Jak wyglądał zwyczajny dzień w Auschwitz?
artykuł | | Autor: Mateusz Zimmerman
Kawałek szyny wiszący na słupie – to był obozowy gong, który wyznaczał rytm dnia w Oświęcimiu. Już o 4.30 Lagerältester, czyli starszy obozu, podchodził i tłukł w niego pałką. Każdy, kogo budził, od pierwszych sekund miał świadomość, że ten dzień może być jego ostatnim.
Tysiące ludzi w blokach zmuszano do natychmiastowego poderwania się z prycz, sienników czy podłogi wyściełanej słomą. Za spóźnienie – choćby kilkusekundowe – można było oberwać od blokowego pałką.
Więźniowie na „mycie” w blokowej umywalni czy skorzystanie z latryny (które w głównym obozie działały dopiero od 1941 roku) mieli ledwie parę chwil. Spora część po prostu nie mogła się do nich dopchać. Następnie, również w biegu, ustawiano się w kolejce do śniadania. Było nim pół litra herbaty lub kawy – w obozowych warunkach pod tymi nazwami kryły się woda z dodatkiem kawy albo wywar z ziół.
Na skorzystanie z prymitywnej obozowej latryny więźniowie mieli rano zaledwie kilka minut (fot. DIMSFIKAS, lic. CC BY-SA 3.0).
Kolejny gong wzywał więźniów do ustawienia się dziesiątkami na porannym apelu. Tu padał rozkaz uformowania komand roboczych. Zaczynały się prawdziwe zawody o to, by załapać się do możliwie lekkiej pracy.
Kto mógł pracować, ten mógł żyć
Najbardziej pożądane były praca w kuchni czy warsztacie, najogólniej: pod dachem. Jak ognia unikano za to zajęć takich, jak dźwiganie podkładów kolejowych czy stanie po pas w wodzie i błocie przy oczyszczaniu stawów rybnych. Na dłuższą metę wiodły one więźnia prostą drogą ku śmierci. Nic dziwnego, że próbowano załatwić sobie lżejszą pracę przez odpowiednie dojścia w obozowym Arbeitseinsatz (biurze zatrudnienia).
Nieliczni mogli próbować ukryć się po porannym apelu w bloku szpitalnym. Lekarstw było tam niewiele, panował okrutny smród i przepełnienie, ale i tak było to skuteczniejsze niż próba ukrycia się w bloku. Krótkotrwała niezdolność do pracy oznaczała dla więźnia chwilę wytchnienia. Jeden z nich porównał ją do położenia szczutego psa, któremu udało się schować w jakiejś norze.
Aleksandra Wójcik, Maciej Zdziarski
Dobranoc, Auschwitz!
| Sklep | Format | Zwykła cena | Cena dla naszych czytelników |
| paskarz.pl | 39.90 zł | 26.99 zł idź do sklepu » |
Dzień pracy w obozie trwał na ogół od godziny 6 do 17 z półgodzinną przerwą na „obiad” około południa. Jeszcze bardziej obciążeni byli ci, których wysyłano do pracy poza obozem. Niekiedy wyruszali jeszcze przed porannym apelem. Mieli do pokonania piechotą nawet 8-10 kilometrów! Wychodzącym towarzyszył akompaniament orkiestry obozowej.
Żadnego fałszywego ruchu czyli obozowe automatyzmy
Z punktu widzenia oprawców praca, nawet i bezsensowna – jak kopanie i zasypywanie rowów, nie tylko regulowała porządek dnia w obozie, ale była jedyną racją bytu więźniów. Żyć mógł ten, kto mógł pracować. Nie dotyczyło to tylko nowo przybyłych, którzy na tak zwanej kwarantannie dopiero uczyli się obozowego „elementarza”.
Zamiast pracy więźniowie funkcyjni serwowali im głównie pseudogimnastykę nazywaną „sportem”. Była udręką zarówno w letnim upale, jak i w zimie: bieganie z miejsca na miejsce, skakanie „żabką”, wspinanie na drzewo… Kto nie wytrzymywał, tego tłuczono do nieprzytomności.
Józef Paczyński, którego losy opisane są w książce „Dobranoc, Auschwitz” przybył do obozu w pierwszym transporcie więźniów. On przeżył, ale niewielu miało tyle szczęścia… (źródło: domena publiczna).
Kwarantanna była szkoleniem z obozowych automatyzmów. Ćwiczono musztrę, ustawianie się na placu apelowym, krok marszowy. Błyskawiczne zdejmowanie i nakładanie czapki na komendę. Uczono się niemieckich piosenek i komend, a także poprawnego meldowania się esesmanowi czy blokowemu. Kto nie znał lub szybko nie poznał niemieckiego, sam umieszczał się w grupie podwyższonego ryzyka.
