Ciekawostki Historyczne
Zimna wojna

Garstka przeciw tysiącom. Powstanie jeńców w Badaberze

27 kwietnia 1985 r. amerykańskie satelity szpiegowskie zanotowały potężną eksplozję nieopodal pakistańskiego miasta Peszawar. To co początkowo wzięto za próbną detonację bomby atomowej, okazało się w rzeczywistości ostatnim aktem tragedii, która miała stać się jednym z symboli sowieckiej inwazji na Afganistan…

Szybko ustalono, że wybuch nastąpił w miejscowości Badaber. Przed laty była ona siedzibą tajnej stacji nasłuchowej wywiadu lotnictwa Stanów Zjednoczonych – to stamtąd startowały samoloty U2 na swe misje szpiegowskie nad terytorium ZSRR. Teraz jednak Badaber pełnił zupełnie inną rolę. Znajdowała się tam baza treningowa mudżahedinów Burhanuddina Rabbaniego, walczących z Armią Radziecką, która w 1979 r. najechała Afganistan. W miejscowej twierdzy ulokowany był też duży skład broni i amunicji oraz więzienie, w którym przetrzymywano wziętych do niewoli radzieckich żołnierzy i promoskiewskich Afgańczyków.

Powstanie w Badaberze

Pierwsi spośród nich trafili do tego miejsca już w 1983 r. Dwa lata później więziono tam około dwudziestu Sowietów oraz czterdziestu Afgańczyków wiernych rządowi w Kabulu – żołnierzy i policjantów. Przetrzymywani nie mieli rzecz jasna łatwego życia. Jeńców wykorzystywano do wręcz niewolniczej pracy w kamieniołomach oraz magazynie amunicji. Ponadto, jak pisze Rodric Braithwaite, autor książki „Afgańcy. Ostatnia wojna imperium”:

niemuzułmanom nadawano muzułmańskie nazwiska niejako w przygotowaniu do ich nawrócenia się. Strażnicy używali tylko tych właśnie nazwisk, a od jeńców wymagano, żeby również ich używali, zwracając się do siebie nawzajem.

Jeńcy pracowali od świtu do zmierzchu w kamieniołomie - kadr z filmu "Mjatież w Prieispodniej".

Jeńcy pracowali od świtu do zmierzchu w kamieniołomie – kadr z filmu „Mjatież w Prieispodniej”.

Takie traktowanie przynosiło dokładnie przeciwne rezultaty od zamierzonych: skazańcy coraz bardziej i bardziej pałali żądzą odwetu. W końcu, na wiosnę 1985 r., postanowili zorganizować powstanie, które miało pozwolić im uciec z więzienia. Gdyby się to udało zamierzali dotrzeć do pozycji zajmowanych przez Armię Radziecką.

Wszystko zostało dokładnie zaplanowane. Całą akcję więźniowie rozpoczęli w piątkowe popołudnie 26 kwietnia. Termin nie był przypadkowy: właśnie wtedy większość mudżahedinów uczestniczyła w modlitwie na placu apelowym. Na warcie pozostało tylko dwóch, którzy około godziny osiemnastej zostali szybko obezwładnieni przez potężnie zbudowanego Ukraińca Wiktora Duchowczenko. Następnie buntownicy włamali się do magazynu broni i zajęli strategiczne punkty twierdzy. Niestety, w wyniku zdrady jednego z Afgańczyków, o całej rebelii szybko dowiedzieli się pozostali strażnicy.

To tutaj rozegrał się bunt, który stał się jednym z symboli sowieckiej inwazji na Afganistan

To tutaj rozegrał się bunt, który stał się jednym z symboli sowieckiej inwazji na Afganistan

W tej sytuacji więźniowie zabarykadowali się w magazynie broni, przygotowując się do obrony. Na dachu rozstawili ciężkie karabiny maszynowe i moździerze. Tymczasem pod twierdzę podciągnęły dodatkowe oddziały mudżahedinów oraz jednostki regularnej armii pakistańskiej. Łącznie ponad trzy tysiące ludzi z ciężkim sprzętem!

