Ciekawostki Historyczne
Starożytność

Starożytne nagie posągi

Wiele antycznych posągów przedstawia bóstwa i herosów na golasa. Skąd wzięło się u starożytnych Greków i Rzymian to zamiłowanie do (głównie męskiej) nagości?

Białe, gdzieniegdzie wybrakowane i nagie – takie skojarzenia ma większość z nas, gdy myśli o arcydziełach antycznych rzeźbiarzy. Cóż, to wyobrażenie dość dalekie od zamierzeń starożytnych twórców. Przede wszystkim nie rzeźbili oni bogów i herosów bez rąk i nóg. Ubytki kończyn, nosów, a niekiedy całych głów postaci to oczywiście efekt powstałych przez wieki uszkodzeń. Zresztą swego rodzaju uszkodzeniem jest także charakterystyczny kolor. W oryginale posągi były bowiem polichromowane, jednak z upływem czasu straciły barwy. Jedynie nagość – nieosłonięta choćby figowym listkiem – pozostała niezmieniona.

Greccy nudyści

Oczywiście w sztuce starożytnych Greków i Rzymian nie brakowało również ubranych postaci w misternie udrapowanych szatach, jednak wiele rzeźb przedstawia nagich – i zupełnie tym faktem nieskrępowanych – ludzi. Wraz z modą na antyk w epoce renesansu akty weszły zresztą do kulturowego kanonu. Ale skąd w ogóle wzięło się to zamiłowanie do artystycznego nudyzmu? Doktor Garrett Ryan komentuje:

Wszystko zaczęło się od Greków, którzy cenili nagie męskie ciała jak żadna cywilizacja przedtem i potem. Częściowo wynikało to z tego, że spędzali nago dużo czasu. Na golasa ćwiczyli, brali udział w zawodach sportowych lub po prostu kręcili się po gimnazjonie.

Grupa Lakkoona, dzieło nazwane przez Pliniusza Starszego jednym z największych arcydzieł sztuki antycznej.fot. Wilfredo Rafael Rodriguez Hernandez /CC0

Grupa Laokoona, dzieło nazwane przez Pliniusza Starszego jednym z największych arcydzieł sztuki antycznej, również przedstawia nagie postacie.

Dlaczego tak robili, do końca nie wiadomo. Wydaje się, że uważali, iż bez ubrania ćwiczy się łatwiej, a także bezpieczniej. Co prawda przepaski biodrowe w niewielkiej mierze krępują ruchy, a zawodnikom w niektórych greckich sportach, takich jak pankration – brutalne połączenie boksu, zapasów i kopania – mogłyby posłużyć ochronie genitaliów. Ostatecznie nagość w gimnazjonach i podczas zawodów mogła służyć zapewnieniu wszystkim równych warunków. Nadzy mężczyźni nie wyróżniali się bogactwem ani statusem społecznym.

Dalsza część artykułu pod ramką
Zobacz również:

Moda na golasy

Kiedy nagość stała się standardem w greckim sporcie, zaczęto ją postrzegać również jako właściwy temat dla artystów. Zresztą przypuszcza się, że z tego samego powodu akt kobiecy rozwinął się znacznie później – ponieważ paniom wstęp do gimnazjonów był wzbroniony. Wprawdzie już wcześniej powstawały wizerunki nagich niewiast na wazach, ale pierwszy posąg będący aktem kobiecym naturalnej wielkości – Afrodyta z Knidos – powstał dopiero ok. 360 roku p.n.e, a zatem pod koniec okresu klasycznego.

Renesansowa kopia Afrodyty z Knidos – pierwszego greckiego aktu kobiecego w formie rzeźby.fot. Ippolito Buzzi /domena publiczna

Renesansowa kopia Afrodyty z Knidos – pierwszego greckiego aktu kobiecego w formie rzeźby.

Co ciekawe, w sztuce rzymskiej nagość – zarówno męska, jak i kobieca, do pewnego momentu praktycznie w ogóle nie występowała. Rzymianie zaczęli zamawiać nagie posągi dopiero, gdy z podbojów na Wschodzie rzeźby golasów zaczęli przywozić ich dowódcy wojskowi. Większość rzymskich dzieł stanowi zresztą kopie greckich arcydzieł.

