Czy można niechcący zostać bigamistą?

Jedna z głośnych spraw tego rodzaju rozegrała się w Krakowie w 1921 roku. Tygodnik „Nowości Illustrowane” informował na pierwszej stronie: Zemsta zdradzonego męża. Wojciech Kruk zabija celnym strzałem swą wiarołomną żonę, Julię! W rzeczywistości wcale nie chodziło o zwyczajną zdradę. Historia małżeńskiego sporu sięgała siedem lat wstecz, aż do początku pierwszej wojny światowej.

Wojciech Kruk zabija celnym strzałem swą wiarołomną żonę, Julię!

W sierpniu 1914 roku – zaraz po wybuchu konfliktu pomiędzy zaborcami – Wojciech Kruk, chłop z podkrakowskiego Prądnika Czerwonego, poszedł jak co dzień w pole. Tam został schwytany przez rosyjskich żołnierzy, a następnie przymusowo wcielony do armii. Jego żona nie wiedziała co się z nim dzieje, a po paru latach zupełnie straciła nadzieję na powrót Wojtka. W końcu postanowiła na nowo ułożyć sobie życie.

I wtedy, jak grom z jasnego nieba, spadł na nią powrót Wojciecha Kruka. W 1919 roku zaginiony mąż zapukał do jej drzwi. Jak donosiła gazeta, wrócił:

po to tylko, aby się przekonać, że żona w tym czasie znalazła sobie pocieszyciela w osobie niejakiego Stefana Cholewy. Zaślepiony w swej żonie, nie widział Kruk początkowo, co się koło niego dzieje, dopiero gdy mu oczy otwarli usłużni sąsiedzi, aby rzecz sprawdzić, udał, że wyjeżdża do Kalwaryi, niespodziewanie jednak powrócił późną nocą do domu i zastał żonę w objęciach kochanka. Odtąd dom Kruków zamienił się w istne piekło.

Tragiczny koniec wielu historii z bigamią w tle: mąż wraca po latach do domu. Żona, rzekomo niewierna, ginie z jego ręki.

Nie ulega wątpliwości po czyjej stronie stanęła gazeta. Dla dziennikarzy nie była to wcale obopólna tragedia, ani patowa sytuacja, w której zawiniła wojna, a nie ludzie. „Nowości Illustrowane” widziały jedną winowajczynie: perfidną żonę.

Czy można mieć romans, jeśli mąż zginął na wojnie?

Wojciech Kruk bezkompromisowo domagał się od Julii zerwania „romansu”. Nie potrafił zrozumieć, że przez kilka lat rozłąki jego małżonka zdążyła pokochać innego człowieka; że teraz to on był kimś obcym. Duchem, który po długim milczeniu powrócił zza grobu. Mężczyzna zaczął się awanturować, prać żonę bez opamiętania. Wezwał nawet policję, by wybiła Julii z głowy farmazony o nowym życiu.

Nic to nie dało: kobieta postanowiła wyprowadzić się do sąsiadów, a do sądu złożyła doniesienie o pobiciu oraz wniosek o rozwód. Rozprawa miała się odbyć lada dzień, a Krukowa już zaczęła układać plany ślubu ze swoim nowym partnerem, Stefanem Cholewą.

Roczniki statystyczne notowały od kilku do kilkudziesięciu przypadków bigamii rocznie. Większości nigdy jednak nie zgłaszano na policję ani do sądów.

Jej mąż nie zamierzał jednak odpuścić. Kiedy dotarła do niego wiadomość, że Julia umówiła się w polu na spotkanie z Cholewą, poszedł za nią i zastąpił jej drogę:

Gdy na jego prośby odpowiedziała cynicznie, uniesiony rozpaczą, ale i wściekłością, z rewolweru, jaki miał przy sobie, dał do niej strzał, kładąc ją trupem na miejscu. Po dokonaniu czynu, udał się na miejscowy posterunek policyi państwowej, gdzie zawiadomiwszy o zamordowaniu wiarołomnej żony, oddał się w ręce sprawiedliwości.

Nie wiadomo jak ta sprawiedliwość go osądziła, ale jedno nie ulega wątpliwości. Mógł liczyć na sympatię prasy i społeczeństwa. Warto dodać, że podobnych spraw bezpośrednio po I wojnie światowej było bez liku. Nawet w rodzinie mojej żony – dobrze znanej czytelnikom „Ciekawostek historycznych” Oli – zdarzyło się, że mąż wrócił z wojny po wielu latach, a jego małżonka już miała nową obrączkę na palcu. Na szczęście w tamtym przypadku nikt nie zginął.