Z marszu jednostki te przypuściły atak na pozycje buntowników, jednakże spotkały się z silnym ostrzałem i poniosły ciężkie straty, co zmusiło dowodzącego nimi Rabbaniego do zmiany taktyki. Obiecał obrońcom darowanie życia, jeżeli ci się poddadzą. Z kolei oni, jak pisze Braithwaite:

domagali się, aby umożliwiono im spotkanie z ambasadorami Związku Sowieckiego i Afganistanu oraz przedstawicielem Czerwonego Krzyża. Zagrozili, że jeśli ich żądania nie zostaną spełnione, wysadzą w powietrze magazyn z bronią

Na to Rabbani nie mógł, ani tym bardziej nie chciał się zgodzić, dlatego kategorycznie odrzucił żądania. Wiedział zresztą, że buntowników jest kilkudziesięciu, a jego ludzi – niemal  sto razy więcej! Przy tej okazji niewiele zabrakło, aby przywódca mudżahedinów pożegnał się z życiem, gdy rakieta wystrzeloną przez buntowników minęła go dosłownie o włos – kilku jego ochroniarzy zostało poważnie rannych.

W związku z odmową złożenia broni przez byłych już jeńców,  siły mudżahedinów oraz Pakistańczycy całą noc zawzięcie szturmowali więzienie. Wciąż bez skutku. Przełom nastąpił dopiero rano 27 kwietnia. Wtedy to przystąpiono do: zmasowanego ataku na twierdzę przy wsparciu artylerii rakietowej, czołgów i helikopterów.

Teraz nie mogło być już żadnych wątpliwości, co do wyniku starcia. Całą batalię zakończyła eksplozja magazynu amunicji. Zginęli w niej niemal wszyscy obrońcy. Ocalało trzech poważnie rannych buntowników, ale mudżahedini dobili ich granatami. Także siły Rabbaniego poniosły poważne straty.

Artykuł powstał w oparciu o książkę Rodrica Braithwaite’a pt. „Afgańcy” (Znak, 2012).

Artykuł powstał w oparciu o książkę Rodrica Braithwaite’a pt. „Afgańcy” (Znak, 2012).

Niektóre rosyjskie opracowania mówią o śmierci około 100 mudżahedinów, 90 żołnierzy pakistańskich regularnych oddziałów oraz sześciu instruktorów amerykańskich. Dodatkowo zniszczeniu miało ulec około 40 pojazdów mechanicznych, w tym trzy wyrzutnie rakietowe BM-21 Grad.

Dalsza część artykułu pod ramką
Zobacz również:

Niewygodna prawda

To co wydarzyło się w Badaberze początkowo starano się zachować w tajemnicy. Zarówno włodarzom Kremla, jak i Pakistańczykom zależało na tym, aby informacje o buncie nie trafiły do wiadomości publicznej. Jak zauważa autor Afgańców:

Sowieci wciąż utrzymywali, że „ograniczony kontyngent wojsk sowieckich w Afganistanie” nie prowadził działań wojennych. Obecności sowieckich jeńców wojennych w odległym Pakistanie nie dałoby się pogodzić z tą bezbarwną informacją. Pakistańczycy tak samo uparcie twierdzili, że nie udzielali żadnej pomocy mudżahedinom.

Walczący o zachowanie blamażu w tajemnicy mudżahedini odcięli dostęp do terenu więzienia i nie dopuścili w pobliże tego miejsca ani dziennikarzy, ani cudzoziemców. Skonfiskowano również nakład peszawarskiego dziennika „Safir”, na którego łamach znalazło się doniesienie o całej sprawie.

Ten artykuł ma więcej niż jedną stronę. Wybierz poniżej kolejną, by czytać dalej.

Uwaga! Nie jesteś na pierwszej stronie artykułu. Jeśli chcesz czytać od początku kliknij tutaj.

Jednak jak to zwykle bywa w takich wypadkach strzępy informacji – jeszcze bardzo fragmentaryczne i niepewne – docierały do „niepowołanych” uszu. Prawdziwa lawina ruszyła po kilku dniach. Okazało się, że kilku Afgańczykom udało się przeżyć i po dotarciu do domów zaczęli opowiadać o tym co miało miejsce w Badaberze.

