Czarny Mesjasz. Największy truciciel w dziejach świata

François Mackandal, urodził się około 1728 roku w Królestwie Lorango, w zachodniej Afryce. Pochodził prawdopodobnie z rodziny muzułmanów. Niewiele wiadomo o jego dzieciństwie – poza tym, że zostało brutalnie przerwane już w wieku dwunastu lat. To wtedy Mackandal został porwany, sprzedany w niewolę europejskim handlarzom i wysłany na rządzoną przez Francuzów wyspę Hispaniola.

Jednoręki Anioł Śmierci

Ten pierwszy skrawek Ameryki odkryty przez Krzysztofa Kolumba już dawno przestał być tropikalnym rajem. Europejczycy wymordowali większość zamieszkujących tam Indian. A teraz dwoili się i troili, by uzupełnić braki w sile roboczej. Jak wyjaśnia Adam Węgłowski, autor nowej książki „Żywe Trupy. Prawdziwa historia zombie”, wyspa stała się za ich sprawą jedną wielką plantacją trzciny, bawełny, kawy i owoców tropikalnych. A zarazem: wielkim obozem niewolniczej pracy.

250 lat po odkryciu przez Kolumba Hispanioli, wyspa już dawno przestała być tropikalnym rajem. Teraz był to jeden wielki obóz niewolniczej pracy, przynoszący Francuzom krociowe zyski (źródło: domena publiczna).

Mackandal miał być kolejnym z dziesiątek tysięcy chodzących narzędzi. W jego charakterze nie leżała jednak uległość. Na jednaj z plantacji bawełny, z powodu nieposłuszeństwa, obcięto mu lewą rękę. Nie złamało to jego charakteru i tylko zwiększyło nienawiść do białych panów. W 1751 roku uciekł z plantacji i ukrył się w górach St. Domingo. Wtedy to zaczął planować swoją zemstę.

Wokół niego skupiły się grupki uciekinierów. Pod osłoną nocy wspólnie organizowali naloty na plantacje, podczas których uwalniali innych niewolników. Ci w zamian obiecywali Mackandalowi wierność i przysięgali walczyć pod jego dowództwem bez względu na cenę, jaką przyjdzie im za to zapłacić. Był dla nich więcej niż człowiekiem. Mówili: Macdanal, Czarny Mesjasz.

Zastępy niewolniczej armii rosły. Wściekli i żądni zemsty, chcieli wystąpić zbrojnie przeciwko panom. Domagali się od Mackandala sygnału to decydującego powstania. Ten jednak studził zapał swoich braci. Był świadomy tego, że otwarta walka z uzbrojonymi kolonizatorami nie miała szans na powodzenie. Miał w swojej głowie zupełnie inny plan.

Trujące skutki uboczne

Zamiast na otwartą walkę, Macandal postawił na trucicielstwo. Jego ludzie działali niczym anioły śmierci. Niewidziani przez nikogo zaczęli zatruwać wszystko z czym Francuzi mieli kontakt – studnie, lekarstwa, beczki z alkoholem, owoce, chleb. Lekarze nie byli w stanie znaleźć przyczyny nagłych zgonów wśród plantatorów, a ofiar śmiertelnych było coraz więcej. Najpierw dziesiątki, potem setki, a w końcu tysiące ludzi ginęło w męczarniach.

Powstania niewolników nie zdarzały się często, ale zawsze były wyjątkowo krwawe (źródło: domena publiczna).

Nie tylko Francuzi stawali się ofiarami oddziału Mackandala. Umierali też niewolnicy. Adam Węgłowski w książce „Żywe trupy. Prawdziwa historia zombie” pisze:

Dla jednych było to wyzwolenie i tragiczna zemsta na właścicielach bezwzględnie ich wykorzystujących. Dla innych – kara za nielojalność wobec reszty. 

Nikt nie wiedział co się dzieje: ani czarnoskórzy niewolnicy, ani tym bardziej Francuzi. Mackandal szukał zemsty a nie sławy. Dbał o całkowitą dyskrecję. Śmierć miała przychodzić znienacka – niczym kara od Bogów za dekady wyzysku i poniżenia.

W samym tylko roku 1755 roku przypadków otruć na wyspie było tak wiele, że poważnie zagroziło to istnieniu francuskiej kolonii. Masowe zgony niewolników były niemal równie dotkliwe, jak plantatorów – zaczęło brakować rąk do pracy.

