Nie uwierzysz, że one to sobie robiły. Najbardziej szokujące metody upiększania urody naszych prababek

Niektóre z metod upiększających były tak kuriozalne, a efekt tych zabiegów tak bardzo odbiegać musiał od dzisiejszego wyobrażenia atrakcyjności, że czytając o nich kręcimy głową.

A przecież nasze prababcie, w swoim nieco ślepym podążaniu za poradami z kobiecych czasopism, niczym nie różnią się od nas samych! Oto kilka sposobów, do których uciekały się panie z końca XIX i początku XX wieku, by poprawić Naturę.

1. Farba dla podkreślenia żył

Moda na opaleniznę zaczęła powoli zdobywać uznanie od lat 20. XX wieku. Wcześniej niepodzielnie królowała biel. Bardzo jasna cera była oznaką delikatności płci, elegancji i pozycji społecznej. Oprócz substancji, które miały pomóc w zachowaniu alabastrowej bladości, stosowano jeszcze jeden trik!

Damy gotowe były na spore poświęcenia, byle tylko sprostać ideałowi. Na przykład chwytały za pędzelek i tam, gdzie natura poskąpiła im siateczki żyłek niczym na marmurowym popiersiu, pomagały sobie… farbkami akwarelowymi.

fot.Narodowe Archiwum Cyfrowe

Kobieta malująca sobie usta pod szablonem malarskim na wystawie kosmetycznej.

Należało używać właśnie ich, bo dzięki rozcieńczaniu wodą nie rysowały zbyt wyraźnych linii – pisze Aleksandra Zaprutko-Janicka w książce „Piękno bez konserwantów. Sekrety urody naszych prababek”. Nic przecież tak nie cieszy oka, jak niebieskie żyłki prześwitujące przez skórę!

2. Rtęć na pryszcze

Nawet niewinne, urocze piegi elegantkom z przełomu XIX i XX wieku wydawały się czymś niezwykle szpecącym. Co dopiero mówić o pryszczach, wągrach, pieprzykach, brodawkach… Takie skazy na białym obliczu były traktowane śmiertelnie poważnie. Trucizną.

Na początku XX wieku radzono na przykład, by wypryski przemywać maścią rtęciową. Problem w tym, że rtęć owszem, złuszcza naskórek, działa ściągająco i rozjaśnia skórę, ale jest też bardzo toksyczna, prowadzi prostą drogą do szaleństwa, zatrucia, a nawet śmierci.

3. Arszenik na brodawki

Równie bezwzględnie rozprawiano się z brodawkami. Aleksandra Zaprutko-Janicka w „Pięknie bez konserwantów” przywołuje porady doktora Izraela Felsa, który w książeczce „Kosmetyka higjeniczna z rycinami” z 1920 roku rekomendował… szczyptę arszeniku!

Rzeczywiście, środek mógł być skuteczny: wystarczyło minimalnie przesadzić z dawką wspomnianego arszeniku, a brodawki stawały się absolutnie najmniejszych problemem – czytamy w „Pięknie bez konserwantów”.

4. Na przesuszoną skórę – tłuszcz. Żadnej wody!

Poradniki urody z XIX wieku rozróżniały już rodzaje skóry – tłustą, suchą lub mieszaną. Do nich dostosowywano odpowiednie kuracje i kosmetyki. Wiele z dawnych porad z powodzeniem można stosować i dziś. Ale niektóre na pewno nie przypadłyby do gustu współczesnym dziewczętom…

fot.Narodowe Archiwum Cyfrowe

Narzędzia do pielęgnacji urody kobiecej.

I tak przy mocno przesuszonej skórze zalecano całkowicie odstawić wodę i mydło. Twarzy odtąd nie myto, lecz przecierano i nacierano rozmaitymi tłuszczami. Przed snem oblicze obficie pokrywano lanoliną. Na dzień stosowano z kolei oliwę, nanoszoną wacikiem.

Po tej kuracji szokowej można było powrócić do mycia twarzy, ale zalecano, by używać do tego wody przegotowanej, z dodatkiem gliceryny. Być może efekty takich zabiegów nie były najgorsze, ale uczucie nieumytej a wiecznie pokrytej tłuszczem twarzy musiało być cokolwiek niekomfortowe.

5. Swąd spalenizny oznaką, że wielka dama szykuje się na bal

Nim na stronach żurnali i na ulicach zagościły chłopczyce w swoich luźnych sukienkach i krótkich, wygodnych fryzurach, elegantki spędzały długie godziny na układaniu długich do kostek pukli w misterne fryzury.

