fot.domena publicznaMikołaj z Miry (fot. domena publiczna)
Mikołaj z Miry (ok. 270 – 6 grudnia 345 lub 352) – święty katolicki i prawosławny, biskup. Pierwsze wzmianki o świętym Mikołaju pojawiają się dopiero w VI wieku n.e., za panowania cesarza Justyniana. Według legendy żył na przełomie III – IV w. n.e., sprawował posługę biskupią w Mirze oraz miał uczestniczyć w pierwszym soborze powszechnym (odbył się w Nicei; potępiono na nim Ariusza), współcześni o nim nie wspominają.
Pierwsze znane wzmianki mówią o istniejącym kulcie Mikołaja (pochowano go w bazylice, a pielgrzymi modlili się u jego grobu). Uznawano go za męczennika. Pierwszy żywot wspominający biskupa Miry powstał w IX wieku w Bizancjum. Jego autor przekazuje informacje wedle których święty był jedynym dzieckiem zamożnych rodziców i od najmłodszych lat odznaczał się skromnością, stroniąc od rozrywek. Gdy odziedziczył majątek swojej rodziny oddał go potrzebującym. Kiedy został biskupem, zwalczał pogaństwo oraz zwolenników arianizmu.
W Polsce kult świętego zadomowił się za sprawą królowej Rychezy, żony Mieszka II. Władczyni, spokrewniona z bizantyjskimi cesarzami, przywiązanie do biskupa Miry modnego na dworze w Konstantynopolu przejęła od swojej babki, Teofano. Dopiero wraz z przybyciem Rychezy nad Wisłą rozpoczyna się kult Mikołaja i powstają z jej fundacji świątynie pod jego wezwaniem.
Prawdopodobnie szczątki świętego znajdują się w bazylice w Bari w południowych Włoszech, gdzie pochowana jest także królowa Bona. W 1087 roku baryjczycy wywieźli relikwie świętego z Miry do swojej ojczyzny, która stała się później ośrodkiem jego kultu.