Co warto zobaczyć w Łańcucie?

Zamek Lubomirskich i Potockich

Łańcucki zespół parkowo-pałacowy został wpisany na listę pomników historii. Obecny zamek powstał w latach 1629–1642, kiedy właścicielem był wojewoda Stanisław Lubomirski. Wcześniejszy, kojarzony z „Diabłem Łańcuckim” znajdował się w innej części miasta – na tzw. wzgórzu plebańskim. Posiadłość pozostała w rękach rodu magnackiego aż do 1944 roku. Alfred i Artur Potoccy odziedziczyli ją po śmierci babci, Izabeli Lubomirskiej. W trakcie II wojny światowej w zamku znajdował się sztab Wehrmachtu. Ostatni właściciel uciekł z posiadłości przed wkroczeniem Armii Czerwonej. Sam budynek został przejęty przez władze PRL-u i przekształcony w muzeum.

Zamek Lubomirskich i Potockich zachował się w bardzo dobrym stanie. Do dziś zachwyca bogactwem zbiorów i wyposażenia, w większości oryginalnego. Właściciele dbali bowiem, by była to posiadłość na poziomie światowym. W zamku można dziś zwiedzać m.in. teatr, galerię rzeźb i Chińskie Pokoje. Znajduje się tam również największa i najlepiej zachowana biblioteka magnacka w Polsce. Dawni właściciele i mieszkańcy zostali uwiecznieni na licznych portretach, a Henryka Lubomirskiego można znaleźć jako Amora wśród rzeźb Antonia Canovy.

fot.Janusz Pruchnik/CC BY-SA 4.0

Widok zamku od strony zachodniej.

Zamek za czasów Lubomirskich i Potockich stał się obiektem reprezentacyjnym i ośrodkiem kultury. Na polowania urządzane przez magnatów przyjeżdżali goście z różnych części Europy. Obecnie zamek funkcjonuje przede wszystkim jako muzeum. Odbywają się w nim również sympozja naukowe i koncerty muzyki poważnej. W 1996 roku budynek wybrano jako miejsce spotkania 9 prezydentów państw Europy Środkowej.

Park Lubomirskich

Zespół parkowy, należący niegdyś do Lubomirskich i Potockich, to 36 ha terenów zielonych. Składa się z części wewnętrznej i zewnętrznej. Rozdziela je fosa. Choć początkowo pałac i jego otoczenie posiadały elementy obronne, z czasem zostały one usunięte – głównie na potrzeby rozbudowy posiadłości i parku.

fot.Przykuta/CC BY-SA 3.0

Ogród Włoski.

W obrębie fosy można znaleźć ogrody: Różany, Włoski i Bylinowy. Jest tam również oranżeria, przekształcona obecnie w centrum edukacyjne. Dalej znajdują się stajnie z ujeżdżalnią, wozownia, storczykarnia i Zameczek Romantyczny. Ten ostatni nie jest obecnie udostępniany zwiedzającym. Goście łańcuckiego Muzeum mogą natomiast zobaczyć ekspozycje w zamku (m.in. wystawę pokazującą domowe oblicze zamkowego życia oraz ordynackie spa z lat 20. XX wieku), w Centrum Edukacji Tradycji im. Jana Potockiego (w budynkach dawnej oranżerii i ujeżdżalni), a także wystawę sztuki cerkiewnej oraz historii miasta.

Obecny wygląd parku jest efektem rozbudowy pod koniec XVIII i na początku XIX wieku. Roślinność otaczająca zamek była bowiem oczkiem w głowie księżnej Izabeli Lubomirskiej. Całość jest utrzymana w stylu angielskim.

fot.Piotrus/CC BY-SA 3.0

Fosa (w tle widoczny budynek oranżerii).

Wozownia

Do majątku Lubomirskich i Potockich należał nie tylko kompleks zamkowy, lecz także stajnia i wozownia położone nieopodal. Zgromadzono tam dwa zbiory pojazdów: historyczny, zawierający 55 powozów rodziny Potockich, i muzealny, w którego skład wchodzi obecnie ponad 80 maszyn. Budynek jest podzielony na trzy części: dużą halę zaprzęgową, Żółtą i Czarną Wozownię. Niedaleko nich powstały również stajnie cugowe i Szorownia Galowa.

