Co wspólnego miały małomiasteczkowe zabawy, Indianie, dentysta i ucieczka ze stołu operacyjnego? Odkrycie znieczulenia w medycynie wymagało trochę czasu i nieudanych eksperymentów.
W dzisiejszych czasach trudno sobie wyobrazić życie bez środków uśmierzających ból i narkozy. Zanim jednak w medycynie zaczęto stosować znieczulenie, ludzie radzili sobie z bólem na różne sposoby. Najczęściej był to alkohol lub opium. Aby osłabić wrażliwość stosowano również miejscowy ucisk lub okładanie lodem. Nie da się jednak ukryć, iż przez dług czas wszelkie zabiegi chirurgiczne były przerażająco bolesne, a lekarze po prostu przywiązywali pacjentów do krzeseł.
fot.domena publicznaGaz rozweselający używany był w celach rozrywkowych
Przeciętny chirurg wyglądał wówczas bardziej jak rzeźnik – do początku XIX wieku jego strój był poplamiony, wręcz sztywny od krwi. Stół operacyjny w rzeczywistości był zwykłym, obitym czerwonym suknem, krzesłem, do którego przywiązywano pacjenta. Wykorzystywano do tego celu mocny sznur, który z kolei obwiązywano wokół słupów w sali operacyjnej. Dodatkowy personel stanowili pielęgniarze, których głównym zadaniem było przytrzymywanie pacjenta. Lekarze wykonywali swoje zabiegi jak najszybciej, by oszczędzić ludziom cierpienia. Podobno Robert Liston dokonywał zabiegu amputacji podudzia w…. 26 sekund!
fot.domena publicznaPrzed odkryciem znieczulenia lekarze dokonywali zabiegów w jak najkrótszym czasie
Gaz rozweselający, Colt i Indianie
Wprowadzenie znieczulenia do medycyny ma szalenie interesujące początki. Kilkoro amerykańskich przedsiębiorców w celach zarobkowych organizowało specyficzne przedstawienia w małych miasteczkach. Zapraszano ochotników na scenę i podawano im podtlenek azotu, powszechnie znany jako gaz rozweselający. Ku uciesze widowni ochotnicy zachowywali się jakby byli pod wpływem alkoholu – śmiali się i zataczali, byli w euforycznych nastrojach.
fot.domena publicznaPrawdopodobnie nikt nie przypuszczał, że prosta rozrywka stanie się jednym z najważniejszych odkryć w medycynie!
Jednym z organizatorów tego typu przedsięwzięcia był Samuel Colt, który zbierał fundusze na opatentowanie swojego rewolweru. Jego przedstawienie okazało się jednak „klapą”, gdyż gaz podano Indianom, którzy po prostu… zasnęli. Dziś już wiemy, że mieli zdecydowanie mniejszą tolerancję na tego rodzaju substancje. Wówczas nikt jeszcze nie wyciągnął z tego żadnych wniosków.
Ucieczka ze stołu operacyjnego
W podobnym wydarzeniu brał udział młody dentysta – Horacy Wells. Na to, by przyjąć podtlenku azotu na scenie zdecydował się jego przyjaciel, który w trakcie „przedstawienia” nie zauważył nawet, że mocno zranił się w nogę o wystający gwóźdź. Zafascynowany tym Wells sam wkroczył na scenę i powtórzył eksperyment. Podobno miał później powiedzieć:
Sądzę, że można człowiekowi bez bólu wyrwać ząb lub amputować nogę, jeśli będzie wdychał ten gaz…
fot.domena publiczna
Choć pierwsza operacja z użyciem znieczulenia okazałą się katastrofą, zmiany w medycynie były już nieuniknione
Następnego dnia postanowił zbadać działanie substancji w swoim gabinecie. Pod wpływem podtlenku azotu asystent usunął mu ząb mądrości. Zachwycony Wells podsumował:
Nie poczułem nic nad drobne ukłucie – jest to najcudowniejsze odkrycie naszych czasów.
Po konsultacjach z chemikiem, który wskazał, iż bardzo podobne właściwości ma również eter, Wells postanowił zaprezentować wyniki badań szerszej publiczności. 17 stycznia 1845 roku miała miejsce operacja z użyciem eteru pod okiem – sceptycznie nastawionego – dr Johna Warrena w Massachusetts General Hospital . Niestety Wells albo użył złej dawki, albo przystąpił do zabiegu zbyt wcześnie, gdyż w momencie, w którym przystąpił do ekstrakcji, przerażony pacjent zerwał się ze stołu. Przysporzyło to wiele radości obserwującym scenę studentom. Pacjent Wellsa był otyłym alkoholikiem – Wells nie wiedział wówczas, że te czynniki osłabiają działanie znieczulenia. Pokazowy zabieg zakończył się całkowitą kompromitacją.
fot.domena publicznaZabieg z użyciem eteru
Na szczęście dla rozwoju medycyny badania kontynuował William Morton, przyjaciel Wellsa. Po kilku próbach wrócił do dr Warrena i ostatecznie 16 października 1846 roku przeprowadził udany zabieg usunięcia guza żuchwy w pełnym uśpieniu. Ta data stała się prawdziwym krokiem milowym w historii medycyny.
Wprowadzenie znieczulenia ogólnego, albo po prostu uśpienia, zrewolucjonizowało chirurgię.
W bólach rodzić będziesz
Eter, a także chloroform( wynaleziony w 1831 roku) wprowadzono również przy porodach. Anglikański kler nie był jednak zachwycony używaniem tych specyfików, zgodnie z cytatem ze Starego Testamentu: W bólach rodzić będziesz. Rozpętała się gigantyczna dyskusja w kwestii wykorzystywania znieczulenia w medycynie. Jednocześnie stawały się one coraz bardziej popularny, gdyż okazało się, iż poród ze znieczuleniem( chloroform) przeszła sama… królowa Wiktoria. W taki właśnie sposób przyszedł na świat jej syn – Leopold. Od tego momentu kobiety – oczywiście te bogatsze i wywodzące się z wyższych sfer – żądały porodu ze znieczuleniem.
Choć droga do powszechnego wprowadzenia anestezjologii była jeszcze dość długa i dosyć zawiła (wystarczy wspomnieć konflikty o autorstwo i samobójstwo Wellsa!) to jednak pierwsze kroki świat medycyny miał już za sobą.
Bibliografia:
- Brzeziński T.: Historia Medycyny, PZWL, 2004
- Gajda Z. Do historii medycyny wprowadzenie. WAM 2011
- Thorwald J.: Stulecie chirurgów, Wydawnictwo Literackie, 1989
KOMENTARZE (2)
Wiktorię znieczulano chloroformem, a nie eterem.
” Anglikański kler nie był jednak zachwycony używaniem eteru, zgodnie z cytatem ze Starego Testamentu: W bólach rodzić będziesz. ”
Następny dowód na to że wielu klechów to zwyrodnialcy.