„Wyjmowałem je wiele razy i całowałem”. Przy tych zboczeńcach sprzed stulecia żadna dziewczyna w modnej fryzurze nie była bezpieczna

Magnus Hirschfeld – niemiecki lekarz, uznawany za jednego z ojców współczesnej seksuologii – zaliczał złodziei włosów do grona może nie najniebezpieczniejszych, ale na pewno najbardziej uciążliwych fetyszystów. Ludzi, których „uwagę tak bardzo krępuje określony atrybut”, że stają się ślepi na „wszystkie inne właściwości” kobiecego ciała. Przede wszystkim zaś: gotowi są „gwałtem” wchodzić „w posiadanie pożądanych obiektów”.

fot.domena publiczna

Posiadaczka tych pięknych warkoczy nie mogła czuć się bezpieczna. W każdej chwili ktoś mógł je obciąć.

Dla przykładu autor przytoczył sprawę z 1906 roku, kiedy to w Berlinie aresztowano 23-letniego studenta miejscowego uniwersytetu. Chłopakowi zarzucano 12 przypadków uszkodzenia ciała i obrazy czynnej oraz 16 przypadków kradzieży. Do pierwszej kategorii zaliczono ataki na dziewczęta polegające na ucinaniu pukli ich włosów. Do drugiej: wypadki, gdy student zabierał obcym kobietom wstążki do włosów. Dla prokuratora rzecz wcale nie wydawała się śmieszna czy nieistotna.

Uciął je i ukrył. Słynne przypadki z zagranicy

Oskarżonego poddano intensywnemu przesłuchaniu. „Co uczyniłeś pan z warkoczami?”. „Czy wcześniej miałeś pan podobne skłonności?”. Pytano, czy siwe włosy też go obchodzą, czy tylko pukle barwy blond. Chłopak zachował zimną krew. Opowiadał o specjalnej kasetce z napisem „wspomnienia”, w której trzymał zagarnięte fanty. „Wyjmowałem włosy wiele razy i całowałem. Czasem kładłem je na poduszce i składałem głowę na nich” – zwierzał się.

fot.domena publiczna

Opisywany przez Magnusa Hirschfelda berliński student zapewne nie oparłby się pokusie obcięcia tak pięknych włosów.

Wrócił też pamięcią do lat dziecinnych, przyznając, że już wtedy pociągały go włosy rodzonej siostry. Uciął je więc i ukrył. Szczerość podsądnego była obezwładniająca. Nawet w odpowiedzi na najważniejsze pytanie.

– Gdybyśmy dziś wypuścili pana z aresztu i wyszedł[by] pan na wolność, to czy zrobiłbyś pan to samo?

– Nie sądzę (…). Ale gwarantować nie mogę.

Magnus Hirschfeld też był pod wrażeniem prostolinijności 23-latka. Nie miał jednak żadnych wątpliwości co do tego, że takich ludzi należy przymusowo hospitalizować. „Fetyszysta wszakże zawinił przeciw cudzej własności i nie może liczyć na to, iż otrzyma wolność czynienia po swojemu. Musi on być, jako obłąkaniec lub chory, na czas dłuższy (…) wykluczony ze społeczności” – pisał na kartach pracy Sexualizm a kryminalistyka, po polsku wydanej w roku 1930. Chodziło o danie przykładu. Ale też: o zapobieżenie eskalacji czynów.

W roku 1900 wydawany we Lwowie dziennik „Słowo Polskie” donosił o dewiancie z Paryża, mężczyźnie nazwiskiem Lemonnet. Od lat cierpiał on na fetysz warkoczowy. Najpierw tylko obcinał włosy prostytutkom. Potem zaczął bić panie lekkich obyczajów. Wreszcie: wybiegł na gwarną ulicę, wyjął pistolet i począł strzelać na lewo i prawo.

Z kolei w roku 1914 w Augsburgu sądzono introligatora, który zabił 12-letnią dziewczynkę i poćwiartował jej zwłoki. Prasa – w tym krakowski „Naprzód” – natychmiast przypomniała, że mężczyzna „odznaczał się zwyrodnieniem seksualnym, które wyrażało się najczęściej obcinaniem warkoczów dziewczętom”. I właśnie to zwyrodnienie zaprowadziło go ponoć na drogę zbrodni…

Polscy obcinacze warkoczów

Nic dziwnego, że Polacy podchodzili do podobnych spraw z zainteresowaniem i surowością. Bo i u nas grasowali ogarnięci obsesją obcinacze warkoczy. W roku 1913 „Gazeta Łódzka” poświęciła aktowi „wandalizmu” cały artykuł. Zaraz obok traktowanych na równi przypadków porwań, przekrętów finansowych czy samobójstw.