Czytaj też: Czy gladiatorzy byli otyli?

Nierealistyczne standardy piękna

Charakterystyczną cechą greckich rzeźb była również rozbudowana muskulatura oraz – w przypadku posągów przedstawiających mężczyzn – raczej skromne przyrodzenie. Czyżby zatem starożytni Grecy byli gorzej wyposażeni przez naturę? Niekoniecznie. Jak podkreśla dr Ryan, antyczne przedstawienia męskich ciał z założenia nie miały być realistyczne:

Ich nagość miała coś przekazywać. Charakter komunikatu zależał od czasu, miejsca i tematu. (…) dziś uczeni sądzą, że nagość miała szerszy zakres znaczeń i czasami chodziło o coś więcej niż tylko ozdobnik. W epoce hellenistycznej, jeśli nie wcześniej, stanowiła konwencję artystyczną, używaną niemal automatycznie w różnych kontekstach.

Czytaj też: Ideał piękna w starożytności. Nieumalowana, nadmiernie owłosiona i ogólnie zaniedbana?

Rozmiar ma znaczenie

Co zatem oznaczały niewymiarowe genitalia? Cóż, w antycznej sztuce okazałe penisy były atrybutami niewolników, barbarzyńców oraz niektórych mitycznych postaci (np. Dionizosa, bożka Pana czy faunów). Stąd nie godziło się, by obdarzać nimi bardziej szlachetne persony. Ponadto ideałem starożytnego męskiego piękna był dorastający sportowiec, którego przedstawiano w trakcie lub bezpośrednio po treningu. A że intensywny wysiłek fizyczny, na dodatek uprawiany nago, powoduje cofanie się genitaliów, mogło się to przyczynić do powstania takiej, a nie innej konwencji artystycznej.

Przez setki lat Grecy i Rzymianie bez obaw uprawiali i podziwiali nagą sztukę.fot.Shonagon /CC0

Przez setki lat Grecy i Rzymianie bez obaw uprawiali i podziwiali nagą sztukę.

Niewymiarowe genitalia zawsze jednak stanowiły pewną stylizację rzeczywistości, mającą przekazać coś na temat człowieka, z którego tak nieśmiało sterczały. Przede wszystkim drobny i znacząco nieznaczny penis oznaczał samokontrolę. Na greckich wazach i czasem w rzeźbie przekaz ten podkreślał przywiązany do penisa sznurek, który miał naciągać napletek, główkę prącia i zwijać trzon, czyli „psią smycz”. Chociaż sportowcy niekiedy w ten sposób krępowali sobie genitalia podczas ćwiczeń, „psia smycz” podkreślała w sztuce komunikat o mniej dosłownych formach powściągliwości – komentuje dr Ryan.

Kastracja posągów

Przez setki lat Grecy i Rzymianie bez obaw uprawiali i podziwiali nagą sztukę. Jednak pod koniec starożytności zaczęło się to zmieniać. Ba, w niektórych miastach – np. greckiej Afrodyzji – władze zdecydowały się na dość radykalny krok i nakazały „kastrować” pomniki i płaskorzeźby za pomocą dłuta i młotka.  Na szczęście tysiąc lat później renesansowi artyści przywrócili genitaliom ich miejsce, a akty na dobre rozgościły się w sztuce…

Źródło:

Tekst powstał w oparciu o książkę Garretta Ryana „Nagie posągi, brzuchaci gladiatorzy i słonie bojowe” (Rebis 2023).

Zobacz również

Starożytność

Długość życia w starożytności

Większość starożytnych umierała młodo. Około połowa dzieci nie dożywała nawet okresu dojrzewania. A jeśli przeżyły, nie miały co liczyć na doczekanie starości.

17 września 2024 | Autorzy: Ryan Garrett

Starożytność

Honor Rzymu

Jest 59 rok n.e. Piętnaście lat po zakończeniu walk Rzymian z barbarzyńcami centurion Macro powraca do Brytanii, by pomóc matce w prowadzeniu dochodowego interesu.

26 lipca 2024 | Autorzy: Redakcja

Starożytność

Czy gladiatorzy byli otyli?

