Muza Klimta – zapomniana Adela

W 1899 roku, gdy powoli dogasa XIX wiek, Adela Bauer kończy 18 lat. Uchodzi za jedną z najpiękniejszych dziewcząt zblazowanego przepychem i własną ostentacją Wiednia. Nic ani nikt nie zakłóca jej młodzieńczego szczęścia, Adolf Hitler liczy wówczas dopiero 10 wiosen i mieszka daleko od miasta, w małej austriackiej wiosce Braunau am Inn. (Utarło się, że Hitler był Niemcem – nie ma chyba większego we współczesnej historii błędu niż ten).

Czytaj też: Czy Adolf Hitler był dobrym malarzem?

Ona i on. Adela i Ferdynand

Gruntownie wykształcona, obyta Adela woli czytać Goethego niż rozglądać się za mężczyznami, którzy wodzą wzrokiem za właścicielką oczu o kolorze głębokiego hebanu. Gdy ojciec Adeli, dyrektor wiedeńskiego Bankverein, przedstawia jej kandydata na męża, dziewczyna przygląda się ciekawie przyszłemu narzeczonemu.

Ferdynand Bloch jest dużo starszy od niej. Przyszły potentat cukrowy przypada Adeli do gustu. Mądry, oczytany i podobnie jak ona kocha sztukę. Rodziny łączą majątki i nazwiska – Ferdynand i Adela będą nosili nazwiska dwuczłonowe: Bloch-Bauer. Małżeńska fuzja sprawia, że wkraczają do finansowej elity Wiednia, stanowią teraz kolorową burżuazję, która kole w oczy co biedniejszych wiedeńczyków. Ferdynand ma głowę do interesów – jego cukrownia staje się europejską potęgą.

fot.domena publiczna

Ferdynand Bloch

W domu Bloch-Bauerów gości crème de la crème miasta. Zaglądają tu także początkujący artyści, którzy mogą liczyć na finansowe wsparcie gospodarzy – może za wyjątkiem Klimta; on bywa w domu Bloch-Bauerów już jako uznany malarz. Jednak i on notorycznie boryka się z problemami finansowymi, zatem hojna ręka potencjalnych mecenasów jest nie bez znaczenia. W 1903 roku Klimt otrzymuje od Ferdynanda zlecenie – ma namalować Adelę. Mistrz secesji przyjmuje zamówienie i rusza szukać natchnienia do Wenecji. Staje oniemiały wobec piękna sztuki bizantyjskiej, olśniony złotymi mozaikami katedry św. Marka – już wie, jak namaluje żonę Ferdynanda.

Czytaj też: Kradzież wszech czasów. Mona Lisa znika z Luwru!

Wiedeń oszołomiony

Wraca do Wiednia i zgłębia sztukę złocenia. Kreśli kilkadziesiąt szkiców pod przyszły portret. Wreszcie staje z Adelą twarzą w twarz i maluje. Jej bladą cerę, włosy, długie ręce. I hebanowe oczy pełne wyimaginowanego lęku o przyszłość. Napełniony wrażeniami z Wenecji i Rawenny Klimt ubiera suknię Adeli w złoto. Pieczołowicie nakłada płatki drogocennego kruszcu, centymetr po centymetrze. Podobnie zrobi z tłem, zmieni tylko odcienie połyskującego złota.

fot.Gustav Klimt/domena publiczna

Mży złoto na sukni żony Ferdynanda, sława Klimta rośnie, miasto plotkuje

Mistrz ukończy swoje dzieło w 1907 roku. Gdy obraz zostaje udostępniony opinii publicznej, Wiedeń staje oszołomiony jego pięknem. W kuluarach gęsto od domysłów – szemrze się o romansie bohaterki obrazu z malarzem – genialnym, ale o mocno nadwątlonej reputacji. Mży złoto na sukni żony Ferdynanda, sława Klimta rośnie, miasto plotkuje. Nikt nie zwrócił uwagi, że kilka dni temu Akademia Sztuk Pięknych oddaliła prace niejakiego Hitlera, który złożył tam swoją teczkę jako przyszły student.

Czytaj też: Adolf Hitler. Największy ćpun i lekoman wśród dyktatorów?

Śmierć i ucieczka

Adela i Ferdynand często przebywają w swojej posiadłości w Panieńskich Brzeżanach119 pod Pragą – Ferdynand poluje, Adela bawi rozmową artystyczną bohemę, która gości w zamkowych wnętrzach. Razem z Ferdynandem kolekcjonują sztukę – w ich zbiorach znajdują się dzieła Memlinga, Holbeina, Gainsborough. Portret wykonany przez Klimta wywołuje zachwyty na wielu wystawach nie tylko w samej Austrii. Gdy w końcu w 1921 roku wraca do Wiednia po europejskim tournée, Ferdynand zgadza się na wypożyczenie obrazu Galerii Belvedere.

Tekst stanowi fragment książki Magdaleny Ogórek „Kat kłania się i zabija”, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Fronda.

W 1925 roku Adela umiera. Odchodzi zmartwiona, pełna lęku o przyszłość najbliższych. Gdy w 1933 roku Adolf Hitler zostaje kanclerzem Rzeszy, owdowiały Ferdynand jest zaniepokojony. Gdy w wyniku Anschlussu w marcu 1938 roku Austria staje się częścią Rzeszy, Bloch-Bauer ucieka do posiadłości w Panieńskich Brzeżanach. W ostatniej chwili, bowiem naziści austriaccy rozpoczynają prześladowania Żydów na szeroką skalę. W Wiedniu zostaje brat Ferdynanda, Gustav – wraz z żoną i córką.

Czytaj też: Matejko wielkim malarzem był. Życie i twórczość najsłynniejszego polskiego artysty

Kradzież obrazu

Kilka dni po Anschlussie hitlerowcy wkraczają do ich domu i rekwirują bezcenną kolekcję dzieł sztuki. Prawie cała rodzina Ferdynanda umiera w obozach koncentracyjnych, do Stanów Zjednoczonych udaje się uciec jedynie córce Gustava, Marii Altmann.

fot.domena publiczna

Baldur von Schirach

Gdy pod Pragą robi się niebezpiecznie, Ferdynand szuka schronienia w Szwajcarii. Zostaje sam, po kolei odchodzą jego najbliżsi. W hotelowym pokoju w Zurychu anuluje testament – Austria nie będzie dziedziczyć jego kolekcji dzieł sztuki. Tymczasem nazistowski Wiedeń przywłaszcza sobie złoty portret Adeli. Gauleiter Wiednia, kolega Ottona von Wächtera, Baldur von Schirach, zaprezentuje go Hitlerowi z dumą. Od tamtych wydarzeń upłynęło 80 lat. Zapomniana Adela spoczywa na wiedeńskim cmentarzu Hietzing.

Źródło:

Tekst stanowi fragment książki Magdaleny Ogórek „Kat kłania się i zabija”, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Fronda.