Szalony Koń

Szalony Koń urodził się około 1840 roku. Był przywódcą wojennym Lakotów w XIX wieku. Jego głównym celem była walka z Rządem Federalnym Stanów Zjednoczonych. Był stanowczym przeciwnikiem ekspansji białych amerykańskich osadników na terytorium rdzennych Amerykanów. Zależało mu na zachowaniu tożsamości oraz kultury indiańskiej i poszanowaniu rodzimych rytuałów, obyczajów i praw. Brał udział w kilku słynnych bitwach wojny o Czarne Wzgórza na północnych Wielkich Równinach. Między innymi w walce z Fettermanem w 1866 roku, podczas której traktowany był jako przynęta, oraz w bitwie pod Little Bighorn w 1876 roku, w której poprowadził swój oddział do zwycięstwa. Jego osiągnięcia przyniosły mu szacunek zarówno wśród Indian, jak i ich wrogów.

Odmawiając przestrzegania postanowień drugiego traktatu z Fort Laramie w 1868 roku, Szalony Koń poprowadził swoich ludzi na wciąż nieokiełznane tereny kraju. Tam nadal polowali, łowili ryby i toczyli wojny przeciwko wrogim plemionom, a także białym. Kiedy w 1874 roku odkryto złoto w Black Hills na terytorium Dakoty, poszukiwacze zlekceważyli bowiem prawa zawarte w traktatach Siuksów. Masowo zaczęli przyjeżdżać do tamtejszego rezerwatu.

Czytaj też: Szlachetny Indianin? Nic podobnego! Mit mija się z rzeczywistością

Ścigany

Generał George Crook postanowił siłą nakłonić Szalonego Konia do opuszczenia zimowych obozów umiejscowionych na rzekach Tongue i Powder na terytorium Montany. Wódz wycofał się w głąb wzgórz. Następnie dokonał ataku na Crooka w dolinie Rosebud (17 czerwca 1876 roku), czym zmusił go do ustąpienia. Później przeniósł się na północ, aby zjednoczyć się z głównym obozem Siuksów.

fot.domena publiczna

Domniemany wizerunek Szalonego Konia (autentyczność fotografii jest kwestionowana)

Był ścigany przez pułkownika Nelsona A. Milesa w związku z kampanią wojskową, która miała na celu zmuszenie wszystkich rdzennych Amerykanów do przyjścia do agencji rządowych. Ponieważ jego plemię było osłabione przez zimno i głód, Szalony Koń postanowił się poddać. Niestety we wrześniu 1877 roku został śmiertelnie raniony przez uzbrojonego w bagnet strażnika wojskowego. Według opinii publicznej Szalony Koń stawiał opór w więzieniu w obozie Robinson i to dlatego został zabity.

Czytaj też: Ekspedycja w nieznane – Siuksowie na drodze wyprawy Lewisa i Clarka

Geronimo

Geronimo stał się jednym z najpopularniejszych Indian w historii świata. Urodził się w latach 20. XIX wieku w Bedonkohe, najmniejszej grupie Apaczów Chiricahua – plemienia, które zamieszkiwało tereny dzisiejszego Nowego Meksyku i Arizony. Jego imię brzmiało Goyahkla („Ten, który ziewa”), ale jako młody człowiek zyskał przydomek „Geronimo”. Niektórzy historycy uważają, że wywodzi się on z okrzyków przerażonych żołnierzy meksykańskich, którzy przywoływali katolickiego św. Hieronima w walce z wojownikiem. Inni twierdzą, że był to po prostu meksykański pseudonim lub błędna wymowa „Goyahkla”.

fot.C.S. Fly/Arizona Historical Society/domena publiczna

Geronimo i jego wojownicy

Geronimo osiągnął pełnoletność w okresie ostrego konfliktu między Apaczami Chiricahua a Meksykanami. Rząd meksykański zaczął napadać na osady Apaczów i oferować lukratywne nagrody za ich skalpy. W 1851 roku, kiedy Geronimo i kilku innych wojowników przebywało w mieście Janos na misji handlowej, pułkownik Jose Maria Carrasco z oddziałem około 400 meksykańskich żołnierzy splądrowali jego obóz Bedonkohe. Doszło do masowego mordu miejscowej ludności. Kiedy Geronimo wrócił na swoje tereny, odkrył, że jego matka, żona i troje małych dzieci zostali zabici. „Straciłem wszystko” – wspominał w swojej autobiografii.

Czytaj też: Czysta groza i zapowiedź rychłej śmierci. Najprzeraźliwsze okrzyki wojenne w historii

Krwawa zemsta

Po masakrze Geronimo poprzysiągł zemstę i przeprowadził serię krwawych najazdów na żołnierzy i osady w Meksyku. Indianin unikał rezerwatu do 1877 roku. Wtedy to został schwytany przez agentów, zakuty w łańcuchy i przewieziony do San Carlos. Próbował swoich sił w rolnictwie, ale jak wielu Chiricahua tęsknił za wolnością.

fot.C.S. Fly/Library of Congress/domena publiczna

Indianie z obozowiska Geronimo

Geronimo i jego sojusznicy dokonali trzech ucieczek z rezerwatu w latach 1878–1885. Za każdym razem renegaci zmierzali na południe i znikali w górach, wynurzając się tylko po to, by przeprowadzić maruderskie ekspedycje po obu stronach granicy amerykańsko-meksykańskiej. Podczas swojej drugiej ucieczki w 1882 roku Geronimo zorganizował nawet śmiały nalot na rezerwat Apaczów i skłonił kilkaset Chiricahua do dołączenia do jego zespołu. W końcu 4 września 1886 roku poddał się generałowi Nelsonowi Milesowi w Skeleton Canyon w Arizonie. Złożywszy broń, stał się ostatnim przywódcą Indian, który formalnie poddał się armii Stanów Zjednoczonych.

