

Starożytność – najwcześniejsza epoka historyczna, obejmująca okres od powstania pierwszych ludzkich cywilizacji. Za jej moment początkowy tradycyjnie uznawano uformowanie najstarszych państw w basenie Morza Śródziemnego, zwłaszcza zaś Sumeru i Egiptu (ok. 3000 roku p.n.e.). Argumentem za taką datą – poza monumentalnymi pozostałościami ówczesnych kultur – było zwłaszcza wynalezienie pisma. Najstarszy alfabet powstał w Mezopotamii między 3400 a 3300 rokiem p.n.e. Moment przejścia do kultury piśmiennej uznaje się też zwykle za punkt graniczny między prehistorią a historią – w tym zaś przypadku historią starożytną. Dla początków starożytności ważne były też rozwój rolnictwa i zwartych osad o miejskim charakterze.
W ostatnich dekadach nasilają się tendencje do przesuwania początków starożytności w czasy znacznie bardziej odległe. Za takim krokiem przemawiają nowe odkrycia archeologiczne, dowodzące istnienia przejawów budownictwa monumentalnego wiele tysięcy lat przed powstaniem Egiptu czy Sumeru. Przykładowo konstrukcje na stanowisku Göbekli Tepe w dzisiejszej Turcji powstały już między 10 000 a 8000 lat p.n.e. Wiele dzisiejszych podręczników uznaje, że epoka starożytna rozpoczęła się wraz z końcem ostatniej epoki lodowcowej: a więc około 9-10 000 tysięcy lat p.n.e.
W kręgu kultury zachodniej koniec starożytności wiązano tradycyjnie z upadkiem Cesarstwa Rzymskiego w V wieku n.e. Za umowną datę, nadal podawaną w wielu podręcznikach, uchodzi rok 476 n.e., gdy obalono ostatniego władcę cesarstwa zachodniorzymskiego, Romulusa Augustulusa. Ta dokładnie data nie miała jednak znaczenia dla żyjących wówczas ludzi, a następujące zmiany były rozciągnięte w czasie i nie postrzegano ich jako radykalnego końca epoki. Naukowcy coraz częściej skłaniają się zresztą do przesuwania końca starożytności na lata wyraźnie późniejsze: aż do kresu panowania cesarza wschodu Justyniana (565) czy nawet do narodzin Islamu (początki VII wieku). W nauce anglosaskiej upowszechnił się termin „późnej starożytności”, sięgającej od ok. roku 200 do 700 n.e.
Nazwy „historia starożytna” (historia antiqua) jako pierwszy użył prawdopodobnie gdańszczanin Filip Klüver w XVII wieku.
Poniżej znajdziecie wszystkie nasze starożytne ciekawostki: od Gilgamesza, przez Asyrię i starożytny Egipt, po cywilizacje antyku: Grecję i Rzym. Postaramy się nie zapominać także o naszych europejskich, barbarzyńskich przodkach i o starożytnych dziejach pozostałych kontynentów. W końcu w Chinach, Indiach czy Japonii też się sporo działo do V wieku.
07.02.2021
Konstantyn Wielki, pierwszy chrześcijański cesarz, w kategorii „zabójstwa najbliższych” okazał się godnym rywalem matkobójcy Nerona. Na sumieniu miał teścia, szwagrów, siostrzeńca, żonę i syna. Niezły bilans jak na człowieka, o którym Euzebiusz z Cezarei pisał, że ma „duszę po trzykroć błogosławioną, zjednoczoną z Bogiem, wolną od wszelkich ziemskich nieczystości”…
25.11.2020
Jeśli historia czegoś nas nauczyła, to tego, że ludzie potrafią wytrwale i rozsądnie działać na rzecz pokoju w przyszłości. Najlepszym tego przykładem były Szlaki Jedwabne, którymi przed wiekami podążali kupcy handlujący rzadkimi, egzotycznymi towarami. Istnieją one również dziś. Aby je zrozumieć, trzeba jednak najpierw zrozumieć przeszłość.
18.06.2020
Podróże kształcą? I to jeszcze jak! Okazuje się, że od śniegu można oślepnąć, że nie każdy miód to samo zdrowie i słodycz oraz że istnieją ludzie niezastąpieni – tego wszystkiego dowiedzieli się pewni żądni sławy Grecy.
16.04.2020
Sadystyczni, brutalni wojownicy, którzy w bitewnym szale mordowali, kogo popadnie, miasta i wioski zostawiali doszczętnie złupione i skąpane we krwi oraz nie mieli litości dla wrogów. Tak przedstawiała barbarzyńców z germańskich plemion rzymska propaganda. Czy jednak faktycznie byli oni aż tak okrutni?
