Sekretne życie Jamesa Barry’ego. Dlaczego wybitny lekarz przez 50 lat ukrywał swoją prawdziwą płeć?

James Barry urodził się prawdopodobnie w 1789 roku w irlandzkim Cork jako Margaret Ann Bulky. Była drugim dzieckiem drobnego sklepikarza Jeremiasza i Mary-Ann, siostry malarza i profesora londyńskiej Royal Academy. W młodości prawdopodobnie padła ofiarą gwałtu, w wyniku którego zaszła w ciążę i urodziła córkę Julianę. Dziewczynka została wychowana przez rodziców Margaret jako ich trzecie dziecko.

Margaret uchodziła za ambitną i inteligentną młodą kobietę, niestety przyszło jej żyć w czasach, gdy jedyną dostępną dla niej ścieżką kariery było nauczanie. Przełom XVIII i XIX wieku to wciąż okres, kiedy przedstawicielki płci pięknej nie miały za wiele do powiedzenia na temat swojej przyszłości. Odmawiano im możliwości studiowania i dalszego rozwoju zawodowego. Miały przede wszystkim dobrze wyjść za mąż, urodzić dzieci i skupić się na prowadzeniu domu.

Dotyczyło to wszystkich pań, niezależnie od ich statusu społecznego. Margaret jednak była zdecydowana zerwać z tą tradycją i za wszelką cenę spróbować innego życia. Szansa na nie pojawiła się w 1806 roku wraz ze śmiercią jej wujka – wspomnianego artystę i wykładowcę, który nazywał się… James Barry.

W męskim przebraniu

Malarz ostatnie lata życia spędził w ubóstwie. Niewiele zostawił siostrze. Niemniej przyjazd Mary-Ann wraz z Margaret do Londynu w celu uregulowania spraw po zmarłym okazał się punktem zwrotnym dla tej drugiej. 18-letnia dziewczyna swoją inteligencją zwróciła uwagę przyjaciół wuja, w tym wenezuelskiego generała na uchodźctwie Francisca de Mirandy, Davida Erskine’a hrabiego Buchan i dr. Edwarda Fryera.

Zdecydowali się oni zadbać o jej dalszą edukację oraz rozwój zawodowy, obejmując ją swoim patronatem. Wraz z zaprzyjaźnionym prawnikiem zawiązali również konspirację, decydując się na wysłanie dziewczyny na studia medyczne na Uniwersytecie w Edynburgu. Jednak by tego dokonać, Margaret nie tylko musiała zdobyć odpowiednią wiedzę (w czym pomógł jej dr Fryer), ale również zmienić tożsamość. Tak też się stało. 30 listopada 1809 roku Margaret Bulky przestała istnieć, a jej miejsce zastąpił irlandzki siostrzeniec zmarłego trzy lata wcześniej profesora, James Barry.

fot.James Barry/domena publiczna

Margaret przejęła imię i nazwisko zmarłego wuja, malarza Jamesa Barry’ego (na il. jego autoportret)

Z racji swojej delikatnej urody przyszły lekarz musiał nieźle się nagimnastykować, by ukończyć studia w terminie. Przede wszystkim kilkukrotnie zmieniał datę urodzin, by dopasować wiek do młodzieńczej aparycji. Starania te nie uchroniły go od problemów na studiach. Nastoletni wygląd budził wśród wykładowców wątpliwości, czy aby na pewno powinien przystąpić do egzaminów końcowych i otrzymać stopień medyczny. Ostatecznie sytuację rozwiązała interwencja hrabiego Buchan.

Czytaj też: Sławni szpiedzy udający kobiety

Utalentowany pan Barry

Po ukończeniu studiów (i pomimo dalszego kwestionowania jego wieku) James wstąpił do wojska, gdzie objął pozycję asystenta chirurga. W ten sposób rozpoczął prawie 50-letnią karierę medyczną, która dała mu miejsce wśród najwybitniejszych lekarzy XIX wieku. Gdy zakończył szkolenie wojskowe, został odesłany do Kapsztadu, gdzie spędził 10 lat i zbudował swoje nazwisko. To właśnie w Południowej Afryce zasłynął jako pierwszy medyk, który wykonał udany zabieg cesarskiego cięcia. Zarówno matka, jak i dziecko przeżyli operację.