Czytaj też: Seks na Dzikim Zachodzie

Siedzący Byk

Siedzący Byk urodził się około 1831 roku w pobliżu Grand River. Przyszedł na świat w grupie Hunkpapa w Teton Sioux. Oficjalnie do pierwszej grupy wojskowej trafił w wieku 14 lat, gdzie zbudował sobie reputację nieustraszonego. Odważny Indianin pomógł rozszerzyć tereny łowieckie Siuksów na zachód – aż po terytorium Szoszonów, Wron, Assiniboinów i innych plemion indiańskich. Jego pierwsza potyczka z białymi żołnierzami miała miejsce w czerwcu 1863 roku podczas odwetu armii amerykańskiej przeciwko Santee Sioux po tzw. masakrze w Minnesocie.

Przez następnych pięć lat stawiał regularny opór armii, która najeżdżała tereny łowieckie Siuksów i niszczyła gospodarkę Indian. W 1866 roku został głównym wodzem północnych myśliwskich Siuksów (jego zastępcą był Szalony Koń). W 1868 roku Siuksowie zawarli pokój z rządem USA na podstawie Drugiego Traktatu z Fort Laramie, który gwarantował im rezerwat na terenie dzisiejszej południowo-zachodniej Dakoty. Kiedy jednak w połowie lat 70. XIX wieku na tych terenach odkryto złoto, zaczęły się najazdy poszukiwaczy kruszcu na ziemie przynależne Indianom na mocy traktatu.

fot.William Notman and Son/Library of Congress/domena publiczna

Siedzący Byk i Buffalo Bill

Pod koniec 1875 roku Siuksom, którzy opierali się najazdom białych, nakazano powrót do swoich rezerwatów. Polecenie mieli wykonać do 31 stycznia 1876 roku – pod rygorem uznania ich za wrogów Stanów Zjednoczonych. W praktyce powyższe warunki nie były możliwe do spełnienia. Nawet gdyby Siedzący Byk był skłonny do podporządkowania się nakazowi, to nie byłby w stanie przesunąć swojej wioski o 390 km podczas przenikliwego mrozu w wyznaczonym czasie.

W marcu generał George Crook wyszedł na pole walki, a Siedzący Byk w odpowiedzi wezwał Siuksów i Cheyenne do walki. Wojska Crooka zostały zmuszooe do odwrotu w bitwie pod Rosebud. Indiańscy wodzowie przenieśli obóz w dolinę rzeki Little Bighorn.

Czytaj też: Galvarino – indiański Wolverine z ostrzami zamiast dłoni żył w XVI wieku

Wielki głód

Siuksowie byli zwycięzcami w bitwach z wojskami amerykańskimi, ale nie mogli wygrać całej wojny. Plemiona były uzależnione od bizonów, które dawały im pokarm i skórę. Masowy napływ białych ludzi doprowadził do szybkiego wymierania tego gatunku. Indianie z czasem zaczęli odczuwać głód, który skłaniał ich do poddania się. Głód pokonał również Siedzącego Byka. Po 1883 zamieszkał w agencji Standing Rock, gdzie na próżno sprzeciwiał się sprzedaży ziem plemiennych.

W 1885 roku zyskał międzynarodową popularność za sprawą spektaklu Wild West Show, który wystawiano także w Polsce. Europejska trasa, która ukazywała „prawdziwe” życie na Dzikim Zachodzie, odbyła się w 1906 roku. Siedzący Byk grał w przedstawieniu jedną z ról. Na terenie Polski występy zorganizowano m.in. w Przemyślu, Rzeszowie, Krakowie i Cieszynie.

Po powrocie do Stanów Zjednoczonych Siedzący Byk został wplątany w polityczne rozgrywki. W USA rozprzestrzeniał się wówczas ruch religijny Tańca Duchów, który przepowiadał nadejście Mesjasza wśród Indian. Urzędnicy państwowi na wszelki wypadek postanowili pojmać słynnego wodza za udział w zakazanych praktykach. Niestety 15 grudnia 1890 roku Siedzący Byk został zabity podczas próby aresztowania. Pochowano go w Fort Yates, lecz jego szczątki zostały później przeniesione do Mobridge w Południowej Dakocie.

Źródła:

1. 1. E. Andrews, 10 Things You May Not Know About Sitting Bull, History.com (dostęp: 8.01.2022).
   2. K. L. Carter, Yelling Geronimo!, Chicago Tribune, 19 grudnia 1993 (dostęp: 8.01.2022).
   3. Geronimo, S. M. Barrett, Geronimo: His Own Story: The Autobiography of a Great Patriot Warrior, Blackstone Audio 2008.
   4. Sitting Bull, History.com (dostęp: 8.01.2022).
   5. F. Zahn, Little Soldier’s Story of the Battle, astonisher.com (dostęp: 8.01.2022).