Silni, waleczni, gotowi do pojedynkowania się na śmierć i życie oraz... brzuchaci? Jak wyglądała dieta gladiatorów? I czy faktycznie wielu z nich miało nadwagę?

25 maja 2024 | Autorzy: Maria Procner

Starożytność

Naćpana wyrocznia delficka

Słynna wyrocznia delficka miała bredzić w transie, przekazując swe profetyczne wizje. Jej proroctwa były zaskakująco trafne. Czy stały za nimi... narkotyki?

25 marca 2023 | Autorzy: Maria Procner

Starożytność

Zwierzęta w Koloseum

Brały udział w egzekucjach – jako kaci – i widowiskach, podczas których walczyły na śmierć. W trakcie ceremonii poświęcenia Koloseum zabito ok. 9 tys. zwierząt.

10 lutego 2023 | Autorzy: Ryan Garrett

Starożytność

Moda Greków i Rzymian

Białe ubrania dla biedoty, staniki zmniejszające biust, niewolnicy trzymani wyłącznie do poprawiania togi, zakaz noszenia spodni. To były hity starożytnej mody!

5 lutego 2023 | Autorzy: Ryan Garrett

KOMENTARZE (10)

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

PI Grembowicz

Demokracja…
Homoseksualizm…
Brak Dekalogu…
!?
Real Life

    Quort

    Co za prymitywne i obskuranckie podejście

    kirgizja

    A bardziej zrozumiale potrafiłbyś przekazać swoje kłopoty? Może ktoś zdołałby pomóc…

      Lexy

      Jeśli pan/pani nie rozumie prostego tekstu to myślę, z poszanowaniem, że nic już Ci nie pomoże.

Katepano

Grupa Laokoona, a nie jakiegoś Lakkona. Poprawnie w tekście, bo mi za Was wstyd.

PI Grembowicz

Ps… To proste, gdyby były ubrane to nie byłyby nagie! A takie miały ostatecznie być!
I ta wszechobecna pederastia… jak homosexualny sexizm…
Plus brak wstydu, intymności
Cha cha cha…
Vide:
ST/Biblia/NT, Breviarium Fidei, KKK/KPK, Ojcowie KK Wschodu i Zachodu, judaizm/TORA; 2 tys. lat chrześcijaństwa, święci KK, prawosławie; Dante Alighieri, Boska Komedia, o. GB Manni SI, Katownie więzienia piekielnego…., o. K. Bolesławiusz OFMRef., Przeraźliwe echo trąby ostatecznej…, o.W. Tylkowski SI, W. Szekspir, komedie i tragedie, a w zasadzie wszystko…
Real Life of Truth and Trust

    Paweł Kopeć

    … I przez to m.in. upadł – niestety /!/ – świat starożytny Grecji oraz Rzymu…
    Vide: W. Łysiak, dzieła zebrane, „Malarstwo białego człowieka” etc.
    Real Life of Truth

      JanSerce

      a ze historia lubi sie powtarzac, wkrotce upadnie i ansza zachodnia cywilizacja. Juz jest tego bliska. i znowu za 2 tys lat beda odkopywac nasze rzezby i sie dziwic jak to wtedy wygladalo……. no chyba ze nic nie zostanie, bo islamisci to niczego nie szanuja.

Maciej Janicki

Słowa o wpływie filozofii na obyczaje? Przecie nurtów i szkół filozoficznych było dużo, no naprzykład odnoszących się do rozwoju tężyzny fizycznej wraz z intelektualną. Jejku, do tego Fora, angory i inne fejsbuki :) Idąc tokiem rozumowania autora dzis nie jest nikomu wygodnie nago. Czasem zastanawiam się czy ten portal jest na serio.

    Maciej Janicki

    Agory miało być :)

Jeśli chcesz zgłosić literówkę lub błąd ortograficzny kliknij TUTAJ.

Najciekawsze historie wprost na Twoim mailu!

Zapisując się na newsletter zgadzasz się na otrzymywanie informacji z serwisu Lubimyczytac.pl w tym informacji handlowych, oraz informacji dopasowanych do twoich zainteresowań i preferencji. Twój adres email będziemy przetwarzać w celu kierowania do Ciebie treści marketingowych w formie newslettera. Więcej informacji w Polityce Prywatności.