Tam też rozpoczął swoją kampanię walki ze złymi warunkami sanitarnymi oraz życiowymi pośród stacjonujących w Afryce żołnierzy oraz lokalnej, ubogiej ludności. Jego działania i wsparcie pozwoliły m.in. na ulepszenie systemu wodnego w mieście, w którym był nazywany lekarzem wszystkich ludzi (zarówno bogatych, jak i biednych).

fot.domena publiczna

Delikatne rysy i młodzieńczy wygląd nieraz sprawiały lekarzowi w przebraniu kłopoty.

Pobyt w Południowej Afryce zaowocował również pierwszym poważniejszym skandalem w jego życiu. W Kapsztadzie Barry poznał lorda Charlesa Somerseta, gubernatora Kolonii Przylądkowej. Prawdopodobnie odkrył on prawdziwą tożsamość lekarza i nawiązał z nim romans. Para zamieszkała wspólnie pod przykrywką przyjacielskiej więzi. Niestety, nie uchroniło to ich przed plotkami, które ostatecznie doprowadziły do wybuchu afery o podłożu homoseksualnym. Do jej wyjaśniania powołano specjalną komisję, ta jednak ostatecznie oczyściła ich z wszelkich podejrzeń. Sama relacja przetrwałą próbę czasu oraz odległości i zakończyła się wraz ze śmiercią Somerseta w 1831 roku.

Po 10 latach służby w Południowej Afryce James Barry został oddelegowany na następne rubieże Imperium Brytyjskiego. W trakcie swojej wojskowo-medycznej kariery stacjonował na Jamajce, Mauritiusie, Wyspie Św. Heleny, Malcie, w Indiach Zachodnich i Kanadzie. Wszędzie, gdzie się pojawił, dbał o poprawę warunków sanitarnych, życia oraz diety żołnierzy, jak i lokalnej ludności. Jego reformatorskie podejście przysparzało mu zwolenników oraz wrogów, jednak przed tymi drugimi zawsze chronili go zamożni i wpływowi patroni z Anglii.

Prywatnie uchodził za ekscentryka o porywczym i wybuchowym charakterze, który nie oszczędził nawet słynnej Florence Nightingale. Był również abstynentem oraz wegetarianinem, czym dziwił niemalże wszystkich w XIX wieku. Stale również piął się po drabinie wojskowo-medycznych awansów, ostatecznie zdobywając stopień generalnego inspektora szpitali, będącego odpowiednikiem generała brygady. Niestety ciągłe podróże w różniące się klimatycznie zakątki świata wpłynęły na jego zdrowie i ostatecznie zmusiły do przejścia na emeryturę – 19 lipca 1859 roku.

Dowiedz się więcej: Wyjątkowo twarda matka, czyli jak świat przekonał się do cesarskiego cięcia

Odkrycie tajemnicy

Ostatnie lata życia dr James Barry spędził w Londynie, gdzie zmarł 25 lipca 1865 roku na czerwonkę. Jego ostatnim życzeniem było pochowanie go w ubraniu, w którym zmarł. Niestety, nie zostało ono spełnione.

Służąca, której zlecono przygotowanie zwłok do pochówku, jako pierwsza odkryła sekret lekarza. James Barry okazał się kobietą, której ciało nosiło znamiona przebytej ciąży. Gdy tajemnica została upubliczniona, wielu znajomych doktora zarzekało się, że od dawno coś podejrzewali, a nawet wiedzieli o całej sytuacji. James zawsze skrupulatnie pilnował swojej prywatności – szczególnie w sytuacjach, które mogłyby zdradzić prawdę o jego płci.

Niemniej nawet jeśli owe podejrzenia rzeczywiście istniały, to nie wpłynęły one na przebieg kariery Barry’ego. Zresztą sam lekarz Jamesa, który podpisał jego akt zgonu, w wymianie listów z George’em Grahamem z General Register Office miał stwierdzić: „to nie moja sprawa”.

Dr James Barry został pochowany na cmentarzu Kensal Green w północno-zachodnim Londynie. Na jego nagrobku widnieje nazwisko, pod którym żył i pracował przez 56 lat.

Bibliografia

1. Pain, Histories: The military surgeon who hid his female history, www.newscientist.com, 05.03.2008 / dostęp:17.01.2021.
2. Holland, The Extraordinary Life of Dr. James Barry, www.history.com, 24.03.2017 / dostęp: 17.01.2021.
3. Moore, Dr James Barry: A Woman Ahead of Her Time review – an exquisite story of scandalous subterfuge, The Guardian, 10.11.2016.