Marszałek Piłsudski miał własnego… talent managera!

Józef Piłsudski poznał Iłłakowiczównę w Krakowie, gdy ta była jeszcze nastolatką. Jej siostra Barbara w tym czasie współpracowała z przyszłym Komendantem w roli tłumacza różnego rodzaju broszur i literatury wojskowej. Kazimiera początkowo niezbyt interesowała się działalnością „Ziuka” i jego otoczenia. Ba, wręcz śmiała się – jak sama wspominała po latach – z całej tej niepodległościowej retoryki. Uważała bowiem, że są to ludzie, którzy nawet muchy nie zabiją, a co dopiero mówić o walce zbrojnej z zaborcą. Wszystko uległo zmianie w trakcie Wielkiej Wojny, kiedy zapałała żarliwą wiarą w Józefa Piłsudskiego, której nie wyzbyła się aż do śmierci.

Tajna misja pani sekretarz

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości niemal natychmiast zgłosiła się do pracy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, gdzie przez osiem lat była urzędniczką. W momencie wycofania się Piłsudskiego z życia publicznego w 1923 r. jej poglądy często narażały ją na szykany ze strony współpracowników. Ona jednak w żadnym wypadku nie miała zamiaru zmieniać swoich przekonań.

Być może właśnie ten upór zaimponował Marszałkowi, który latem 1926 r. zaproponował poetce, by ta została jego sekretarzem w Ministerstwie Spraw Wojskowych.

Kazimiera Iłłakowiczówna na zdjęci z 1919 r. Sześć lat później była już osobistym sekretarzem Marszałka Piłsudskiego.

Początkowo praca nie sprawiała przyjemności Iłłakowiczównie. Odpowiadanie na tysiące listownych próśb i przyjmowanie dziesiątek petentów nijak się miały do wymarzonej osobistej współpracy z Józefem Piłsudskim. Wszystko to uległo zmianie pewnego listopadowego popołudnia, gdy dzwonek wezwał panią sekretarz do gabinetu ministra. Piłsudski właśnie skończył pisać – jak sam to nazwał – wywiad ze sobą pod tytułem „Ludzie bez wczoraj, ludzie bez jutra”.

Teraz Kazimiera miała go przepisać i przynieść gotowy tekst Komendantowi. Zdawać by się mogło kompletnie rutynowe polecenie służbowe. Nic z tych rzeczy. Po tym jak poetka zrobiła, co do niej należało nastąpiła niespodzianka. Piłsudski bowiem ni z tego, ni z owego powiedział:

– Ja, uważasz jestem także literatem i dość dużo zarabiam jako literat. Więc ty mi ten wywiad sprzedasz do gazet. Możesz to zrobić? Ja się ciebie pytam, no bo to nie należy do twoich obowiązków. Jak nie będziesz chciała, albo nie potrafisz, to mi to zrobi kto inny.

Marszałek Józef Piłsudski w swoim gabinecie przy pracy. Czyży pisał kolejny artykuł?

Nieoczekiwana propozycja nieco zbiła z tropu poetkę, która jednakże szybko odzyskała rezon i podjęła się nietypowego zadania. Jako że wcześniej nigdy czegoś podobnego nie robiła, zapytała Marszałka czy wybrał już konkretną gazetę w której tekst zostanie opublikowany oraz o wysokość honorarium jakiego ma żądać. O ile w pierwszym przypadku Piłsudskiemu było wszystkie jedno, byle tekst wydrukowała tylko jedna gazeta, to odpowiadając na drugie pytanie Pan Marszałek roześmiał się.

– Oho, ja jestem drogi! Niech ci się nie zdaje. Ostatni mój wywiad przyniósł mi około ośmiu tysięcy złotych.

Zastanawiacie się czy to dużo czy mało? Jak na owe czasy była to iście bajońska suma. Dla porównania prezes rady ministrów zarabiał wtedy miesięcznie nieco ponad 1600 złotych, a nauczyciel szkoły powszechnej niespełna 250 złotych. Przed poetką-menadżerem stanęło wobec tego niełatwe zadanie. Dodatkowo, cała sprawa miała zostać utrzymana w ścisłej tajemnicy.

