Ramzes II – faraon kobieciarz

W wyjątkowo długim życiu Ramzesa II (według niektórych źródeł w chwili śmierci miał nawet 96 lat!) kobiet było niemało. W ciągu przeszło 60 lat rządów miał dość czasu, aby wielokrotnie się ożenić i zgromadzić pokaźny harem. Encyklopedia Britannica informuje, że prawdopodobnie dorobił się łącznie nawet 200 (!) żon i konkubin, chociaż wydaje się, że liczba ta może być nieco przesadzona. Oficjalnych partnerek miał zapewne kilkanaście. Liczebności haremu – z oczywistych względów – nie da się zweryfikować.

Najmroczniejsze sekrety i kłamstwa (nie tylko związane z życiem erotycznym) jednego z największych faraonów w dziejach ujawnia sześcioodcinkowy serial dokumentalny Ramzes: władca Egiptu. Program opowiada o całych jego 67-letnich rządach, podczas których przekształcił upadłe imperium w jedno z najpotężniejszych królestw wszech czasów. Premiera na kanale Polsat Viasat History w poniedziałek, 7 października, o godz. 22:00.

Wszystkie dzieci Ramzesa są

Bujne życie erotyczne faraona zaowocowało imponującą liczbą dzieci. Według różnych przekazów doczekał się ich od 100 do nawet 150. Acz przy przypisywanej mu liczbie domniemanych żon oraz kochanek i tak nie jest to aż tak dużo… Oczywiście nie wszystkie żony, ilekolwiek ich było, poślubił z miłości. W wielu przypadkach kluczowe były raczej czynniki polityczne. Przykładowo po wojnie z Hetytami Ramzesowi potrzebny był traktat pokojowy. Zawarto go w 1258 roku p.n.e. A że rozejm najlepiej przypieczętować małżeństwem, faraon został mężem kolejno dwóch hetyckich księżniczek. Młodych żon zapewne nikt o zdanie nie pytał.

Imię pierwszej z nich brzmiało Maatneferure. A przynajmniej tak została nazwana, kiedy przybyła do Egiptu –pierwotne się nie zachowało. Była córką hetyckiego władcy Hattusilisa III. Imienia drugiej – ani nadanego jej przez rodziców, ani egipskiego – nie znamy. Hattusilis III przysłał ją, by podtrzymać układ polityczny, gdy pierwsza hetycka żona faraona zmarła.

Ukochana żona i… matka przyszłych żon

Najważniejszą z żon Ramzesa II była Nefertari – pierwsza i ponoć jego ulubiona małżonka. Słynęła nie tylko ze swej urody, ale i inteligencji. Odegrała też znaczącą rolę w egipskiej polityce. To właśnie jej poświęcona została słynna świątynia Abu Simbel, o której dokładniej piszemy tutaj. Skąd pochodziła Nefertari? Tego dokładnie nie wiemy. Możemy jedynie snuć domysły. Na jednym z przedmiotów znalezionych w jej grobowcu znajduje się napis „Cheper-Cheperu-Ra”. Wiąże się go z osobą króla Aj, który panował w Egipcie po Tutenchamonie. Czy Nefertari była jego córką? To wątpliwe, ponieważ brakuje informacji o tym, by była królewską córką. Mogła jednak być wnuczką Aja, aczkolwiek niewykluczone, że w ogóle nie wywodziła się z głównej linii królewskiej.

fot.domena publiczna

Najważniejszą z żon Ramzesa II była Nefertari.

Ramzes II poślubił Nefertari, zanim jeszcze został Ramzesem II. Następca tronu i jego małżonka prawdopodobnie byli mniej więcej rówieśnikami. Parą królewską zostali w wieku około 25 lat. Nefertari urodziła faraonowi czterech synów i tyle samo córek (choć niektórzy autorzy podają, że była matką 10 dzieci władcy). Dożyła prawdopodobnie 40. lub 50. roku życia. Żaden z jej synów nie przejął schedy po ojcu – bo żaden go nie przeżył. Za to jedna z córek, Meritamon, została… żoną Ramzesa.

Zapomniana matka następcy tronu

Królewskiego pochodzenia z głównej linii prawdopodobnie nie miała również inna ważna żona Ramzesa II – Isinofret. To właśnie jej syn, Merenptah, ostatecznie stał się następcą tego wielkiego faraona. Sama Isinofret w dość zagadkowy sposób nagle zniknęła z egipskich annałów. Była obecna w 24. roku panowania Ramzesa II, ale już w 30. brak jakichkolwiek wzmianek na jej temat. Naukowcy spekulują, że mogła umrzeć jeszcze w 25. roku rządów męża. Jeżeli to prawdą, miałaby wtedy 34 lata.

fot.domena publiczna

W życiu Ramzesa II nie brakowało kobiet: żon, konkubin i córek, z których część została jego żonami.

