Katastrofa nad Überlingen

Katastrofa, która stała się motywem zabójstwa kontrolera lotów, była jednym z najbardziej tragicznych tego typu wypadków w powojennej historii Niemiec. Feralnego dnia ruchem lotniczym kierował właśnie Nielsen. 1 lipca 2002 roku nad miastem Überlingen w powietrzu zderzyły się dwa samoloty – transportowy Boeing 757 firmy DHL i pasażerski Tu-154 należący do Bashkirian Airlines. Na pokładzie pierwszego było dwóch pilotów. W drugim znajdowało się 69 osób, w tym 52 dzieci lecących na wakacje do Hiszpanii. Wśród pasażerów była Swietłana, 44-letnia żona Witalija Kałojewa, i dwójka jego dzieci: 11-letni Konstantin i 4-letnia Diana. Nikt nie przeżył katastrofy. Winą za nią w dużej mierze obarczono Petera Nielsena oraz szefa firmy Skyguide kierującej ruchem lotniczym.

Zignorowane znaki ostrzegawcze

46-letni Kałojew był wziętym architektem. Aby zapewnić rodzinie godziwy byt, w 1999 roku podjął pracę w Hiszpanii. Projektował osiedla mieszkaniowe i nadzorował ich budowę. Swietłana i dzieci nadal mieszkali w mieście Ufa, stolicy Baszkirii. Pod koniec czerwca 2002 roku Witalij zakończył duży projekt w Barcelonie. Dostał urlop i oczekiwał na przylot rodziny, której nie widział od 9 miesięcy.

fot.Roland.h.bueb/CC BY-SA 4.0

Piloci Boeinga 757 firmy DHL, którzy zginęli w katastrofie

Trasa Ufa–Barcelona miała być podzielona na dwa etapy. Najpierw bliscy Kalojewa mieli dolecieć do Moskwy, a stamtąd do Hiszpanii. W wywiadach po katastrofie Kałojew opowiadał, że on i Swietłana zignorowali znaki ostrzegawcze poprzedzające wylot, które wskazywały, że podróż lepiej przełożyć na późniejszy termin. Najpierw kobieta nie mogła kupić biletów na trasę Moskwa–Barcelona z powodu błędów w systemie rezerwacji.

W końcu się to udało, ale z powodu złych warunków pogodowych najbliżsi Kałojewa nie dotarli do Moskwy o zaplanowanej godzinie i przegapili lot. Swietłana szukała sposobu, by jak najszybciej dołączyć do męża. Ucieszyła się, gdy zaproponowano jej miejsca w samolocie, który miał zawieźć na wakacje dzieci wysoko postawionych baszkirskich urzędników. Pani Kałojew uznała to za prezent od losu i od razu zgodziła się.

Nie był to koniec złych wróżb. Tuż przed odprawą w tłumie zniknęła 4-letnia Diana. Udało się ją odnaleźć dosłownie w ostatniej chwili. Ostatecznie rodzina ruszyła w podróż do Barcelony.

Czytaj też: Najbardziej spektakularna katastrofa lotnicza w dziejach. Upadek Hindenburga

Tragiczne błędy kontrolera

Pech chciał, że trasy Tu-154 i Boeing 757 przecinały się w okolicach Jeziora Bodeńskiego. Mimo że samoloty znajdowały się nad terytorium Niemiec, kontrolę ruchu lotniczego na tym odcinku sprawowała prywatna szwajcarska firma Skyguide z siedzibą w Zurychu. Niedługo przedtem jej kierownictwo rozpoczęło politykę osobliwie pojmowanej oszczędności – na nocnej zmianie pracował tylko jeden kontroler zamiast dwóch.  Na dodatek odłączano część sprzętu – w tym telefon. Feralnej nocy z 1 na 2 lipca na wieży dyżurował Peter Nielsen, który miał do pomocy jedynie asystentkę.

fot.Anynobody/CC BY-SA 4.0

Komputerowa rekonstrukcja przebiegu katastrofy

Gdy samoloty wleciały nad Jezioro Bodeńskie, Nielsen zauważył, że znajdują się na tej samej wysokości i za około minutę dojdzie do zderzenia. Kontroler wydał pilotom Tu-154 polecenie zejścia na niższy pułap, a oni natychmiast przystąpili do manewru. W tym samym momencie w kokpicie uruchomił się automatyczny system ostrzegawczy (TCAS), który nakazał zwiększenie wysokości. Rosyjscy piloci postanowili jednak zignorować wskazania maszyny i zaufać kontrolerowi, który odezwał się do nich ponownie, by podać współrzędne Boeinga. Niestety Nielsen przekazał im błędne dane. Piloci Tu-154 byli zdezorientowani.

