd ortograficzny kliknij TUTAJ.

Najciekawsze historie wprost na Twoim mailu!

Zapisując się na newsletter zgadzasz się na otrzymywanie informacji z serwisu Lubimyczytac.pl w tym informacji handlowych, oraz informacji dopasowanych do twoich zainteresowań i preferencji. Twój adres email będziemy przetwarzać w celu kierowania do Ciebie treści marketingowych w formie newslettera. Więcej informacji w Polityce Prywatności.