„Piętnastoletnia córeczka p. dyrektorowej P. znaną była z cudownych złotowłosych warkoczy, rzadkiej, bo półtorałokciowej długości” – zachwycał się dziennikarz. – „Przed kilku dniami panna P. przechodząc koło cukierni Roszkowskiego poczuła [jednak] nagle, że warkocze się rozwiązują, a następnie ktoś je obcina. Przerażona nie zdołała nawet krzyknąć”.

fot.Bronisław Wilkoszewski/domena publiczna

Cukiernia Roszkowskiego. To przed nią swoje warkocze straciła panna P.

Złodziei włosów nie brakowało także w innych wielkich miastach. Przynajmniej do początku lat dwudziestych. Zmieniająca się moda wyrugowała ich ze świadomości publicznej. Nowoczesne damy nosiły coraz krótsze fryzury. Zwyczajnie więc nie było czego obcinać. Paweł Klinger, popularny seksuolog z Łodzi, pisał o problemie tak, jakby odszedł już do historii:

Przed wojną znani byli „obcinacze warkoczy”. Byli to fetyszyści, dla których fetyszem był warkocz. Przy obecnej modzie ten rodzaj fetyszystów jest już na wymarciu.

Drugie wydanie książki Klingera – Vita Sexualis. Prawda o życiu płciowym człowieka – ukazało się w roku 1935. Akurat gdy zaczęło wracać zamiłowanie do długich pukli. I wtedy też na nowo dało o sobie znać fetyszystyczne zagrożenie.

Afera, do której doszło w roku 1938, przyciągnęła uwagę prasy z całego kraju. Pod Warszawą grasował mężczyzna czatujący na małe dziewczynki. Nie po to jednak, by je gwałcić, lecz by zdobyć ich włosy.

fot.domena publiczna

Grasujący pod Warszawą w 1938 roku zboczeniec obcinał włosy małym dziewczynkom. Na zdjęciu anonimowa dziewczyna, okres międzywojenny.

„Ostatnio zboczeniec napadł we wsi Łomna na 8-letnią Marię Łucznikównę, której obciął nożyczkami włosy” – donosił dziennik „Echo”. „Dzięki pościgowi zdołano złoczyńcę schwytać. Był to mieszkaniec Warszawy Wincenty Płatek, którego przekazano do dyspozycji władz prokuratorskich” – dodawała „Gazeta Częstochowska”.

Czy Płatek znalazł naśladowców? Trudno powiedzieć. Zaledwie rok później wybuchła wojna. I warkocze przestały być dla Polaków sprawą najwyższej wagi.

Bibliografia:

Artykuł powstał w oparciu o literaturę i materiały zebrane przez autora podczas prac nad książką „Epoka milczenia. Przedwojenna Polska, o której wstydzimy się mówić”. Poniżej wybrana literatura:

1. Dziwna mania, „Słowo Polskie”, nr 552 (1900).
2. M. Hirschfeld, Sexualizm a kryminalistyka. Przestępstwa i choroby na tle płciowem, Instytut Wydawniczy „Renaissance”, Warszawa 1930.
3. P. Klinger, Vita sexualis. Prawda o życiu płciowem człowieka, Księgarnia Karola Neumillera, Łodź 1935,
4. „Obcinacz warkoczów”, „Naprzód”, nr 104 (1914).
5. Obcinacze warkoczów, „Naprzód”, nr 264 (1906).
6. Obcinał włosy napadniętym dziewczętom, „Gazeta Częstochowska”, nr 50 (1938)
7. Polowanie na włosy powracających ze szkoły uczennic, „Echo”, nr 61 (1938).
8. K. Tangey, Zboczenia płciowe w świetle nauki. Na podstawie badań teologji indyjskiej E. Lamairesse’a i pism Krafft-Ebing’a, J. Guyot’a i P. Garnier’a, E. Bartels, Weissensee 1912.
9. Wandalizm, „Gazeta Łódzka”, nr 125 (1913).