Przed pierwszą wojną światową normalnym zabiegiem fryzjerskim było przypalanie włosów na żelazkach. W tamtych czasach nie było prostownic i lokówek z powłokami ochronnymi. Nie istniały też produkty zabezpieczające strukturę włosa przed nadmiernym gorącem – pisze Aleksandra Zaprutko-Janicka w książce „Piękno bez konserwantów”.

fot.domena publiczna

Nim na stronach żurnali i na ulicach zagościły chłopczyce w luźnych sukienkach i krótkich fryzurach, elegantki spędzały długie godziny na układaniu długich do kostek pukli w misterne fryzury… Nierzadko przypalając sobie włosy. Chłopczyca na okładce „Saturday Evening Post” z 1922 roku

Pasma układano za pomocą rozgrzanych przyrządów, co musiało fatalnie działać na strukturę włosa. Często pukle po takim traktowaniu zostawały w ręce niewprawnych fryzjerów. Nic dziwnego zatem, że panie zbierały włosy po czesaniu i przechowywały w szkatułkach, by potem nimi sztukować wybrakowane fryzury.

6. Mycie głowy? Raz na miesiąc!

Czystość jest podstawą zdrowia i duszą toalety, przeto wiele zależy od utrzymania włosów w czystości – czytamy w „Przewodniku dla dam czyli Radach dla płci pięknej” z 1842 roku. Niby wszystko się zgadza, ale dalsza część wywodu budzi coraz większe zdziwienie. Oto bowiem w zachowaniu tej pożądanej czystości nie sięgamy po wodę i szampon, lecz… zestaw grzebieni i szczotek!

Dla tego co rano trzeba je dobrze rozprowadzić grzebieniem rzadkim a to ostrożnie aby ich nie wyrywać i nie łamać. Jeśli włosy są długie, zaleca się wyczesanie ich dwoma grzebieniami – rzadkim i gęstym. Następnie włosy „czyścimy” szczotką o miękkim włosiu, najlepiej z korzenia ryżowego.

Nie ma też co przesadzać – jeśli włosy nie są bardzo długie i bujne, gęstego grzebienia można używać co dwa-trzy tygodnie. W innym wypadku jednak wymagają „czyszczenia” raz w tygodniu. Natomiast jeśli pojawi się łupież, trzeba, niestety, wyczesywać włosy codziennie, co najmniej przez 20 minut.

fot.domena publiczna

Panie na przełomie XIX i XX wieku myły włosy raz w miesiącu… Obraz Leona Wyczółkowskiego, 1903 rok

A co zrobić po balu, gdy fryzurę zanieczyszcza kurz i pot? Broń Boże nie wolno kłaść się spaść w misternym upięciu! Włosy należy „rozprowadzić” i wytrzeć suchą szmatką, a rankiem – dokładnie tak! – sumiennie wyszczotkować.

Jeśli już jednak konieczne jest użycie wody, Kiedy z natury lub z zbytku użycia pomad i Olejków włosy stają się tłuste ciemne nieprzezroczyste, nalewamy trochę wody ciepłej (w lecie – chłodnej) na spodek, rozpuszczamy odrobinę mydła i myjemy włosy nasączoną gąbką.

Jak często należy uciekać się do wody i mydła, by nie zasłużyć na miano brudasa? Co dzisiaj może wydawać się szokujące, w ramach zwyczajnego dbania o higienę zalecano mycie włosów… raz na miesiąc! – pisze Aleksandra Zaprutko-Janicka w książce „Piękno bez konserwantów”.

Ewentualnie, jeśli ktoś borykał się z problemem przetłuszczania się, można je było raz na tydzień zmywać na dwa różne sposoby. Na przykład z pomocą łagodnego mydła i letniej wody lub żółtka jaja kurzego i letniej wody.

fot.domena publiczna

Fryzury elegantek z przełomu XIX i XX wieku na pewno tak dobrze nie wyglądały… Rysunek Charlesa Gibsona, około 1900 roku

Wykorzystywanie do tego zimnej uznawane było za niezdrowe. Miało to być dla włosów wyjątkowo szkodliwe i powodować ich wypadanie. Także zbyt częste mycie zdaniem doktora Hojnackiego wysuszało je i sprawiało, że stawały się kruche.

7. Na niechciane włoski – wapno niegaszone, arszenik i pumeks

Włosy rosną czasem dziwacznym sposobem już to nad samym czołem, czasem wzdłuż uszów, jak faworyty męski, albo zaś rozciągają się na karku i tworzą kołnierzyk – pisze autor „Przewodnika dla dam czyli Rad dla płci pięknej”. Ale nie pozostawia czytelniczek samych z tą smutną konstatacją. Ma dla nich niezawodny sposób na pozbycie się niechcianych włosków!