03.10.2020
To jedna z najbardziej znanych postaci starożytnych Chin – uosobienie walki, hartu ducha, przełamywania stereotypów. Opowieść o Mulan, niezwykle charyzmatycznej bohaterce, którą znamy z produkcji Disneya, wiążę się z pradawną legendą. Kim tak naprawdę była Hua Mulan?
14.08.2020
Mówi się, że potrzeba jest matką wynalazków. Niestety, ale również w kontekście krwawych konfliktów zbrojnych. Narzędzia zagłady zmieniały się w zależności od epok, a choć broń chemiczną na większą skalę stosować zaczęto podczas I wojny światowej, to ślady bioterroryzmu zapisano w zamierzchłej przeszłości.
15.07.2020
Wojny i bitwy towarzyszą człowiekowi od zamierzchłych czasów. Już prymitywne społeczności walczyły o tereny łowieckie, kobiety, stada zwierząt, zapasy żywności. Zabijano z imieniem bogów lub boga na ustach, w obronie honoru, czy narodu. Konflikty rozwiązywano też drogą ustępstw i kompromisów. Wiadomo jednak, że emocje najczęściej brały górę i argumenty siły okazywały się jedynym rozwiązaniem.
18.06.2020
Podróże kształcą? I to jeszcze jak! Okazuje się, że od śniegu można oślepnąć, że nie każdy miód to samo zdrowie i słodycz oraz że istnieją ludzie niezastąpieni – tego wszystkiego dowiedzieli się pewni żądni sławy Grecy.
18.12.2019
Zaspokojenie seksualnych żądz z jednej strony, z drugiej zaś zapobieganie ciąży. Antykoncepcja, określana niekiedy kontrolą płodności, była stosowana już od czasów starożytnych. Niektóre z praktyk, mimo rzekomej skuteczności, mogły naprawdę szokować.
01.11.2019
Hedonista, prostytutka, satanista, złodziej – nie wszyscy święci byli wzorami do naśladowania. Wręcz przeciwnie! W kalendarzu liturgicznym nie brakuje postaci, które przed kanonizacją zdążyły porządnie nabroić. A ci grzesznicy byli najgorsi z najgorszych…
28.09.2019
Wibratory leczące histerię, zabawki erotyczne z domowej apteczki oraz długa lista chorób, które można zwalczyć za pomocą… seksu. Oto historia niekonwencjonalnej medycyny dla ludzi o mocnych nerwach.
08.01.2019
Starożytni uważali kobiety za niedoskonałe, rozwiązłe istoty, których rozkosz jest uzależniona od… spermy. Niezwykle dużo wysiłku wkładali przy tym w wymyślanie niestworzonych teorii na temat kobiecego ciała. Zwłaszcza względem macicy ponosiła ich fantazja. Jak postrzegali ten niepozorny organ?
12.02.2021
W roku 1861 w Niemczech John Ross Browne, amerykański podróżnik i pisarz, był świadkiem nietypowego zdarzenia. W mieście Hanau oglądał egzekucję miejscowego mordercy, skazanego na ścięcie za zabójstwo. Nie różniłoby się to niczym od innych podobnych „widowisk”, gdyby nie kilka osób czekających, aż kat spełni swoje zadanie. Byli to chorzy na epilepsję, a w dłoniach trzymali naczynia, które po śmierci skazańca napełnili jego jeszcze ciepłą krwią i wypili. Wierzyli, że jest ona lekiem – i o dziwo nie byli w tym przekonaniu odosobnieni.
06.02.2021
Podczas przebudowy Placu Świętego Piotra natrafiono na pozostałości rzymskiej świątyni. Okazało się, że należała ona do frygijskiej bogini Magna Mater, którą Rzymianie postanowili przeciągnąć na swoją stronę podczas jednej z najważniejszych w historii bitew. Wraz z boginią do miasta wprowadzono także jej krwawych kapłanów.
20.01.2021
5500 lat temu tereny dzisiejszej Polski usiane były potężnymi megalitycznymi konstrukcjami, starszymi od egipskich piramid i brytyjskiego kręgu głazów Stonehenge. Pozostałości gigantycznych budowli to dziedzictwo ludzi żyjących tu w epoce neolitu, w czasach, gdy człowiek zaczął podporządkowywać sobie otaczającą go przyrodę. Nauczył się uprawiać rolę, budować osady – a także wielkie kamienne obiekty…
01.01.2021
Kalendarz jest narzędziem umownym – podobnie jak czas oraz jego liczenie. Zagadnienia fizyczne zostawmy jednak w spokoju, zajmijmy się tymi historycznymi. Czy Nowy Rok zawsze rozpoczynano pierwszego dnia stycznia?