Do stałych udręk w początkowym okresie istnienia obozu należało śpiewanie piosenek, oczywiście po niemiecku, w drodze na miejsce pracy i z powrotem. Wiesław Kielar pisze, że zamiłowanie hitlerowców do tego rytuału bardzo osłabło po klęsce pod Stalingradem. Wydano wręcz zakaz śpiewania.
By przeżyć obóz, więzień musiał przede wszystkim szybko poznać zasadę, o której wspominał cytowany przez autorów książki „Dobranoc, Auschwitz” Józef Paczyński: Żadnego fałszywego ruchu. Przejdziesz obok Niemca, nie zdejmiesz czapki – to cię zadepcze.
Ciężkie powietrze i pogarda
Więźniowie musieli się nauczyć oddychać obozowym dicke Luft (ciężkim powietrzem) nie tylko w tym sensie, że ich nozdrza drażniła słodkawa woń dymu z krematorium. Bytowanie za drutami oznaczało nieustanne narażenie na pogardę, wyzwiska, upokorzenie, odczłowieczanie. Więzień miał czuć, że kto inny jest panem jego życia i śmierci.
Obozowi strażnicy na każdym kroku decydowali o życiu i śmierci więźniów. Ich absolutna władza rozpoczynała się już w momencie selekcji na rampie (źródło: domena publiczna).
Osadzeni w obozie słyszeli tylko o jego „regulaminie”, ale dostępu do niego nie mieli. W istocie więc strażnicy mogli ukarać więźnia za dowolne „przewinienie” – za to, że miał brudny drelich (choć nie miał się gdzie umyć) albo za niewydolną pracę (kiedy już doprowadzono go do głodowego wyczerpania).
Każdy mógł zostać pobity, posłany na chłostę lub tortury – na przykład w postaci kary tak zwanego „słupka” – czy po prostu zastrzelony. Wyraźny powód był niepotrzebny. O wszystkim decydowała wola i kaprys oprawców. Dlatego jedną z najcenniejszych umiejętności w obozie, jak radzili nowo przybyłym starsi stażem więźniowie, było: nie rzucać się w oczy katom, samemu mieć oczy dookoła głowy, zewsząd wypatrywać zagrożenia.
Rano kawa, wieczór kawa, a na obiad…
Codziennością był głód. Połączenie lagrowej diety z wyczerpującą pracą było mechanizmem obliczonym na wyniszczenie więźnia wcześniej lub później. Obozowa zupa, podawana na obiad, była po prostu lurą z brukwią, ziemniakami, czasem odrobiną kaszy. Jedli ją bez obrzydzenia tylko ci, którzy zdążyli już doświadczyć permanentnego głodu. Obozowy chleb, który wydawano na kolację (racja wynosiła około 25-30 dkg) najczęściej był nadpleśniały i zawierał trociny.
O autorze
Mateusz Zimmerman - Dziennikarz i publicysta portalu Onet.pl, z którym jest związany od 2010 r. Zajmuje się głównie tematami historycznymi. Wcześniej publikował w „Dzienniku Polskim” i periodykach studenckich. Absolwent politologii i dziennikarstwa (UJ).
Zobacz też
Czy wiesz, że ...
...as pancerny w szeregach 1. Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, podporucznik Mark Weissenberg, zginął w bardzo niefortunnym wypadku? Podczas nocnego natarcia na Bydgoszcz usiadł na błotniku, aby pomagać w kierowaniu czołgiem. Zmęczony zasnął i osunął się pod gąsienice.
...brytyjski wywiad – po tym, jak pojmał Rudolfa Hessa, który przybył na Wyspy z "misją pokojową" – zarekwirował współpracownikowi Hitlera jego wełniane kalesony? Agenci przypuszczali, że wysoko postawiony nazista ma na sobie coś luksusowego lub kompromitującego. Byli w błędzie.
…grupy dezerterów z amerykańskiej armii były postrachem ludności cywilnej w zachodniej Europie? Złą sławą okrył się m.in. zorganizowany przez nich gang, który współpracował z korsykańską mafią i zarabiał na nielegalnym handlu.
... żona rządzącego Rwandą dyktatora Juvénala Habyarimana, choć próbowała wszystkim wmówić, że jest kurą domową, w rzeczywistości rządziła krajem. Była u steru władzy także wtedy, gdy rozpoczęło się ludobójstwo. Nie miała zamiru go powstrzymywać.
Komentarze (11)
Dodaj komentarz
Jeśli nie chcesz, nie musisz podawać swojego adresu email, nazwy ani adresu strony www. Możesz komentować całkowicie anonimowo.
Jeśli chcesz zgłosić literówkę lub błąd ortograficzny kliknij TUTAJ.
Informujemy, że nasza strona może dostosowywać treści reklamowe do Twoich zainteresowań i preferencji. Aby to robić, potrzebujemy Twojej zgody na przechowywanie plików cookies oraz podobnych technologii w Twoim urządzeniu końcowym oraz na przetwarzanie danych w celach personalizacji treści marketingowych.
