Największy wróg Sowietów w Afganistanie? Wojskowa służba zdrowia!

Po wkroczeniu do Afganistanu Sowieci teoretycznie dobrze zadbali o zdrowie swoich sołdatów. Armia zorganizowała aż siedem dużych szpitali wojskowych, dodatkowo w każdym mniejszym garnizonie znajdował się punkt medyczny. Wszystko to wyglądało pięknie tylko na papierze, rzeczywistość była zgoła odmienna. Jak podaje Rodric Braithwaite, autor książki „Afgańcy. Ostatnia wojna imperium”:

Przeszło trzy czwarte żołnierzy służących w Afganistanie przebywało w szpitalach. Rannych lub okaleczonych było około jedenastu procent. Reszta – sześćdziesiąt dziewięć procent wszystkich pełniących służbę wojskową podczas tej wojny – cierpiała na poważne choroby: dwadzieścia osiem procent na żółtaczkę zakaźną, siedem i pół procent na dur brzuszny, reszta na zakaźną dyzenterię, malarię i inne choroby.

Wbrew pozorom to wcale nie mudżahedini stanowili największe zagrożenie dla żołnierzy radzieckich okupujących Afganistan (fot. Erwin Lux; lic. CC ASA 3,0).

Żółtaczka i cholera wyłączają z walki całe dywizje

Wszystkiemu winien był permanentny brak funduszy oraz wprost skandalicznie warunki sanitarne. Szpitale borykały się z chronicznym niedoborem personelu, lekarstw a nawet bandaży. Jeden z sowieckich medyków posunął się do stwierdzenia, że: Gdybyśmy mieli to, czego potrzebujemy, moglibyśmy uratować trzy czwarte pacjentów, a tak…

Niekiedy wina leżała po stronie samych żołnierzy. Podobno desperaci odwoływali się do metod pamiętających jeszcze I wojnę światową. Chcąc uniknąć służby liniowej kupowali od sanitariuszy w szpitalach mocz osób zarażonych żółtaczką. Wystarczyło go wypić, by samemu zapaść na tę ciężką chorobę.

Jak łatwo przewidzieć, na efekty nie trzeba było długo czekać. Przykładowo pod koniec 1981 roku co czwarty żołnierz z 5. Gwardyjskiej Dywizji Zmechanizowanej w Szindandzie leżał zmorzony chorobą – głównie żółtaczką. Również najwyżsi rangą dowódcy zostali przykuci do łóżek. Jak podaje Braithwaite w tym samym czasie chorowali dowódca Borys Gromow, jego zastępcy oraz wszyscy pułkowi dowódcy. Oczywiście w takim stanie dywizja była faktycznie niezdolna do walki.

Jak zauważa Rodric Braithwaite sowiecka służba medyczna podczas drugiej wojny światowej o wiele lepiej radziła sobie z opanowywaniem chorób niż jej następcy w Afganistanie

Jednak nie tylko żółtaczka dziesiątkowała szeregi Armii Radzieckiej w Afganistanie. Nie mniej niebezpieczna okazała się cholera. Mieli się o tym przekonać w lecie 1985 roku żołnierze 66. Wydzielonej Brygady Zmechanizowanej stacjonującej w Dżalalabadzie, kiedy członkowie jednego z patroli wracających z akcji napili się wody z przydrożnego źródła. Już po kilku dniach trzej żołnierze na apelu runęli na ziemię – zdiagnozowano u nich właśnie cholerę.

Artykuł powstał w oparciu o książkę Rodrica Braithwaite’a pt. „Afgańcy” (Znak, 2012)

Choroba rozprzestrzeniała się błyskawicznie i w końcu zapadła na nią przeszło połowa brygady. Sytuacja była do tego stopnia niebezpieczna, że chorych izolowano za drutem kolczastym, lekarzy i pielęgniarki izolowano razem z nimi, a niezbędne posiłki – dodatkowy personel medyczny – trzeba było przywieźć samolotami z Moskwy.

Niektórzy twierdzili nawet, że dla zapobieżenia dalszym infekcjom zwłoki zmarłych palono, co było sporym szokiem dla w głębi ducha ciągle religijnych Rosjan.

Później warunki wcale nie uległy poprawie. Szacuje się, że przez cały czas trwania okupacji Afganistanu, aż jedna czwarta, a możliwe, że nawet jedna trzecia, 40. Armii była wyłączona z działań z powodu chorób. W szczytowym nasileniu epidemii na trzystu pacjentów przypadała tylko jedna pielęgniarka.

Przynajmniej w czymś jesteśmy lepsi

Rodric Braithwaite jest wręcz skłonny przyjąć, że sowiecka służba medyczna podczas drugiej wojny światowej o wiele lepiej radziła sobie z opanowywaniem chorób niż za jej następców.

Wojska radzieckie wycofują się z Afganistanu. Porażka wynikał nie tylko z zaciętego oporu mudżahedinów, ale również z kompletnie niewydolnej wojskowej służby zdrowia (fot. Mikhail Evstafiev; lic. CC ASA 2,5).

Właściwie jedyną rzeczą którą w Afganistanie robiono lepiej, była ewakuacja ofiar z pola walki. Nie ma się jednak czemu dziwić, wszak podczas II wojny światowej Sowieci nie dysponowali jeszcze śmigłowcami ratunkowymi. W jednym z optymistycznych sprawozdań chlubiono się tym, że:

Jedynym sukcesem jakim mogła się pochwalić radziecka służba zdrowia w Afganistanie był transport rannych helikopterami (fot. E.Kuvakin; lic. CC ASA 3,0).

dziewięciu na dziesięciu rannych żołnierzy otrzymywało pierwszą  pomoc w ciągu trzydziestu minut i docierało do lekarza w ciągu sześciu godzin.

Tylko właściwie co z tego? Rzeczywistość sowieckich szpitali wojskowych w Afganistanie była taka, że nawet jeżeli ranny nie zmarł na stole operacyjnym, to miał olbrzymie szanse umrzeć w wyniku zakażenia. Ten los spotkał tysiące żołnierzy.

Źródło:

• Rodric Braithwaite, Afgańcy. Ostatnia wojna imperium, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2012.