Czy Maria Skłodowska-Curie była Żydówką?

Trudno powiedzieć na jakiej podstawie uznano Marię Skłodowską-Curie za Żydówkę. Być może sugerowano się jej drugim, biblijnym imieniem (Salomea) i połączono to z powszechnie znanym faktem, że na ziemiach polskich mieszkało wielu wyznawców judaizmu.

Mówiono: „Żydówki nie chcemy”

W listopadzie 1910 roku Maria Skłodowska-Curie zgłosiła swoją kandydaturę do Akademii Francuskiej. W czasie gorącej kampanii wyborczej wskazywano na jej żydowskie pochodzenie. Biorąc pod uwagę, że w tym czasie we Francji silne były nastroje antysemickie, sprawa odbiła się szerokim echem.

Czy widzicie „charakterystycznie opadające, żydowskie kąciki oczu”? Francuscy naukowcy chyba je widzieli. Albo tak im się wydawało.

Przynajmniej niektórzy członkowie Akademii brali pod uwagę korzenie polskiej badaczki przy podejmowaniu decyzji. Ostatecznie, na początku 1911 roku Marie Skłodowska-Curie przegrała dwoma głosami z Edouardem Branlym, fizykiem i lekarzem, jednym z pionierów radia. Przegrała, bo Francuzi nie chcieli w swoim gronie Żyda.

Epitafium na cześć wielkiej Żydówki

Także po śmierci noblistki w 1934 roku w zagranicznej prasie pojawiły się informacje o żydowskim pochodzeniu uczonej. Przykładowo, wiedeński „Gerchtigkeit” (gazeta żydowska) pisał:

Czyżby członkowie Akademii Francuskiej zamiast takiej Marii Skłodowskiej-Curie…

Maria Curie, urodzona w r. 1867 w Warszawie, była żydówką. Przybyła zupełnie biedna do Paryża i dostała tam miejsce służącej laboratoryjnej przy Sorbonnie. Równocześnie studiowała matematykę i fizykę i została asystentką Piotra Curie, którego następnie poślubiła.

Spotkało się to ze zdecydowaną ripostą „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”, jednego z najpoczytniejszych czasopism w przedwojennej Polsce:

Pomijamy nieścisłości biograficzne powyższej notatki i zupełne pominięcie polskiego nazwiska Marji Curie. Pomijamy fakt, że Marja Skłodowska nigdy nie była służącą, lecz laborantką z ukończoną szkołą średnią w Inst. prof. Lippmana oraz nie asystentką, ale koleżanką Piotra Curie.

Musimy natomiast z całą stanowczością sprostować zupełnie z palca wyssane twierdzenie, jakoby p. Curie-Skłodowska była żydówką. Nietylko, że nie była, ale ani kropla krwi żydowskiej nie płynęła w jej żyłach.

Jak było naprawdę?

Pod wpływem artykułów o żydowskim pochodzeniu Marii Skłodowskiej-Curie jej genealogią zajęli się historycy. Zaowocowało to wartościowym artykułem hrabiego Zygmunta Lasockiego na łamach „Miesięcznika Heraldycznego”.

I potwierdziło się, że Skłodowscy byli jedną z rodzin szlacheckich jakich wiele. Legitymowali się od wieków herbem Dołęga. Także przodkowie matki fizyczki, z domu Boguskiej, byli szlachcicami herbu Topór.

…wyobrażali sobie taką?

Wśród antenatów noblistki pojawił się i Jakub Skłodowski, który w 1733 roku podpisał elekcję króla Stanisława Leszczyńskiego, i Franciszek Boguski, kolekcjonujący w latach 1767-1792 różne godności w stylu regenta ziemskiego ostrołęckiego czy sędziego ziemskiego łomżyńskiego.

Słowem – ani krytyka ani pochwały pod adresem Curie-Skłodowskiej wynikające z jej żydowskiego pochodzenia nie miały podstaw. Słynna badaczka była z dziada pradziada Polką.

Sprawę trafnie podsumował „Ilustrowany Kurier Codzienny”:

Nie zależy nam na udowadnianiu, że swoje genjalne uzdolnienia zawdzięcza p. Curie Skłodowska przynależności do rady aryjskiej. Ale nie uważamy za przyzwoite, aby po śmierci Polki czystej krwi, robić z niej do użytku wojującego sjonizmu – żydówkę.

Tak to „Gerechtigkeit” z jednej strony zwalcza „rasizm” – a z drugiej uprawia i perfikuje swój „rasizm” żydowski,  – to nawet – jak w danym wypadku – oparty na pospolitem kłamstwie.

Bibliografia:

1. „Gazeta Wągrowiecka”, nr 175 z 3 sierpnia 1934.
2. Lasocki Zygmunt, Pochodzenie Marji Skłodowskiej-Curie, „Miesięcznik Heraldyczny” 1936 nr 4.
3. Skwarzec Bogdan, Maria Skłodowska-Curie (1867–1934) – her life and discoveries, “Analytical and Bioanalytical Chemistry” 2011.

Uzupełniająca:

1. Adamek Mieczysława, Skłodowski Józef (1804-1882), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t.  t. 38 s. 198.
2. Sadaj Henryk, Skłodowscy. Przodkowie i współcześni Marii Salomei Skłodowskiej Curie, „Roczniki Humanistyczne”, t. 30, 1982, z. 2.