Klikając przycisk "Przejdź do serwisu" lub zamykając to okno za pomocą przycisku "x" wyrażasz zgodę na przetwarzanie, w tym poprzez profilowanie przez Społeczny Instytut Wydawniczy ZNAK Sp. z o.o. oraz naszych zaufanych partnerów, Twoich danych osobowych zapisanych w plikach cookies i innych podobnych technologiach stosowanych w serwisie przez Społeczny Instytut Wydawniczy ZNAK i zaufanych partnerów w celu marketingowym, obejmującym w szczególności wyświetlanie spersonalizowanych reklam w tym serwisie oraz w Internecie.
Pamiętaj, możesz w każdej chwili nie wyrazić zgody lub cofnąć zgodę na przetwarzanie Twoich danych osobowych. Szczegóły dotyczące wycofania i niewyrażenia zgody znajdziesz w ustawieniach.
Informujemy także, że poprzez korzystanie z serwisu bez zmiany ustawień prywatności w Twojej przeglądarce wyrażasz zgodę na przechowywanie w Twoim urządzeniu końcowym plików cookies i innych podobnych technologii służących do dopasowywania treści marketingowych i reklam.
Więcej informacji na temat zasad przetwarzania danych osobowych, w tym o Twoich uprawnieniach, znajdziesz w naszej Polityce Prywatności.
1.” Nic dziwnego, że próbowano załatwić sobie lżejszą pracę przez odpowiednie dojścia w obozowym Arbeitseinstatz (biurze zatrudnienia).”
To nie był żaden „Arbeitseinstatz” lecz „Arbeitseinsatz”.
2. „Więzień musiał zapłacić za blankiet i znaczek jedzeniem i nie pozwalano mu na ogół napisać niczego więcej ponad formułkę: „Jestem zdrowy i czuję się dobrze”.”
Nieprawda, formułka brzmiała „Ich bin gesund und es geht mir gut”.
Pierwszy błąd to zwykła literówka, drugi to żaden błąd. To zdanie znaczy przecież to samo. Jak nie masz się do czego doczepić, to nie pisz wcale, proste!
Panie Jacku, w obu przypadkach ma Pan rację, literówka została poprawiona.
To jak Bartoszewski wyszedł z Auschwitz że względu na stan zdrowia?
Chłop był chorowity,co miał się tam zmarnować a tak Niemcy go wypościli żeby się pod kurował .
Może redakcja przybliży w najbliższym czasie sprawę wyjścia p.Bartoszewskiego z Auschwitz?To chyba niecodzienne i zdumiewające zjawisko.Chętnie się dowiem prawdy o tym fakcie
Ależ już ponad dwa lata temu opublikowaliśmy artykuł na ten temat :) https://ciekawostkihistoryczne.pl/2016/04/28/l4-z-obozu-smierci-wyjasniamy-dlaczego-wladyslaw-bartoszewski-wyszedl-z-auschwitz/
Wbrew pozorom w początkowym okresie funkcjonowania obozu nie było to aż tak „niecodzienne i zdumiewające zjawisko”.
I za co mamy lubić Niemcy???? Nie chcę odwetu ale nigdy im nie wybaczę!!!! Za to,co zrobili z naszym krajem ,z ludzmi, Polakami, żydami itp. znam ta zagładę z opowieści mojej śp. Babki. Kochała wszystkich,miała serce dla każdego,ale Niemców nienawidziła. O ruskich mówiła że byli po prostu głupi jak but, jeden wymienił rower na mydlo,chyba myślał,że je zje. Ale niemcy byli inteligrntni, eleganccy,ale bezduszni. Powinni płacić odszkodowania Polakom już dawno dawno, zaraz po wojnie. A oni jeszcze do tej pory nie odkupili swoich win!!! Żydzi wytargali co się nalezalo,a my potulnie siedzimy jak zbity pies,ale takie rządy mieliśmy jak do tej pory. Zobaczymy co będzie dalej. W kazkaż razie ja temu wrednemu narodowi niemieckiemu nigdy nie zapomnę,sam hitler by wszystkiego nie zdzialal,gdyby nie miał wiernych usłużnych żołnierzy.
Szanowny Anonimie, współcześni Niemcy nie są odpowiedzialni za zbrodnie przodków, a jako kraj i naród przeprosili. Rosjanie nie byli mniej okrutni wobec Polaków. Należy pamiętać, ale nie nienawidzić. Pozdrawiamy.
nienawidzę faszyzmu ale uważam że współcześni Niemncy nie odpowiadają za głupotę swoich dziadków.
Mimo wszystko jak czytam o tym co wyprawiają w Niemczech muzułmańscy emigranci jakoś nie żałuję Niemców