Dzień Pamięci Żołnierzy AK

Armia Krajowa, zbrojne ramię Polskiego Państwa Podziemnego, była największą podziemną organizacją wojskową w całej okupowanej przez III Rzeszę Europie. Wszystko zaczęło się od Służby Zwycięstwu Polski, która została następnie zastąpiona przez Związek Walki Zbrojnej. W dniu 14 lutego 1942 roku generał Władysław Sikorski, ówczesny Naczelny Wódz, wydał rozkaz o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. Decyzja ta podyktowana była potrzebą uporządkowania funkcjonowania polskich podziemnych oddziałów oraz ich relacji z londyńskim rządem na uchodźstwie. Łącznie w szeregach Armii Krajowej do zakończenia wojny w 1945 roku „służyło” około 450 000 osób.

Dzień Pamięci

Tak ważna dla historii Polski organizacja zasługuje na upamiętnienie – i dlatego w tym roku oficjalnie podjęto stosowną decyzję. Pomysłodawcami ustanowienia specjalnego święta upamiętniającego AK były m.in. Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej oraz Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Projekt ustawy został zgłoszony przez posłów Koalicji Obywatelskiej. 9 stycznia 2025 roku Sejm przyjął ustawę ustanawiającą Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej, który w tym roku będziemy obchodzić po raz pierwszy.

Zbigniew Goliński „Zbyszek” i Stanisław Sikorski „Bolek” podczas ćwiczeń na strzelnicy, lato 1944 r.; AAN, Akta Piotra Stachiewicz, sygn. 128.

Obchodom nowego święta towarzyszyć będą liczne oficjalne uroczystości. Już rano, 14 lutego prezydent Andrzej Duda złoży wiązanki na grobach dowódców Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej (Cmentarz Wojskowy na Powązkach, ul. Powązkowska 43/45, kwatera A–26). Przewidziane jest również jego wystąpienie. Szereg inicjatyw przygotował także Instytut Pamięci Narodowej. Będą one miały miejsce w wielu miastach Polski, m.in. Warszawie, Białymstoku, Krakowie, Lublinie, Gdańsku, Wrocławiu czy Katowicach.

Zachęcamy do uczczenia dzisiaj pamięci żołnierzy Armii Krajowej. Chwała bohaterom!

Apel Archiwum Akt Nowych

Z okazji Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej Archiwum Akt Nowych zachęca do korzystania z oryginalnych archiwaliów AK i zwraca z apelem do wszystkich, którzy posiadają taką dokumentację!

W zasobie Archiwum Akt Nowych znajduje się największy zbiór oryginalnych materiałów Armii Krajowej liczący ok. 250 tysięcy dokumentów. W skład zespołu archiwalnego – Armia Krajowa – wchodzą m.in. akta komórek organizacyjnych Komendy Głównej Armii Krajowej – Oddziałów: I Organizacyjnego, II Informacyjno-Wywiadowczego, III Operacyjnego, IV Kwatermistrzowskiego, V Dowodzenia i Łączności, VI Biura Informacji i Propagandy, Kierownictwa Walki Podziemnej, Wojskowego Sądu Specjalnego, Kierownictwa Dywersji oraz materiały Komendanta Głównego.

Ulotki propagandowe wydane przez scaloną z AK organizację Polska Niepodległa z okazji świąt listopadowych: 1 listopada – ku czci poległych i pomordowanych oraz 11 listopada – w Święto Niepodległości; AAN, Akta Franciszka Wojciechowskiego, sygn. 6.

Kolejną część zespołu stanowią akta Komend Obszarów – Warszawa, Kraków, Kielce, Lublin, Białystok, Lwów, Wilno i Śląsk oraz Komend Okręgów – Łódź, Wołyń, Pomorze, Polesie. Zbiór uzupełniają archiwalia Szarych Szeregów i Organizacji „Wachlarz”. W zasobie AAN znajdują się ponadto archiwalia poszczególnych oddziałów AK i ich środowisk kombatanckich (…). Wspaniałym źródłem jest obszerne archiwum Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej niosące wiele informacji zarówno na temat okresu II wojny światowej jak i procesu upamiętniania tych wydarzeń. Wybitnym uzupełnieniem tematyki Armii Krajowej jest również Zbiór prasy konspiracyjnej i powstańczej, będący jednym z najbardziej kompletnych zbiorów prasy polskiego podziemia okresu II wojny światowej.

Bogdan Woźniak „Szarak” przyjmuje raport na temat wyników ćwiczeń na strzelnicy od Jana Wróblewskiego „Zabawy” w Dębem Wielkim, maj 1944 r.; AAN, Akta Piotra Stachiewicza, sygn. 131.

Materiały te dostępne są w Czytelni Archiwum Akt Nowych oraz w sukcesywnie powiększanej części online – na portalu szukajwarchiwach.gov.pl i wystawach online na stronie AAN.

Źródła:

1. A. Dąbrowska, Święto żołnierzy AK już za tydzień!, polska-zbrojna.pl, dostęp: 13.02.2025.
2. Mamy nowe święto państwowe: 14 lutego Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej, kombatanci.gov.pl, dostęp: 13.02.2025.
3. Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej, ipn.gov.pl, dostęp: 13.02.2025.
4. Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej, www.prezydent.pl, dostęp: 13.02.2025.