Pilecki bardziej prywatny. Zapomniany dorobek bohaterskiego rotmistrza

Należący do Pileckich majątek Sukurcze był położony około 100 kilometrów na południe od Wilna. Znajdował się w rękach rodziny od XIX wieku, jednak od czasów powstania styczniowego systematycznie popadał w ruinę. Wszystko uległo diametralnej zmianie, gdy za jego ratowanie zabrał się Witold Pilecki.

Przyszły „ochotnik do Auschwitz” już u progu dorosłego życia zapisał chwalebną kartę w trakcie wojny polsko-bolszewickiej, czego najlepszym dowodem jest nadany mu dwukrotnie Krzyż Walecznych. Po demobilizacji zdał maturę i podjął studia na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W obliczu coraz czarniejszych chmur gromadzących się nad rodzinnymi włościami postanowił jednak przerwać naukę i wrócić do domu.

Ciężką pracą ludzie się bogacą

Był to już ostatni dzwonek, ponieważ jego ojciec Julian zupełnie nie radził sobie z zarządzaniem majątkiem. Jeszcze w pierwszej połowie lat 20. oddał go w dzierżawę dosłownie za bezcen. Mimo to nasz bohater nie dawał łatwo za wygraną. W 1926 roku, po długiej sądowej batalii, udało mu się w końcu anulować niekorzystną umowę. Teraz Witold mógł pokazać, na co go stać.

Witold Pilecki w wieku dwudziestu trzech lat ( (źródło: archiwum prywatne Andrzeja Pileckiego).

Jak wspomina jego syn Andrzej w książce „Pilecki. Śladami mojego taty”:

Gdy ojciec przejmował majątek, wśród okolicznej ludności panował całkowity marazm. Ciężką pracą doprowadził to zniszczone gospodarstwo do stanu, w którym można by je nazwać perełką. Wypieścił te nasze Sukurcze. Nie dlatego, że był synem właściciela i miał taką wiedzę.

Zdając sobie sprawę z tego, że nie posiada odpowiedniego wykształcenia, podjął korespondencyjnie studia na Wydziale Rolniczo-Leśnym Uniwersytetu Poznańskiego. Jego domowa biblioteczka z miesiąca na miesiąc powiększała się o coraz to nowe książki dotyczące nowoczesnej uprawy roli. Szybko zaprocentowało to znacznym zwiększeniem plonów.

Pileccy ze znajomymi przed dworkiem w Sukurczach. Ten świat. który przyszło rodzinie Pileckich porzucić, to dziś tylko puste pole (źródło: archiwum prywatne Andrzeja Pileckiego).

Nie można myśleć tylko o sobie

Witold nie poprzestawał jedynie na pomnażaniu własnego majątku. Jako urodzony społecznik działał w Związku Kółek Rolniczych. Organizował wykłady dla okolicznej ludności, w czasie których przekazywał zdobytą wiedzę. Na efekty nie trzeba było długo czekać. Jak podkreśla Andrzej Pilecki:

To, czego dokonał w okolicy przez kilkanaście lat aktywności, to była mała rewolucja. Na Kresy wszystko dochodziło ze sporym opóźnieniem, a on starał się przenosić metody nowoczesnego gospodarowania z Wielkopolski i centralnej Polski. Płodozmiany, ośmiopolówka – mało kto wcześniej o takich rzeczach tu słyszał.

Artykuł powstał w oparciu o książkę Mirosława Krzyszkowskiego i Bogdana Wasztyla pod tytułem „Pilecki. Śladami mojego taty” (Znak Horyzont 2015).

Chociaż ludność Kresów z zasady nieufnie patrzyła na tego typu nowinki, w tym przypadku było zupełnie inaczej. Pilecki potrafił zjednać sobie sąsiadów ciężką pracą i uczciwością. Dodatkowo nie tolerował wyzysku oraz niesprawiedliwości. Zauważył, że konkurencja między miejscowymi gospodarzami zmuszała ich do sprzedawania owoców swojej ciężkiej pracy po bardzo zaniżonych cenach, i postanowił coś z tym zrobić.

W jedności siła

Właśnie tak narodził się pomysł stworzenia spółdzielni mleczarskiej. Skupowała od chłopów płody rolne po wyższych cenach, a następnie jako większy podmiot negocjowała odsprzedaż na dobrych warunkach. Jak zauważa Andrzej Pilecki: wszyscy na tym skorzystali. Spółdzielnia się rozwijała, jej wyroby stały się znane nie tylko w Lidzie, Nowogródku, ale nawet w Wilnie.

Kurs pożarniczy w Lidzie. Również Witold Pilecki wraz z sąsiadami założył straż pożarną (źródło: domena publiczna).

Spółdzielnia to jeszcze nie koniec. Młody ziemianin założył wraz z sąsiadami kółko rolnicze oraz straż pożarną, która w tamtym czasie była na Kresach prawdziwym ewenementem. Ponadto, wspólnie z porucznikiem Achmatowiczem, zorganizował w powiecie lidzkim Konne Przysposobienie Wojskowe, czyli szwadron krakusów.

Jak podkreśla Andrzej Pilecki, jego ojciec z własnej kieszeni przeznaczał spore kwoty na utrzymanie formacji, ponieważ synów miejscowych rolników nie zawsze było stać na zakup potrzebnego wyposażenia. Witold zajmował się również szkoleniem szwadronu, dzięki czemu był [on] najlepszy w powiecie lidzkim, wygrywał liczne zawody.

Witold Pilecki konno prowadzi defiladę wojskową w Lidzie. Zdjęcie i podpis z książki „Pilecki. Śladami mojego taty”.

Wszystkie te sukcesy nijak nie wpłynęły na postawę przyszłego bohatera II wojny światowej. Nadal pozostawał tym samym skromnym i zdyscyplinowanym człowiekiem, który nigdy nie wykorzystywał swojej pozycji społecznej. Ciężko pracował i chętnie dzielił się swoją wiedzą z innymi.

Wszystko to zaprocentowało we wrześniu 1939 roku. Po wkroczeniu Sowietów okoliczna ludność nie dała się podburzyć przeciwko „obszarnikom”, a wręcz przeciwnie. Miejscowi chłopi otoczyli troskliwą opieką żonę i dzieci Witolda, rewanżując się tym samym za jego długoletnie wysiłki.

Źródło:

Mirosław Krzyszkowski, Bogdan Wasztyl, Pilecki. Śladami mojego taty, Znak Horyzont, Kraków 2015.