Fascynujące losy Rzeczpospolitej Szlacheckiej opisane piórem Normana Daviesa:

Norman Davies

Boże igrzysko. Historia Polski

W grudniu 1981 roku, kilka dni po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego, w Wielkiej Brytanii ukazuje się „Boże igrzysko” (God’s Playground). Od tego czasu komentatorzy prześcigają się w podkreślaniu zalet dzieła i jego oryginalności – najpierw brytyjscy, którzy uznają książkę za kluczową przy studiowaniu dziejów Polski, a po wielu latach polscy, kiedy nareszcie ta synteza naszych dziejów mogła pojawić się w krajowych księgarniach.W Polsce Boże igrzysko zostało przedstawione czytelnikom w dwóch odsłonach. Aby uzyskać od cenzury zgodę na druk pierwszego tomu, Wydawnictwo Znak musiało w …

Sklep	Format	Zwykła cena	Cena dla naszych czytelników
paskarz.pl		119.90 zł	81.53 zł idź do sklepu »

…do zdrajcy

Powodów buntu Lipków było wiele. W 1667 roku sejm zignorował ich zasługi i odmówił im wypłaty zaległego żołdu. Również później nie otrzymywali zapłaty za wierną służbę. Liczbę ich chorągwi drastycznie zredukowano, pozbawiając część żołnierzy zajęcia. Dodatkowo zakazano budowy i remontowania meczetów, co było szczególnie dotkliwe w Koronie, gdzie osadnictwo tatarskie nasiliło się dopiero po 1655 roku.

Samemu Kryczyńskiemu król obiecał nadać w dziedziczną własność wieś Ceceniowce na Wołyniu, ale sejm nie wyraził na to zgody. W tej sytuacji trudno się dziwić, że kiedy stało się jasne, że w 1672 roku dojdzie do wojny polsko-tureckiej, gorliwy muzułmanin Kryczyński zdecydował się przejść na stronę sułtana i pociągnął za sobą wiele innych chorągwi tatarskich.

Meczet w Kruszynianach na Podlasiu, jednej z wsi nadanych Lipkom przez Sobieskiego po ich powrocie na służbę Rzeczypospolitej (fot. Krzysztof Kundzicz, CC BY-SA 3.0).

Nie doszło przy tym do spalenia Raszkowa ani żadnej innej kresowej stanicy. Lipkowie po prostu opuścili swoje leża zimowe i wraz z rodzinami dołączyli do obozu wroga. Było ich od dwóch do czterech tysięcy. Warto podkreślić, że Tatarzy litewscy dochowali wierności Rzeczypospolitej, ich chorągwie walczyły po stronie polskiej m.in. w bitwie pod Chocimiem.

Zaszczyty, zazdrość i śmierć

Lipkowie znali doskonale teren walk, oddali więc Turkom nieocenione usługi, szczególnie jako zwiadowcy, przewodnicy i tłumacze. Często ścierali się w potyczkach z dawnymi towarzyszami broni i łupili bezlitośnie ludność ziem ruskich. Jak pisał dziewiętnastowieczny historyk Julian Bartoszewicz, „W stroju, w mowie anibyś ich poznał, że Tatarzy, nosili się bowiem po polsku”. Wykorzystywali to niejednokrotnie, udając polskie chorągwie i zaskakując mieszkańców napadanych wsi i miasteczek.

Artykuł został oparty m.in. na książce Piotra Borawskiego „Tatarzy w dawnej Rzeczypospolitej”, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1986.

Kryczyński, po początkowych sukcesach, coraz bardziej obrastał w piórka. Założył własny harem, a w lipcu 1673 roku został z sułtańskiej nominacji bejem twierdzy w Barze. Kariera stała przed nim otworem, ale jego wzrastająca pozycja budziła zazdrość innych tatarskich rotmistrzów. Spolonizowani i przyzwyczajeni do niemal szlacheckich wolności, Lipkowie szybko zresztą rozczarowali się turecką opieką. 13 października 1673 roku, gdy do Baru zbliżały się polskie wojska, grupa zwolenników powrotu pod polskie sztandary osaczyła i zamordowała swego zwierzchnika.

Przywódca Lipków nie zginął nabity na pal, niczym Azja, z jedynym okiem wywierconym świdrem, ale dość zwyczajnie, przebity włócznią. Lipkowie zaś otrzymali wkrótce amnestię i na powrót służyli w polskim wojsku, zachowując wierność Rzeczpospolitej Obojga Narodów do końca jej istnienia.

Bibliografia:

Polecamy:

Inna wersja artykułu ukazała się także w najnowszym numerze magazynu „Focus Historia” (9/2015).

Fascynujące losy Rzeczpospolitej Szlacheckiej opisane piórem Normana Daviesa:

Norman Davies

Boże igrzysko. Historia Polski

W grudniu 1981 roku, kilka dni po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego, w Wielkiej Brytanii ukazuje się „Boże igrzysko” (God’s Playground). Od tego czasu komentatorzy prześcigają się w podkreślaniu zalet dzieła i jego oryginalności – najpierw brytyjscy, którzy uznają książkę za kluczową przy studiowaniu dziejów Polski, a po wielu latach polscy, kiedy nareszcie ta synteza naszych dziejów mogła pojawić się w krajowych księgarniach.W Polsce Boże igrzysko zostało przedstawione czytelnikom w dwóch odsłonach. Aby uzyskać od cenzury zgodę na druk pierwszego tomu, Wydawnictwo Znak musiało w …

Sklep	Format	Zwykła cena	Cena dla naszych czytelników
paskarz.pl		119.90 zł	81.53 zł idź do sklepu »