To, co zadziwia w kontekście porównań pomiędzy Nefertari a Isinofret, to fakt, że o ile pierwsza żona Ramzesa II była niezwykle eksponowaną figurą, a jej twarz odnajdujemy w wielu malowidłach oraz rzeźbach, o tyle o drugiej wiemy zdecydowanie mniej. Wizerunki Isinofret zaczęły się pojawiać dopiero po śmierci Nefertari – na dodatek głównie w kontekście dzieci – chociaż Ramzes poślubił ją mniej więcej w tym samym czasie. Czy zatem Isinofret była tą zapomnianą? A może tą, która miała zostać zapomniana? Tylko z jakich powodów? Zapewne nigdy nie poznamy odpowiedzi na te pytania.

Czytaj też: Top 5 wpływowych kobiet starożytnego Egiptu

Związki ceremonialne czy… kazirodcze?

Dziś coś takiego byłoby nie do przyjęcia, ale wśród faraonów kazirodztwo w takiej lub innej formie było na porządku dziennym. I Ramzes II bynajmniej nie był w tej kwestii wyjątkiem. Prawdopodobnie brał sobie za żony swoje siostry – rodzone lub przyrodnie. Z całą pewnością poślubiał też własne córki. Wspomina się o co najmniej trzech z nich, choć niewykluczone, że było ich nawet cztery. Poza wspomnianą Meritamon były to: Bintanat lub Bint-Anat (przypuszczalnie pochodząca ze związku z Isinofret), Nebettawi oraz Hentmire. Ta ostatnia w kontekście małżeństwa z ojcem wzmiankowana jest najrzadziej. Pewniejszy jest fakt ożenku Ramzesa z pozostałymi trzema – przy czym można znaleźć informację, że zostawały jego żonami po kolei!

fot. Karl Oderich/domena publiczna

Ramzes II był równie utalentowany i odważny, co… jurny i płodny.

W kontekście egipskich rodzin królewskich kwestią sporną bywa to, czy córki zostawały żonami swoich ojców jedynie na potrzeby ceremoniału, czy też małżeństwa te były konsumowane? W przypadku Ramzesa II również takiej pewności nie mamy, aczkolwiek pierwsza żona-córka faraona, Bintanat, urodziła córkę, o której wzmiankowano, że była „córką króla z jego ciała”. Czy jednak faktycznie spłodził ją Ramzes? Nie wiadomo. Co ciekawe, Bintanat – w przeciwieństwie do wielu swoich przyrodnich braci i sióstr – przeżyła ojca i zachowała wpływy za panowanie Merenptaha. Ten jednak nie pozostawił po sobie legendy matrymonialnej, która dorównywałaby osiągnięciom jego ojca…

Inspiracja

Inspiracją dla powstania artykułu był serial dokumentalny Ramzes: władca Egiptu opowiadający o latach rządów tego wybitnego władcy, który przekształcił upadłe imperium w jedno z najpotężniejszych królestw wszech czasów. Premierowy odcinek 7 października 2024 roku o godz. 22:00 na kanale Polsat Viasat History.

Bibliografia

1. M. L. Bierbrier, Historical Dictionary of Ancient Egypt, Scarecrow Press Inc., Plymouth 2008.
2. M. E. Habicht i in., Queen Nefertari, the Royal Spouse of Pharaoh Ramses II: A Multidisciplinary Investigation of the Mummified Remains Found in Her Tomb (QV66), „PloS One”, nr 11/2016.
3. M. Mascort, Ramses II ruled for 70 years and had 100 children. Egypt paid the price, www.nationalgeographic.com, dostęp: 05.10.2024.
4. J-M. Robinson, Non-Royal Consanguineous Marriage in Ancient Egypt: an exploration of economic and biological outcomes, A thesis submitted to the University of Manchester for the degree of Doctor of Philosophyin the Faculty of Science and Engineering , School of Earth and Environmental Sciences 2018.
5. What was Ramses II’s family like?, www.britannica.com, dostęp: 05.10.2024.

Źródło ilustracji otwierającej tekst: Atheer El-Din/CC BY-SA 4.0; domena publiczna