Teraz wszystko potoczyło się już ekspresowo. 4 maja amerykańska stacja radiowa Głos Ameryki doniosła, że w eksplozji magazynu zginęło dwunastu sowieckich i dwunastu afgańskich jeńców. Pięć dni później przedstawiciel Międzynarodowego Czerwonego Krzyża poinformował sowiecką ambasadę w Islamabadzie o wybuchu buntu. Chcąc nie chcąc, Moskwa musiała zareagować. 27 maja agencja informacyjna Nowosti podała:

Kabul. W całym kraju odbywają się masowe zebrania w proteście przeciw zabiciu w nierównej walce z kontrrewolucjonistami oraz regularnymi oddziałami wojska pakistańskiego żołnierzy sowieckich i afgańskich. (…) Chłopi, robotnicy i przedstawiciele plemion z gniewem potępiają barbarzyńską akcję Islamabadu, który prostacko przeinacza fakty w nieudolnej próbie uchylenia się od odpowiedzialności.

Mudżahedini przez całą noc bezskutecznie atakowali broniących się w magazynie byłych jeńców – kadr z filmu „Mjatież w Prieispodniej”

Mudżahedini przez całą noc bezskutecznie atakowali broniących się w magazynie byłych jeńców – kadr z filmu „Mjatież w Prieispodniej”

Tak oto wydarzenie o którym wszyscy najchętniej by zapomnieli stało się jednym z symboli krwawego konfliktu w Afganistanie. Dla przeciętnego mieszkańca Związku Sowieckiego a potem Rosji, młodzi żołnierze Armii Radzieckiej zostali bohaterami, którzy walczyli do końca o swą godność. Ich los stał się między innymi inspiracją nagranego trzy lata temu filmu dokumentalnego „Mjatież w Prieispodniej ” (pol. Bunt w piekle).

Powstanie w Badaberze miał również niebagatelny wpływ na późniejszy przebieg działań zbrojnych. Pamiętając o niefortunnym incydencie Gulbuddin Hekmatjar – najbardziej radykalny przywódca mudżahedinów – zakazał brania w przyszłości żywcem sowieckich jeńców.

Źródła:

Podstawowe:

Uzupełniające:

Zobacz również

Dwudziestolecie międzywojenne

Gdzie kobiety miały gorzej: w przedwojennej Polsce czy w Afganistanie?

Kobieta na stanowisku ministra. Młode dziewczęta wysyłane na zagraniczne studia na koszt państwa. Potężna organizacja feministyczna, wspierana przez najwyższe czynniki polityczne. Tak było w dwudziestoleciu międzywojennym....

22 kwietnia 2017 | Autorzy: Kamil Janicki

Zimna wojna

Gdzie w Europie walczą dżihadyści?

Święta wojna toczy się nie tylko w Syrii, Iraku czy Libii. Coraz śmielej zagląda także do Europy. Islamscy ekstremiści uderzają w wielkie metropolie i biorą...

13 marca 2017 | Autorzy: Paweł Stachnik

Historia najnowsza

Jak zostać komandosem GROM-u?

Walczą wręcz, strzelają bez pudła, skaczą ze spadochronem i nurkują. Żołnierze GROM-u są gotowi na każdą ewentualność. Nieprzypadkowo zalicza się ich do najlepszych wojskowych formacji...

23 stycznia 2017 | Autorzy: Dariusz Kaliński

Dwudziestolecie międzywojenne

Polska przedmurzem islamu. Dlaczego nasi pradziadkowie szaleli na punkcie religii Proroka?

Zacofana religia przesiąknięta ekstremizmem i nienawiścią? Przed II wojną światową takie opinie o islamie podały na każdym kroku. Ale nie w Polsce. Nasi pradziadkowie darzyli...

2 marca 2016 | Autorzy: Kamil Janicki

Historia najnowsza

Jaja po afgańsku! Weselsza strona wojny z terroryzmem

Amerykańskie wojsko dba o swoich żołnierzy. Dostają niezłe jedzenie, najlepszy sprzęt i wsparcie logistyczne, po czym ruszają w teren. I wtedy okazuje się, że jednak...

5 listopada 2012 | Autorzy: Aleksandra Zaprutko-Janicka

Historia najnowsza

Najłatwiej zemścić się na dziecku. Nieludzki epizod z wojny w Afganistanie

Wojnę w Afganistanie trudno uznać za wygraną, ale nie ulega wątpliwości, że konflikt ten szybkim krokiem przechodzi do historii. W maju szczyt NATO zatwierdził plan...

