Mikołaj Trąba (1358?-1422)
Prymas Polski, arcybiskup gnieźnieński, notariusz królewski i spowiednik Władysława Jagiełły. Urodził się prawdopodobnie w 1358 roku w Sandomierzu. Był synem scholastyka i dziekana kolegiaty w Sandomierzu imieniem Jakub, jednakże został wychowany przez Wilhelma herbu Trąba, męża jego matki, który zdecydował się go adoptować. W latach 80. trafił na dwór królewski. Od 1386 roku był spowiednikiem króla Polski Władysława Jagiełły, w kolejnych latach posłował również w jego imieniu do Rzymu.
Jego kariera rozwijała się w tych latach w dość szybkim tempie, zarówno pod względem pełnionych funkcji państwowych, jak i kościelnych. W kontekście tych drugich został m.in. kanonikiem katedralnym w Sandomierzu, Krakowie, Gnieźnie i Kruszwicy. Był również kolejno arcybiskupem lwowskim (od roku 1411), a następnie od roku 1412 decyzją samego Władysława Jagiełły arcybiskupem gnieźnieńskim. Z kolei w kontekście pełnionych przez niego funkcji państwowych należy wspomnieć, że w 1390 roku został notariuszem królewskim, natomiast w roku 1403 objął stanowisko podkanclerzego koronnego. Tę ostatnią funkcję pełnił do roku 1412. Był też jednym z sygnatariuszy aktu unii horodelskiej.
Arcybiskup Mikołaj Trąba dał się poznać jako zwolennik aktywnej polityki antykrzyżackiej. Nie tylko wziął udział w zjazdach, na których zapadły najważniejsze decyzje dotyczące wojny z zakonem (Raciąż 1404 oraz Brześć 1409), ale wystawił nawet własną chorągiew na zbliżającą się wyprawę wojenną. Uczestniczył zresztą później w samej bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku.
W kontekście całego konfliktu jego postawa była znacznie bardziej radykalna niż ta prezentowana przez Jagiełłę. Uważał bowiem, że zakon należy ostatecznie pokonać, m.in. zdobywając Malbork. Był też przeciwny postanowieniom późniejszego pokoju toruńskiego. Już po wojnie to właśnie Mikołaj Traba był inicjatorem sporządzenia „Cronica conflictus Wladislai Regis Poloniae cum Cruciferis anno Christi 1410”, w której to kronice spisane zostały dzieje wojny polsko-krzyżackiej z tamtych lat. Pozostaje ono jednym z najważniejszych opisujących ten konflikt źródeł.
Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku , Tadeusz Gajl , Gdańsk 2007. „Herb Trąby”
Mikołaj Trąba przewodniczył polskiej delegacji na sobór w Konstancji, który odbył się w latach 1414-1418. Jego postawa w trakcie trwania soboru budzi pewne kontrowersje. Z jednej strony bronił Władysława Jagiełły przed fałszywymi zarzutami, które kierowali przeciwko niemu Krzyżacy, natomiast z drugiej sprzeciwił się ogólnie przyjętemu stanowisku polskiej delegacji w sprawie Jana Husa. O ile bowiem polscy delegaci stanęli w jego obronie, o tyle przeciwko niemu opowiedział się Mikołaj Trąba.
Mikołaj Trąba – niedoszły papież
Spekuluje się, że taka postawa mogła być związana z osobistymi ambicjami arcybiskupa, który być może widział siebie na Stolicy Piotrowej. W trakcie konklawe jego kandydatura była nawet wysuwana, ale ostatecznie zdecydował się poprzeć przyszłego Marcina V. Nowy papież chciał mu się odwdzięczyć oferując godność kardynalską, ale Mikołaj Trąba odmówił, zapewne nie chcąc funkcjonować tylko i wyłącznie w strukturach kościelnych i podlegać tylko władzy papieskiej.
W ten właśnie sposób uzyskał w 1417 roku uznaniowy na tamtym etapie tytuł Primas Regni. Ze swojej postawy na soborze musiał jednak wytłumaczyć się po powrocie do Polski, w której zarzucano mu zdradę.
Kontynuował później swoją działalność, zarówno kościelną, jak i polityczną. Jego zasługą było m.in. zwołanie synodu wieluńsko-kaliskiego, którego rezultatem prac było wydanie w 1420 roku statutów synodalnych. W dalszym ciągu pozostawał też doradcą Władysława Jagiełły. Towarzyszył, mu chociażby w momencie wystawiania w 1422 roku w Czerwińsku przywileju generalnego dla szlachty.
Śmierć Mikołaja Trąby
Mikołaj Trąba zmarł 2 grudnia 1422 roku w Lubicy na Spiszu (ówczesne Węgry), gdzie przebywał wtedy z misją dyplomatyczną. Jego ciało zostało sprowadzone do Polski. Został pochowany w nawie głównej katedry gnieźnieńskiej, w pobliżu grobu św. Wojciecha.
Mikołaj Trąba i jego czasy:
