Smarkacze z rewolwerami. Nieletni przestępcy w przedwojennej Polsce

28 procent pierwszą odsiadkę rozpoczęło nie mając nawet 17 lat. Ogółem – większość „niepoprawnych” podejmowało się kariery w półświatku z mlekiem pod nosem. Do bardzo podobnych wniosków doszedł Aleksander Mogilnicki, autor wydanej w 1925 roku książki „Dziecko i przestępstwo”:

 Najniebezpieczniejszymi i najbardziej niepoprawnymi są ci przestępcy, którzy rozpoczęli swoją działalność w dzieciństwie. Już pierwsze (…) badania wykazały, że takich jest olbrzymia większość, że po za nielicznemi wyjątkami, cała niezliczona masa ludu więziennego składa się z przestępców od dziecka, ze skazańców, którzy po raz pierwszy przekroczyli mury więzienia mając 15, 10, a czasem nawet 8 lub 7 lat.

Trudne dzieciństwo i brutalni rodzice. Pierwszy krok do zbrodniczego życia? Fotografia „Nowości Ilustrowanych”.

Dziecięca przestępczość była zjawiskiem tak powszechnym, że gazety poświęcały uwagę tylko nietypowym sprawom. Przykładowo w 1931 roku „Gazeta Warszawska” doniosła o zbrodni dokonanej przez Jana Panasiuka. Był to chłopak małego wzrostu, dziecinnej postury, wyglądający najwyżej na 14 lat. Pewnego dnia poszedł razem z kolegą Mikołajem Starościukiem nad rzekę, wycinać łozinę. Panasiuk wrócił z tej wyprawy sam, nad wodą znaleziono zwłoki Mikołaja z odciętą głową.

Policja znalazła przy Panasiuku zakrwawiony nóż, a po dłuższym przesłuchaniu uzyskała przyznanie się do winy. Okazał się, że chłopak zabił kolegę tylko dlatego, że ten powiedział coś złego o jego rodzicach. Tym oto sposobem 16-letni Panasiuk trafił na 10 lat do więzienia. Musiał być z siebie dumny, bo w pierdlu spędził długie lata zarówno jego ojciec, dziadek, jak i pradziadek. Rodzinna tradycja zobowiązuje.

Bezwzględne, zdecydowane i śmiertelnie niebezpieczne. Najsłynniejsze zbrodniarki przedwojennej Polski w książce Kamila Janickiego „Upadłe damy II Rzeczpospolitej”. Kup z rabatem na empik.com.

Krwawy prezent na Gwiazdkę

To zresztą nic w porównaniu ze sprawą opisaną w jednej z książek Stanisława Milewskiego – znanego historyka dawnej przestępczości. W grudniu 1931 roku dwóch siedemnastolatków spod Łucka postanowiło zrealizować swoje wielkie marzenie o posiadaniu wiejskiego gospodarstwa.

W tym celu zaraz po wieczerzy wigilijnej napadli na dom przypadkowej rodziny i zamordowali wszystkich zebranych: ojca, matkę, dziadka, babkę i dzieci. Łącznie osiem osób. To dopiero „American dream” w polskim wydaniu! Od pucybuta do… seryjnego mordercy. Sąd Okręgowy w Łucku skazał obydwu marzycieli na karę śmierci przez powieszenie.

Młodociani zbrodniarze z Łucka przynajmniej zabili cudzą rodzinę. Być może z własnymi mieliby opory. Na pewno nie miał ich 17-letni Henryk Witkowski ze wsi Chlinie pod Olkuszem. Po tym jak matka wyrzuciła go z domu za złe prowadzenie, zdenerwowany chłopak otruł całą swoją rodzinę arszenikiem. Lekarze zdołali odratował rodzeństwo Witkowskiego. Jego matka zmarła.

Nie zawsze policjanci mieli tak dobre relacje z dziećmi, jak na tej fotografii opublikowanej przez Światowida…

Mordercza zabawa w ciuciu-babkę

Zbrodni dokonywały także dziewczyny – na przykład Maria Czakówna z Krakowa, która w sierpniu 1935 roku udusiła swoją 15-letnią koleżankę Julię Gierasównę. „Dziennik Poranny” donosił:

Dziewczynki mimo młodego wieku prowadziły rozwiązłe życie tak, że Czakówna zapadła na chorobę weneryczną. Obawiając się, by tajemnicy nie ujawniła Gierasówna, zamordowała koleżankę, udusiwszy ją tasiemką w czasie zabawy w ciuciu-babkę.

I niech ktoś powie, że choroby weneryczne nie były w dawnych czasach śmiertelnie niebezpieczne!

Co ciekawe wyrok w tej sprawie był wyjątkowo łagodny, pewnie z uwagi na płeć morderczyni. Sąd osadził ją w domu poprawczym do osiągnięcia pełnoletniości. Później wyszła na wolność i mogła w najlepsze bawić się w ciuciubabkę, chowanego czy berka.