Wystarczy wziąć dwie uncyje wapna niegaszonego, wymieszać z poł uncyą realgaru, czyli siarczyka arszennikowego, ugotować w pół funta ługu alkalina. Powstała substancja – domowej roboty krem depilujący – miała raz na zawsze rozwiązać problem nadmiernego owłosienia. Dobrze, że jednocześnie zalecano ostrożność przy stosowaniu tego środka. Podobno mógł podrażniać skórę…

Gdy panie zaczęły nosić coraz krótsze suknie, problemem stały się też włosy na nogach. Tu również sięgano po środki drastyczne, choć już nie trujące. Panie tarły swoje biedne kończyny… pumeksem! Po takiej depilacji skóra nóg na pewno potrzebowała dalszych zabiegów pielęgnacyjnych. I środków opatrunkowych…

8. Ciało zakute w pancerz

Uroda to nie tylko piękna twarz i włosy, ale też figura. Idealne ciało z przełomu wieków miało niemal równie nierealistyczne proporcje, co lalki Barbie. Współcześnie w dążeniu do takiego wzorca kobiety katują się na siłowniach, odsysają tłuszcz, wstrzykują go gdzie indziej, czy nawet usuwają sobie żebra. Wówczas „z pomocą” przychodziła sztuka krawiectwa.

Jak zanotowała w swoich wspomnieniach feministka Irena Krzywicka „kobiety z »wyższych« sfer nakładały pancerze na całe ciało. Wysokie i długie gorsety, które dawały sztuczne wygięcie figurze – czytamy w „Pięknie bez konserwantów”:

Gorset niezawodnie modelował posturę. Oprócz tego, że przytrzymywał piersi i wypychał je ku górze, wysmuklał talię i utrzymywał plecy absolutnie proste. Robiąc to wszystko, siał zarazem spustoszenie w organizmie.

Nie trzeba być ekspertem w dziedzinie anatomii, by wiedzieć, że zasznurowany z całej siły, niemożliwie ściskał narządy wewnętrzne. W tej zbroi odetchnięcie pełną piersią było po prostu niemożliwe.

Dzięki książce Oli Zaprutko-Janickiej pod tytułem „Piękno bez konserwantów” poznasz sekrety urody naszych prababek. Kup już teraz z rabatem na empik.com.

9. Dieta otłuszczająca

To nie literówka. Dla XIX-wiecznej damy „utrata form okrągłych”, czy mówiąc inaczej „spadnięcie z ciała” było tym, czym dla dzisiejszych kobiet „zbędne kilogramy”. Talia miała być cienka, za to odpowiadał gorset. Ale wylewające się z dekoltów piersi i ramiona, a także dłonie i oblicze damy, powinno być pulchne i zaokrąglone.

Jeśli już nieszczęsna pani „spadła z ciała”, można było zaradzić złu. Recepta była cudownie prosta – zalecano nie mieć żadnych kłopotów, do tego nie mieć wiele ruchu, spać długo najmniej godzin dziewięć, na śniadanie pić co dzień filiżankę czekolady z Salepą, perską, rozmieszaną z dwoma żółtkami, w parę godzin zjeść odrobinę białego baranka, cielęciny tłustej, albo wołowiny soczystej.

Należało również podjadać między posiłkami – a to środki kartofli ugotowane w mocnych bulionach, kaszę ze śmietaną, mleko migdałowe, jajka na mleku czy kremy z czekolady. W tym przypadku zachęcano też do codziennych relaksacyjnych kąpieli, po których miał następować posiłek. Po jedzeniu należało położyć się na sofie, wypić filiżankę czekolady i spać aż do obiadu.

W książce „Piękno bez konserwantów” można znaleźć przepisy diety otłuszczającej, na przykład na tuczącą nalewkę z koniakiem, miodem i oliwą. Być może i dziś znajdą się panie, które chciałyby nieco zaokrąglić swoje kształty.

fot.domena publiczna

Najpierw „dieta otłuszczająca” a potem gorset. I jak tu nie zwariować?

Nie ma co się jednak zagalopowywać w, według określenia doktora Hojnackiego, leczeniu tuczącym, leżakowaniu i forsownym odżywaniu. Sto lat temu również nie pochwalano nadmiernej otyłości – wręcz przeciwnie! Jeżeli brak ciała jest niepięknym nadzwyczajna otyłość staje się obrzydliwą – pisano bezlitośnie w „Przewodniku dla dam”.

Jednak panie zbyt puszyste nie były zostawione same sobie – i dla nich znalazło się kilka bezcennych rad. Zalecano odbywać długie spacery, trawić nocy bez sennie, jeść mało, mówić wiele, mieć ciągłe po ruszenie i uczyć się bezustanku. Wśród innych zaleceń znalazło się jedzenie cukru (?) oraz częste wypluwanie śliny!

Bibliografia:

1. Modna Kosmetyka. Poradnik dla pań, Górzno-Pomorze: „Feniks”, Druk „Lech”, Gniezno 1928.
2. Przewodnik dla dam czyli Rady dla płci pięknej, Druk P. Barycki, Warszawa 1842.
3. Zaprutko-Janicka Aleksandra, Piękno bez konserwantów, Znak, Kraków 2016.