W wozowni zgromadzona jest historyczna kolekcja pojazdów konnych po rodzinie Potockich. Miłośnicy tego środka transportu mogą też zobaczyć ekspozycję w ujeżdżalni, gdzie znajduje się blisko 50 pojazdów konnych pozyskanych przez łańcuckie Muzeum po II wojnie światowej – np. pojazd, którym miał podróżować Fryderyk Chopin, a nawet powóz dziecięcy, do którego zaprzęgano… kozy.

fot.Piotrus/CC BY-SA 3.0

Fragment kolekcji powozów.

Wystrój wozowni można określić jako nietuzinkowy. Ściany Hali zdobią bowiem liczne trofea, przywiezione w 1924 roku z safari przez ostatniego właściciela posiadłości. Kolekcja Alfreda Potockiego nigdy nie została zdjęta ze ścian budynku.

Czytaj też: Zamek Książ, mauzoleum Hochbergów… Co warto zwiedzić w Wałbrzychu?

Stajnie cugowe

Wysoki hol w centralnej części budynku, rozbudowane boczne skrzydła i przylegająca do obiektu Szorownia Galowa. Łańcuckie stajnie wybudowano w 1892 roku w stylu neobarokowym. W pobliżu znajduje się również pół wieku starsza zabytkowa ujeżdżalnia koni. Całość należy do kompleksu zamkowego Lubomirskich i Potockich. Stajnie cugowe to nie tylko boksy stajenne. W skrzydłach znajdowały się wszystkie stanowiska potrzebne do utrzymania zwierząt i sprzętu w reprezentacyjnym stanie: siodlarnia, fryzjernia dla koni, rymarnia, pomieszczenia do czyszczenia uprzęży, a nawet basen. W budynku przechowywano najcenniejsze siodła i uprzęże przeznaczone do wyjazdów.

fot.Marcin Wróbel/CC BY-SA 3.0 pl

Stajnie.

Obecnie zwiedzający mogą oglądać zachodniej skrzydło, przeznaczone przede wszystkim dla zwierząt. W skrzydle wschodnim zebrano natomiast największą w Polsce kolekcję sztuki cerkiewnej. Wystawa obejmuje nie tylko ikony, lecz także księgi, tkaniny, naczynia liturgiczne, krzyże i chorągwie.

Czytaj też: Atrakcje dla dzieci i nastolatków w Poznaniu i okolicach. Co warto zobaczyć z młodym miłośnikiem historii?

Synagoga w Łańcucie

Obiekt powstał w 1761 roku. Wcześniej w tym miejscu stała stara, drewniana bożnica. Budowę sfinansował Stanisław Lubomirski, zaznaczając przy tym, że synagoga nie może wyróżniać się z zewnątrz architekturą ani przewyższać ratusza, kościoła i sąsiadujących z nią budynków. Bożnica służyła do II wojny światowej, podczas której została podpalona. Choć ówczesny ordynat łańcucki, Alfred Antoni Potocki, zareagował błyskawicznie i doprowadził do ugaszenia pożaru, nie udało się uratować wyposażenia. Do 1956 roku budynek funkcjonował jako magazyn. Później pojawił się plan rozbiórki.

fot.Daniel.zolopa/CC BY-SA 4.0

Wnętrze synagogi w Łańcucie.

Synagoga przetrwała. Została odrestaurowana i przekształcona w muzeum judaistyczne. Wnętrze odnowiono na podstawie akwareli Zygmunta Vogla z 1797 roku. W czterech salach budynku można obejrzeć liczne polichromie przedstawiające sceny biblijne, znaki zodiaku, a także symbole i modlitwy związane z żydowskimi świętami.

Źródła:

1. Zamek, www.zamek-lancut.pl [dostęp: 20.08.2024].
2. Pipała A., Historia nie jednego, a dwóch zamków – Muzeum-Zamek w Łańcucie podsumował pierwszy etap prac, www.dzieje.pl [dostęp: 20.08.2024].
3. Synagoga w Łańcucie (pl. Jana III Sobieskiego 16), www.sztetl.org.pl [dostęp: 20.08.2024].

Zdjęcia otwierające tekst: Marcin Wróbel/CC BY-SA 3.0 pl; Kroton/CC BY-SA 3.0 pl