15 października 2012 | Autorzy: Rafał Kuzak

KOMENTARZE (8)

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Piotr

Do tej próby zbrojnej ucieczki nawiązuje w luźny sposób rosyjski film Peszewarski walc

    Nasz publicysta | Autor publikacji | Rafał Kuzak

    Jak tylko będę miał okazje, to chętnie sobie go zobaczę. Dzięki za informację.

Nasz publicysta | Autor publikacji | Redakcja

Wybrane komentarze do artykułu z naszego profilu na Fb https://www.facebook.com/ciekawostkihistoryczne:

Anna W.: Jak dokładnie zgnineli Sowieci? Czy popełnili honorowe samobójstwo wysadzjąc skład broni (tak jak zapowiadali na początku negocjacji) czy też do ekplozji doszło w wynku ataku mudżahedinów?

Waldemar K.: Rosjanin potrafi. A swój gniew i determinacje czerpali z serialu :Przygody pana Michała.

Rafał Kuzak: @Anna W. Są różne wersje, jedne mówią, że skład został wysadzony przez obrońców, inne z kolei, że był to przypadkowa eksplozja.

Ciotka

I tak sobie Amerykanie rekami Pakistanczykow wychowali nie tylko bin Laddena, ale i Talibow.
I maja teraz kogo zwalczac.
Malo tego: dolozyli sobie cale Bractwo Muzulmanskie dzieki „Arabskiej Wiosnie”.
Szczesliwie Polak tego nie widzi i Wielkiego Brata wesprze.:)

MR. INCOGNITO

JAK UCZY HISTORIA AFGANCZYCY ZAWSZE POTRAFILI SIE BIC…NAS TO NIC NIE NAUCZYLO BO POJECHALISMY TAM BEZ ZAPROSZENIA…MAMY JUZ DOBRA NAUCZKE NA PRZYSZLOSC…MR.INCOGNITO

Saddam

Zal chłopaków tak naprawdę nikt z nich do końca nie wiedział w coś się pakował czy to Wietnam czy Afgan …

Paweł

w 2018 Rosjanie nakręcili mini serial „Twierdza Badaber” do obejrzenia na YT

Teplo_Dom_zet

Переутомились промерзать зимой и излишне выплачивать за отопление?
обогрев фасада – решение проблемы!
Компания „Тепло и уют” с 2010 года предлагает опытные услуги по инсуляции фасадов зданий любой сложности. За это время мы зарекомендовали себя как стойкий и честный партнер, о чем свидетельствуют многочисленные отзывы наших клиентов.
Почему стоит выбрать нас?
Доступные цены. [url=https://stroystandart-kirov.ru/]Утепление дома снаружи стоимость работ[/url] от 1350 руб/м2.
практика и компетентность. Наши бригады имеют широкий опыт работы в сфере утепления фасадов. Мы используем только сертифицированные материалы и современные технологии, что гарантирует высокое качество работ.
Личный подход. Мы подберем для вас наилучшее решение с учетом ваших потребностей и бюджета.
Бесплатная консультация и выезд замерщика. Наши специалисты бесплатно проконсультируют вас по всем вопросам обтепления фасада и произведут точные замеры.
Наш сайт: [url=https://stroystandart-kirov.ru/]http://stroystandart-kirov.ru[/url]
Гарантия качества. Мы предоставляем обеспечение на все виды работ.
Звоните нам сегодня и получите бесплатную консультацию!
Мы сделаем ваш дом теплым, теплым и экономичным!

Jeśli chcesz zgłosić literówkę lub błąd ortograficzny kliknij TUTAJ.

Najciekawsze historie wprost na Twoim mailu!

Zapisując się na newsletter zgadzasz się na otrzymywanie informacji z serwisu Lubimyczytac.pl w tym informacji handlowych, oraz informacji dopasowanych do twoich zainteresowań i preferencji. Twój adres email będziemy przetwarzać w celu kierowania do Ciebie treści marketingowych w formie newslettera. Więcej informacji w Polityce Prywatności.