Wielu nazistowskich zbrodniarzy po zakończeniu II wojny światowej uciekło przed sprawiedliwością. Adolf Eichmann też znalazł kryjówkę za granicą, ale wcześniej spędził kilka lat niedaleko od miejsca kaźni swoich ofiar. Fakt, że go nie rozpoznano, może dziwić – ale największe zdumienie budzi jego zajęcie. Co takiego robił?
Kiedy rozpoczęły się procesy norymberskie, Adolf Eichmann, architekt ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej przebywał pod zmienionym nazwiskiem w amerykańskim obozie jenieckim. Choć do tej pory udawało mu się ukryć swoją prawdziwą tożsamość, wiedział, że w każdej chwili może zostać rozpoznany. A ponieważ świadkowie Holokaustu coraz częściej wspominali o nim w zeznaniach i świat z przerażeniem odkrywał jego rolę w niemieckiej machinie Zagłady, odnalezienie go wydawało się już tylko kwestią czasu.
fot.Gov. Press Office (Israel)/CC BY-SA 3.0Adolf Eichmann został schwytany dopiero po kilkunastu latach od zakończenia wojny.
Nic dziwnego, że na początku 1946 roku Eichmann skoncentrował cały swój wysiłek na ucieczce. Udało mu się to dzięki pomocy współwięźniów. Rozpuścił przy tym plotkę, że zamierza odwiedzić sojusznika na Bliskim Wschodzie. Był to jedynie fałszywy trop – w rzeczywistości zamierzał udać się na północ Niemiec, do Dolnej Saksonii, gdzie mieszkał brat jednego z jego obozowych towarzyszy.
Kariera Otto Heningera
I tak 20 marca 1946 roku w saksońskim miasteczku Eversen na Lüneburskiej Pustaci zarejestrował się nowy obywatel – Otto Heninger. Nazwisko to posłużyło zbiegłemu naziście przez kolejne kilka lat. Wkrótce wysłano go – wraz z około dwudziestoma żołnierzami przybyłymi z okupowanych przez Sowietów wschodnich Niemiec – do leśnictwa w wiosce Kohlenbach. Znaleźli zatrudnienie jako drwale w firmie Burmann & Co.
Czy któryś z nowych współpracowników Adolfa Eichmanna miał choćby cień podejrzeń, że dzieli barak z jednym z największych zbrodniarzy wszech czasów? Zupełnie nie. „Był tym, co nazwałbyś «prawdziwym kumplem»” – opowiadał później jeden z nich dziennikarzowi. „Najbardziej lubiliśmy w nim jego szczery zmysł sprawiedliwości. Zawsze zwracał uwagę na to, by racje żywieniowe były sprawiedliwie rozdzielone”.
fot.Tönjes/CC BY-SA 3.0Eichmann na cztery lata zaszył się w Dolnej Saksonii.
Z czasem uciekinier poczuł się bezpiecznie w nowym przebraniu. W 1947 roku zdecydował się nawet pójść na wesele kolegi z pracy. I wcale nie unikał zdjęć. „Proces norymberski trwa, a Eichmann ciągle jest niewidoczny” – podsumował polski agent Bruno Kowalsky, który analizował ucieczkę Eichmanna w książce „Ile oni wiedzą o Tobie? Szpiedzy i podsłuchy w Polsce”.
Drwalska kariera nazistowskiego dygnitarza III Rzeszy potrwała do 1948 roku, kiedy jego pracodawca zbankrutował. Heninger upodobał sobie jednak zieloną okolicę. Wydzierżawił więc od wojennej wdowy, Anny Lindhorst, łąkę w Altensalzkoth niedaleko Celle i zaczął… hodować kurczaki. „Praca była ciężka, ale relacje międzyludzkie były bardzo serdeczne. Pilnie oszczędzając byłem w stanie, przez lata, zdobyć wystarczającą ilość pieniędzy na zamorską podróż” – opowiadał po latach.
„Powinni już być zabici”
W książce „Eichmann w Jerozolimie” filozofka Hannah Arendt sugeruje, że jej bohater prawdopodobnie „nudził się śmiertelnie”, przebywając w saksońskiej głuszy. On sam wspominał jednak ten okres raczej szczęśliwie:
Życie toczyło się spokojnie na tych pięknych wrzosowiskach. W niedziele jechałem rowerem do zajazdu wiejskiego koło Cele… Czasem bawiło mnie, kiedy gospodarz opowiadał mi, co miejscowe gazety piszą o Eichmannie. „To pewnie wszystko kłamstwa I wymyślone historie” – mówił, i to sprawiało mi przyjemność i budziło moje zadowolenie .
Ale nie wszystkie aspekty tego nowego życia okazały się równie sielskie. W pobliżu farmy Adolfa Eichmanna mieścił się bowiem były obóz koncentracyjny Bergen-Belsen. Odwiedzało go wiele osób i istniało zagrożenie, że jedna z nich rozpozna zbiega winnego śmierci milionów żydów.
Lecz nawet nie to przeszkadzało ambitnemu hodowcy kur najbardziej. Bolało go mianowicie, że musiał… handlować z mieszkającymi w okolicy Żydami. Kiedy opowiadał o swoim pobycie w Dolnej Saksonii duńskiemu naziście, Willemowi Sassenowi, skarżył się:
Lüneburska Pustać znajdowała się blisko byłego [obozu – przyp. aut.] Bergen-Belsen, i wszystko tam pachniało czosnkiem i wszędzie byli Żydzi, bo kto inny kupował w tamtych czasach? Tylko Żydzi, i później powiedziałem sobie, ja, który targowałem się z Żydami o drewno i jajka, byłem zaskoczony i zdumiony, i myślałem, widzisz – niech to szlag! Oni wszyscy powinni byli być zabici, a oto te chłopaki są, i robią ze mną interesy, rozumiesz?
Jak widać, nawet po II wojnie światowej Eichmann żałował nie tego, co zrobił, a jedynie tego, że przegrał. Na szczęście dla niego, nie musiał długo znosić tej „niedogodności”. Już niedługo uciekł do Włoch przebrany w ludowy strój tyrolski. W lipcu 1950 roku był już w Argentynie w Buenos Aires. Na szczęście dla ludzkości, tam go schwytano… choć dopiero dziesięć lat później. 11 kwietnia 1961 roku postawiono go przed sądem w Jerozolimie, a 31 maja 1962 roku zbrodniarz został powieszony.
Bibliografia:
- Bruno Kowalsky, Krzysztof Pyzia, Ile oni wiedzą o Tobie? Szpiedzy i podsłuchy w Polsce, Prószyński i S-ka 2019.
- Bettina Stangneth, Eichmann Before Jerusalem. The Unexamined Life of a Mass Murderer, Alfred A. Knopf 2014.
- Zwi Aharoni, Wilhelm Dietl, Operation Eichmann. Pursuit and Capture, Cassel 2000.
KOMENTARZE
W tym momencie nie ma komentrzy.