Trzech mężów zamiast jednego

Sprawa „zdradzanego” Kruka nie była jeszcze przypadkiem skrajnym. Za taki należałoby chyba uznać historię Diny S. Historię tak traumatyczną, że nawet krwiożercza przedwojenna prasa ten jeden raz odpuściła i nie opublikowała nazwiska głównej bohaterki.

Nie brakowało przypadków, kiedy mężowie jednej żony sami pozbywali się „konkurencji”.

Zgodnie z artykułem „Ostatnich Wiadomości Krakowskich” z 1933 roku Dina była piękną córką dobrze sytuowanego kupca z małego miasteczka w Małopolsce Wschodniej. Była też jedynaczką i traf chciał, że zaraz przed wybuchem pierwszej wojny światowej została sierotą, jednocześnie dziedzicząc cały majątek ojca. Oczywiście momentalnie zaczęły się do niej ustawiać prawdziwe kolejki amantów. Wreszcie Dina wybrała jednego z nich – absolwenta gimnazjum Jana Opatowa.

Ekspresowo wzięli ślub i pewnie żyliby długo i szczęśliwie, gdyby nie Piłsudski. Kilka miesięcy po weselu wybuchła wojna, a przepojony patriotyzmem Jan Opatow – mimo płaczu i błagań żony – wstąpił do Legionów.

Po zaledwie miesiącu Dina otrzymała list z dowództwa polskich oddziałów: Opatow zginął na polu chwały. Przez wiele miesięcy opłakiwała poległego męża, wreszcie jednak – jak wyjaśniali dziennikarze – zwyciężyła młodość. Dina wyszła za mąż jeszcze raz, za urzędnika Bolesława Niłkowskiego. Znów przez kilka miesięcy trwała sielanka, aż nagle w 1917 roku nadeszło wezwanie do wojska. Niłkowski poszedł na front i… on też zginął.

Tym razem Dina już nie tak łatwo wróciła do psychicznej równowagi. Dopiero jako trzydziestolatka po raz trzeci stanęła na ślubnym kobiercu – z niejakim Kazimierzem Zalewskim. Wojna dawno się skończyła i Zalewski żyłby spokojnie i bezpiecznie u boku pechowej eks-wdowy, gdyby nie fakt, że nagle… z grobu powstał zabity przez rosyjskich żołdaków Bolesław!

Amnezja na Syberii

Mężczyzna jak gdyby nigdy nic wrócił do domu i zaczął wyjaśniać, że cały ten czas spędził w Rosji z roztrzaskaną głową. Na początku 1918 roku otrzymał na froncie silną kontuzję i stracił przytomność, przez co nie mógł wrócić do swojego oddziału i uznano go za zabitego. Obudził się dopiero w rosyjskim szpitalu. Przez długie miesiące zmagał się z amnezją, nie wiedząc kim jest i skąd pochodzi. Ponoć dopiero: Gdy w czasie jazdy pociągiem spadł ze stopni wagonu na ziemię, pod wpływem wstrząsu cudownie wróciła mu pamięć.

Wśród niebywałych trudów i niebezpieczeństw wydostał się wreszcie z Rosji, byle tylko wrócić do ukochanej kobiety.

„Wojciech Kruk zabija celnym strzałem swą wiarołomną żonę, Julię!”. Rysunek „Nowości Illustrowanych”.

Ledwo p. Dina zdołała ochłonąć z wrażeń, spowodowanych zmartwychwstaniem Bolesława, w mieszkaniu jej zjawił się pierwszy mąż Jan! – opowiadały dalej „Ostatnie Wiadomości Krakowskie”. Jego także schwytali Rosjanie i bez ceregieli wysłali na Sybir. Do Polski, co ciekawe, nie wrócił sam. Na wygnaniu ożenił się z jakąś Rosjanką, zmienił nazwisko i wrócił do Polski już z całą rodziną.

Tą niebywale zagmatwaną sprawą miał się dopiero zająć sąd. Wyroku gazeta niestety nie podała. A jaki werdykt Wy wydalibyście na miejscu międzywojennego trybunał? Kto tu był winny bigamii? Kto zasługiwał na więzienie? I który małżonek powinien od tej pory zajmować miejsce u boku Diny?

Źródła:

Artykuł powstał w oparciu o materiały źródłowe oraz literaturę zebraną w trakcie prac nad książką „Upadłe damy II Rzeczpospolitej”.