Co gorsza, kontroler przekazał polecenie obniżenia lotu także załodze Boeinga, która na bieżąco informowała Nielsena o swoich działaniach. Problem w tym, że mężczyzna ich nie słyszał – musiał podejść do drugiego terminala, by skontrolować lądowanie innej maszyny. Wreszcie piloci Boeinga i Tu-154 zobaczyli się nawzajem. W ostatniej chwili próbowali jeszcze uniknąć katastrofy, ale nie udało się. O godz. 21:35:32 samoloty zderzyły się w powietrzu na wysokości 10 634 m. Rosyjska maszyna rozpadła się na cztery części. Uderzenie było na tyle mocne, że szczątki Boeinga znalazły się aż 7 km od pozostałości Tu-154.

Czytaj też: Największa katastrofa kolejowa w historii Związku Radzieckiego

Makabryczne znalezisko

Dowiedziawszy się o katastrofie, Witalij Kałojew poleciał do Niemiec. Zdołał przekonać ratowników, by pozwolili mu dołączyć do poszukiwań zwłok pasażerów – nikt bowiem nie przeżył katastrofy. To on zauważył w trawie rozerwane koraliki swojej córeczki. Sam też znalazł ciało Diany. Dziewczynka wisiała na drzewie.

Kałojew pochował swoich bliskich w Ufie. Na pogrzebie zgromadziło się kilkaset tysięcy osób. Witalij zamówił dla żony i dzieci okazały pomnik z czarnego marmuru. Po pogrzebie kontynuował pracę w Hiszpanii, ale w pewnym momencie wrócił do ojczyzny, by być bliżej swojej zmarłej rodziny. Spędzał na cmentarzu długie godziny. Jego krewni i znajomi mówili, że bywał tam nawet nocą. Dużo rozmawiał z żoną i dziećmi.

fot.Anynobody/CC BY-SA 4.0

Komputerowa rekonstrukcja momentu zderzenia Tu-154 z Boeingiem 757

Mężczyzna dokładnie śledził przebieg dochodzenia w sprawie katastrofy nad Jeziorem Bodeńskim. Sąd w Niemczech uznał, że największa odpowiedzialność za tragedię spoczywa na kierownictwie firmy Skyguide, która zredukowała liczbę kontrolerów lotniczych, tym samym narażając na niebezpieczeństwo załogi i pasażerów samolotów. Także Peter Nielsen został obarczony winą za zderzenie samolotów. Przyznano, że błąd popełnili również piloci Tu-154, którzy zignorowali sygnały TCAS i wykonywali polecenia kontrolera.

Czytaj też: Katastrofa w Czarnobylu. Z powodu promieniowania zginęło nawet 60 tysięcy ludzi

Zemsta Kałojewa

Kałojew oczekiwał, że Skyguide i Peter Nielsen przyznają się do winy i przeproszą za katastrofę (firma DHL uczyniła to wielokrotnie, choć jej piloci tak naprawdę nie ponosili odpowiedzialności za tragedię). Witalij pofatygował się nawet do Zurychu, by spotkać się z Nielsenem i usłyszeć od niego słowo „przepraszam”. Zameldował się w hotelu i poszedł do domu kontrolera. Czekał na niego przed budynkiem. Gdy mężczyzna się pojawił, Kałojew podszedł do niego ze zdjęciami dzieci w dłoni i zapytał, czy czuje się odpowiedzialny za ich śmierć. Nielsen nic nie odpowiedział. Odepchnął dłoń Witalija. Fotografie rozsypały się na ziemi. Jak zeznał później Kałojew: – Gdy zobaczyłem twarze moich dzieci na brudnym chodniku, poczułem, że one przewracają się w grobie. Co było dalej, nie pamiętam.

fot.Bloodgigle /CC BY-SA 4.0

Pomnik ofiar wypadku w siedzibie Skyguide

Nielsena znaleziono martwego – otrzymał 12 ciosów nożem. Witalija aresztowano następnego dnia. Nie opierał się, twierdził, że jest mu wszystko jedno, co się z nim stanie. Szwajcarski sąd uznał go winnym zabójstwa kontrolera lotu. Nie dopatrzono się ograniczonej poczytalności w chwili popełnienia zbrodni, choć rosyjscy eksperci ds. psychiatrii sądowej nie zgodzili się z tą opinią. W 2005 roku Kałojewa skazano na 8 lat pozbawienia wolności. Dwa lata później opuścił jednak więzienie w Szwajcarii za dobre sprawowanie i wrócił do Ufy, gdzie zgotowano mu ciepłe przyjęcie.

Władze doceniły wiedzę i doświadczenie zawodowe Kałojewa. W latach 2008–2018 był ministrem architektury i budownictwa Baszkirii. W 2018 roku mężczyzna ożenił się ponownie i został ojcem bliźniaków.

Bibliografia:

1. Симонов, Дело Калоева: вся тяжесть вины легла на плечи безутешного отца, ria.ru (dostęp: 4.02.2022).
2. Калоев прибыл из Швейцарии в Россию, news.bbc.co.uk (dostęp: 4.02.2022).
3. Program telewizyjny Новые русские сенсации: Виталий Калоев. Исповедь мстителя (HTB, 2017).