Gazety wolały jednak opisywać historie z haczykiem. Takie, w których zbrodniarz był zbrodniarzem, ale jednak nie do końca. Prasa szczególnie upodobała sobie sprawy, w których zdesperowani młodzieńcy występowali w obronie jednego ze swoich rodziców. Tak właśnie było na przedmieściach Warszawy w maju 1936 roku.

Organizatorzy buntu w stanisławowskim więzieniu na zdjęciach opublikowanych przez „Tajnego Detektywa”. Niewielu spośród nich zdążyło ukończyć 18 rok życia.

Potworna wada wymowy

Któregoś dnia zaniepokojeni głośnymi krzykami mieszkańcy Jelonek wparowali do mieszkania niejakiej Marii Pelagrini. Ich oczom ukazał się makabryczny widok: pokój zalany krwią i ciało mężczyzny z okrutnie porąbaną głową, leżące bezwładnie na sofie. Śledztwo wykazało, że był to konkubent gospodyni, artysta-malarz Zdzisław Garten. Pelegrini niegdyś pozowała mu do obrazów jako modelka, ale od dłuższego czasu w ich związku się nie układało. Garten przyjeżdżał do kochanki głównie po to, by wszczynać pijackie awantury. Reporterzy „Dziennika Porannego” relacjonowali:

Krytycznego dnia znów się upił i pobił Pelegrini oraz dwoje jej dzieci. Następnie położył się na otomanie i zdrzemnął się. Kiedy w pokoju nikogo nie było, 14-letni Zdziś zbliżył się do awanturnika i uderzył go z całych sił siekierą w głowę. Garten ostatkiem sił zerwał się z otomany. Wówczas młody Pelegrini wskoczył na krzesło i zadał kilka dalszych ciosów. Garten zwalił się na podłogę bez życia. Chłopak wybiegł z izby do ogrodu, krzycząc: „Mamo, uwolniłem ciebie i nas od tego potwora!”

Bezwzględne, zdecydowane i śmiertelnie niebezpieczne. Najsłynniejsze zbrodniarki przedwojennej Polski w książce Kamila Janickiego „Upadłe damy II Rzeczpospolitej”. Kup z rabatem na empik.com.

Parę lat starszy był sprawca przestępstwa, do którego doszło w 1933 roku w Sosnowcu. Pewien dość zamożny kupiec z tego miasta, Salomon Brandes, uległ urokowi swojej gospodyni Tauby Szwarc i porzucił dla niej rodzinę. Nie tylko zerwał kontakty z żoną i dziećmi, ale też przestał zupełnie łożyć na ich utrzymanie. Brandesowie byli zmuszeni klepać biedę, a Salomon żył w luksusie z kochanicą. Jego syn w końcu nie wytrzymał i w stanie najwyższego rozgoryczenia udał się do mieszkania Tauby.

Liczył, że dojdzie z kobietą do jakiegoś rozsądnego porozumienia. Ta jednak: wyraziła się pogardliwie o matce młodzieńca, za co ten strzelił do niej, raniąc ją w plecy. Postrzelona wybiegła za Brandesem na korytarz, a wtedy padł drugi strzał i kula przebiła krtań. Jakimś cudem żadna z tych ran nie okazała się śmiertelna. „Nowiny Codzienne” z 18 października 1933 roku poinformowały, że pani Taube Szwarc nabawiła się tylko potwornej wady wymowy. Sąd, dzięki energicznej argumentacji adwokata Gelerntera, skazał niedoszłego mordercę na zaledwie dwa lata więzienia. O dalszych losach rodziny i romansu Salomona Brandesa niestety nic nie wiadomo.

Przedwojenna bezrobotna młodzież na fotografii „Światowida”. To spośród nich rekrutowały się zgraje młodocianych przestępców.

Bardzo podobna sprawa wstrząsnęła także Łuckiem, choć tym razem nie obyło się bez ofiary śmiertelnej. „Tajny Detektyw” donosił w numerze z kwietnia 1931 roku:

Syn jednego z najbogatszych mieszczan Łucka, Adrjana Charczeńki, piętnastoletni uczeń szkoły powszechnej Walenty Charczeńko zamordował swego ojca celnym strzałem z dubeltówki. Mordu dokonał on mszcząc się za hulaszcze życie swego ojca, który dwa lata temu bez przyczyny wyrzucił żonę swą na bruk i zaczął tracić duży rodzinny majątek na różne kobiety z półświatka.

I właśnie takie historie uwielbiały bulwarówki! Bo czy można wyobrazić sobie lepszy przykład na to, że zdrada i zaniedbywanie rodziny nigdy nie popłacają? Zapamiętajcie drodzy czytelnicy, dla własnego dobra: dbajcie o żony, dbajcie o dzieci, albo… kulka w łeb.

Źródła:

Artykuł powstał w oparciu o materiały źródłowe oraz literaturę zebraną w trakcie prac nad książką „Upadłe damy II Rzeczpospolitej”.