Artykuł Marszałka drogo sprzedam

Zaraz po tym jak pani sekretarz opuściła gabinet Piłsudskiego ruszyła z kopyta do roboty. Po zasięgnięciu języka u kolegów zorientowanych w realiach prasowych Warszawy, w pierwszej kolejności zadzwoniła do redakcji „Kuriera Porannego”. Dziennik był znany z propiłsudczykowskich sympatii, dlatego też jego właściciel Feliks Fryze z miejsca wyraził chęć zakupu artykułu. Niestety, cena jaką usłyszał podziałała na niego jak kubeł zimnej wody. Z rozbrajającą szczerością wypalił: Ależ proszę pani, to cena niemożliwa. „Kurier” nie może płacić takiego honorarium. Nie mamy pieniędzy.     N i k t takich pieniędzy nie ma.

Niezrażona niepowodzeniem Iłłakowiczówna zwróciła się w następnej kolejności do „Dnia Polskiego”. Tam również nie dysponowano od ręki wymaganą kwotą, dodatkowo redaktorzy chcieli wcześniej zobaczyć za co mają zapłacić takie pieniądze. Poetka-menadżer nie miała jednak zamiaru iść na żadne ustępstwa, w końcu – chociaż raz – to ona dyktowała warunki.

Międzywojenne 500 złotych. Szesnaście takich banknotów otrzymała Kazimiera Iłłakowiczówna za artykuł Marszałka. Jak się okazało, wysokość honorarium bardzo zaskoczyła Piłsudskiego.

Po dwóch nieudanych próbach Kazimiera zdecydowała się zadzwonić do redakcji „Expresu Porannego” – bardzo poczytnego, ale nie darzonego ani krztyną szacunku warszawskiego tabloidu. Swoistego protoplasty gazet takich jak Fakt czy Super Express. Tym razem trafiła w dziesiątkę. Zresztą oddajmy głos naszej bohaterce, która tak opisała całą sprawę we wspomnieniach:

– Co? Wywiad pana Marszałka! Gdzie jest? Bierzemy zaraz.
– Powoli panowie. Kosztuje osiem tysięcy złotych.
– Bierzemy. Czy można obejrzeć wywiad?
– Nie można. Przeczytam go panom w redakcji, po otrzymaniu honorarium.
– Zrobione, prosimy jak najprędzej.

Jak widać Piłsudski dobrze trafił z wyborem „menadżera”. Teraz wszystko potoczyło się błyskawicznie. Iłłakowiczówna zainkasowała honorarium, a nakład dziennika z wywiadem rozszedł się dosłownie na pniu, ale to nie koniec całej historii. Gdy nadszedł czas zdać raport Marszałkowi z transakcji nagle okazało się, że kwota wynegocjowana przez Kazimierę była zdecydowanie… za wysoka!

Tylko redakcja „Expresu Porannego” była gotowa wyłożyć osiem tysięcy złotych za „wywiad” z Marszałkiem.

Dokładnie tak. Jak wyjaśnił skonfundowanej podwładnej Piłsudski, wspomniane wcześniej osiem tysięcy otrzymał łącznie od wszystkich pism w których ukazał się jego poprzedni artykuł. Nie ma jednak tego „złego”, co by na dobre nie wyszło. Pokaźna suma została bowiem przekazana na biednych, a Marszałek był pod wielkim wrażeniem talentów swojego sekretarza, kwitując całą sprawę słowami:

– To z ciebie zuch – widzę. A mówią, że literatura nie popłaca!

Źródła:

Podstawowe:

• Kazimiera Iłłakowiczówna, Ścieżka obok drogi , Warszawa 1939 (reprint 1989).

Uzupełniające:

• Andrzej Paczkowski, Prasa polska w latach 1918-1939, Warszawa 1980.
• „Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej 1927”, Warszawa 1927.