W ciągu trzech następnych lat odnotowano ponad sześć tysięcy zgonów. Władze wyspy za wszelką cenę starały się ustalić, kto za tym stoi. Udało się dopiero dzięki zmasowanym, bezwzględnym torturom. Ktoś wreszcie wycharczał ostatkiem sił: zabijają nie afrykańscy bogowie, ale jeden człowiek. Przywódca haitańskich partyzantów François Mackandal.

Zaczęło się wielkie polowanie. Wielkie i kompletnie nieskuteczne. Lider niewolników wciąż cieszył się wolnością. Stworzył sprawnie działającą sieć agentów i informatorów, dzięki którym unikał pułapek zastawianych przez żądnych jego głowy Francuzów. Był niczym duch. Do czasu…

Nadzieja umiera ostatnia

Obcinanie palców i nosów, obdzieranie żywcem ze skóry, przybijanie do drzew za uszy, wpychanie prochu w odbyt i podpalanie go… Tortury stawały się coraz bardziej wymyślne, a wyobraźnia Francuzów zdawała się nie mieć granic. Przyniosło to wreszcie zamierzony efekt. Françoisa Mackandala zdradziła mała dziewczynka o imieniu Assam. Dni „największego truciciela w historii” były policzone.

Trucicielska działalność Mackandal sprawiła, że na wyspie zaczęło brakować rąk do pracy. Francuzi nie zamierzali puścić tego płazem „Czarnemu Mesjaszowi” (źródło: domena publiczna).

Na początku roku 1758 jednoręki „mistrz trucizn” został wytropiony, otoczony przez francuskie oddziały i schwytany. Udało mu się co prawda uciec, jednak psy tropiące odnalazły go kilka godzin później. Zakuty w łańcuchy i pilnowany przez kilkunastu strażników został przewieziony do więzienia w Cap Francais. Tam też odbył się jego pokazowy proces, podczas którego został skazany na karę śmierci.

Stos dla Mackandala zapłonął wczesnym rankiem, 20 stycznia 1758 roku. Świadkami jego śmierci byli niewolnicy, których sprowadzono na miejsce egzekucji z całej kolonii. Udział w tym wydarzeniu miał stać się przestrogą dla innych buntowników. Legenda Mackandala była jednak silniejsza, niż strach przed śmiercią. Jego bohaterstwo dało innym niewolnikom siłę i nadzieję, że ich los może się jeszcze odmienić. Rewolucja była tylko kwestią czasu…

Piekło rewolucji na Haiti zapoczątkowane zostało właśnie przez charyzmatycznego przywódce Francois Mackandala (źródło: domena publiczna).

Zryw Haitańczyków rozpoczął się w roku 1790. Po serii kompromitujących porażek, zdziesiątkowane wojska Francuzów ewakuowały się z wyspy. 1 stycznia 1804 roku Haiti ogłosiło niepodległość.

Przekleństwo wypowiedziane na stosie

Gdy podpalano stos Mackandala, ten miał podobno krzyczeć, że wkrótce zmartwychwstanie i powróci do życia jako komar. Obiecał, że wraz z innymi komarami, czyli reinkarnacjami poległych niewolników, narobi jeszcze więcej szkód, niż za życia. Francuzi śmiali się z tych słów, Haitańczycy bezkrytycznie w nie uwierzyli.

I kiedy w roku 1794 podczas rewolucji ogromna plaga komarów przyniosła epidemię żółtej febry, zabijając ponad trzydzieści tysięcy francuskich żołnierzy, Haitańczycy wiedzieli, że to sam François Mackandal przybył do nich, spełniając swoją ostatnią obietnicę. Do dziś wielu mieszkańców wyspy powtarza, że Czarny Mesjasz pod postacią komara przyniósł im niepodległość…

Bibliografia:

1. Mark Davis, Francois Mackandal: The True Story, Facts, Myths and Legends, 2008.
2. Robert Heinl, Written in Blood: The History of the Haitian People, 1996.
3. Anne Rockwell, Open the Door to Liberty! A Biography of Toussaint L’Ouverture, 2009.
4. Adam Węgłowski, Żywe trupy. Prawdziwa historia zombie, 2016.